Bài toán khó của điện mặt trời mái nhà

Điện mặt trời chưa đủ sức hấp dẫn với doanh nghiệp

Hiện nay, để sử dụng điện mặt trời mái nhà, doanh nghiệp sẽ có hai sự lựa chọn. Thứ nhất, doanh nghiệp có thể đầu tư lắp đặt hệ thống điện mặt trời 0 đồng bằng hình thức để quỹ đầu tư hệ thống. Doanh nghiệp được mua lại điện với một mức giá chiết khấu rẻ hơn giá mua điện hiện tại.

Cụ thể, miền Bắc có chiết khấu từ 7-15% là tối đa, miền Trung từ 15% cho đến 25%, miền Nam từ 20 đến 30%. Tỷ lệ phần trăm phụ thuộc vào vùng miền và chất lượng của mái nhà kho, nhà xưởng, ngành hàng hoạt động của doanh nghiệp đó, sức khỏe tài chính của doanh nghiệp…

Giải pháp này có những ưu điểm như doanh nghiệp không cần bỏ vốn đầu tư, không có rủi ro về vốn, được chiết khấu giảm giá điện từ 10 đến 20%, doanh nghiệp xây dựng được thương hiệu xanh từ đó nâng tầm giá trị của doanh nghiệp lên rất cao.

Thứ hai, doanh nghiệp có thể lựa chọn tự bỏ vốn đầu tư lắp đặt hệ thống điện năng lượng mặt trời.

Theo đại diện Trung tâm đầu tư và phát triển năng lượng Việt Nam, các doanh nghiệp dùng tiền của mình hoặc đi vay vốn để đầu tư điện mặt trời mái nhà chưa đạt hiệu quả cao như kỳ vọng. Chi phí trung bình lắp đặt hệ thống điện mặt trời cho các nhà xưởng sản xuất công nghiệp vào khoảng 13 triệu đồng/1 KWp, và có thể tăng hơn tùy thuộc vào loại chất lượng thiết bị sử dụng. Việc cải tạo, nâng cấp, gia cố mái nhà xưởng cũng đòi hỏi nhiều chi phí xin cấp và thủ tục đi kèm.

“Về cơ bản, những khuyến khích ban hành trong báo cáo số 74/BC-BCT đã tháo gỡ được phần lớn khó khăn của các doanh nghiệp khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, nó sẽ vướng rất nhiều thủ tục khác liên quan đến đánh giá chất lượng nhà xưởng, phòng cháy chữa cháy. Cùng với đó, định nghĩa về điện tự dùng cũng phải được làm chặt chẽ hơn”, ông Đào Du Dương, Trưởng đại diện Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam tại TPHCM chia sẻ.

Bên cạnh đó, đại diện Hiệp hội các Doanh nghiệp Khu công nghiệp TP.HCM nhận định rằng điều bất cập hiện nay là các cơ chế khuyến khích sử dụng điện mặt trời chưa nhắm đến đúng đối tượng là các nhà máy sản xuất, doanh nghiệp kinh doanh thương mại dịch vụ. Trong khi các doanh nghiệp này đều là đơn vị tiêu thụ điện trọng điểm.

Họ đều đang rất cần được lắp đặt điện mặt trời mái nhà để tiết kiệm năng lượng hướng đến hoàn thành các chứng chỉ công trình xanh, nhà máy xanh, đáp ứng yêu cầu xuất khẩu sản phẩm sang các thị trường khó tính như châu Âu, Bắc Mỹ… cũng như bản thân doanh nghiệp đang chuyển dịch dần toàn bộ hoạt động sản xuất theo các tiêu chuẩn phát triển bền vững ESG.

Các kỹ sư kiểm tra lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà

Hệ thống điện mặt trời mái nhà được lắp trên nóc một trụ sở doanh nghiệp tại TP HCM

Đưa lượng điện thừa lên lưới điện quốc gia

Từ năm 2020, Hiệp hội các Doanh nghiệp Khu công nghiệp TP.HCM đã triển khai chương trình “Phát triển điện mặt trời mái nhà tại các Khu chế xuất, Khu công nghiệp, Khu công nghệ cao TP.HCM”.

Chương trình nhận được sự hưởng ứng, đồng hành từ các Ban quản lý Hepza và SHTP, Tổng công ty Điện lực TP.HCM, các Công ty hạ tầng khu công nghiệp và đông đảo doanh nghiệp trong các khu.

Đến thời điểm hiện tại, ước tính đã có hơn 100 MWp hệ thống điện mặt trời mái nhà đã được lắp đặt và vận hành trong khoảng thời gian từ 2 - 3 năm qua. Tất cả đơn vị đã lắp đặt đều đánh giá hệ thống điện mặt trời mái nhà hoạt động tốt, vận hành ổn định, bảo trì dễ dàng và đạt yêu cầu về hiệu quả đầu tư tài chính.

Trung bình một hệ thống điện mặt trời mái nhà lắp đặt trên nhà xưởng sản xuất thông thường chỉ đáp ứng được từ 10-20% lượng điện mà doanh nghiệp cần sử dụng hàng ngày. Lượng điện dư thừa nếu có thường chỉ xuất hiện vào ngày thứ Bảy hoặc Chủ Nhật khi doanh nghiệp không có hoạt động sản xuất.

“Trong tương lai, nếu Bộ Công Thương chỉ cho phép áp dụng mô hình tự sản - tự tiêu, không được bán lượng điện thừa lên lưới điện quốc gia, thì sẽ tồn tại một số bất cập trong thực tế khi doanh nghiệp không tận dụng được hết các diện tích mái nhà xưởng sẵn có, không tối ưu hóa được hiệu quả đầu tư tài chính cũng như chưa đáp ứng được đầy đủ nhu cầu chuyển đổi xanh, sử dụng năng lượng tái tạo, giảm phát thải CO2, chuyển dịch theo hướng phát triển bền vững của doanh nghiệp”, ông Phạm Trọng Quý Châu - Trưởng Ban Năng lượng tái tạo và Chuyển đổi số, Hiệp hội các Doanh nghiệp Khu công nghiệp TP.HCM cho biết.

Cùng với các hỗ trợ như vay vốn với lãi suất ưu đãi, thuế, thủ tục, ông Trần Văn Nhơn - Giám đốc Công ty CP Phát triển Năng lượng xanh Intech Việt Nam cũng cho rằng cần phải sớm ban hành cơ chế mua điện cho phần điện dư mà các đơn vị đã lắp đặt hệ thống điện mặt trời hiện tại không đẩy lên lưới được khi dư thừa.

“Về hiệu quả hệ thống điện mặt trời mái nhà tại Việt Nam, Intech Energy đánh giá là tốt do nước ta có lượng bức xạ nhiệt cao. Nhà máy, hộ gia đình có đủ điện dùng hay không sẽ phụ thuộc vào công suất lắp đặt. Giải pháp đang triển khai cho khách hàng là giải pháp lắp đặt tự tiêu dùng nên các nhà máy, hộ gia đình sẽ lắp đặt công suất phù hợp để đạt hiệu quả cao nhất. Nếu thiếu, lưới điện sẽ phải bù vào để mọi hoạt động của nhà máy vẫn diễn ra bình thường”, ông Trần Văn Nhơn chia sẻ.

Với đề xuất của Bộ Công Thương, một số đơn vị khác cho rằng các hỗ trợ như miễn trừ giấy phép hoạt động điện lực, giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh điện, không phải thực hiện thỏa thuận đấu nối cũng như các ưu đãi về thuế, phí, vay vốn theo quy định của pháp luật đối với các cá nhân, tổ chức đầu tư và sử dụng điện mặt trời mái nhà thuộc phạm vi Dự thảo này quy định cũng cần phải làm rõ để tránh các bất cập trong thực tế áp dụng cũng như có sự tham gia đầy đủ, đồng bộ và quyết liệt của các Bộ ngành khác có liên quan.

Trước đó, vào ngày 13/6/2023, Bộ Công Thương đã đưa ra báo cáo đề xuất gửi Thủ tướng phê duyệt cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà áp dụng cho hệ thống lắp đặt tại nhà ở, công sở, trụ sở của các doanh nghiệp để tự sử dụng mà không bán điện cho tổ chức, cá nhân khác. Báo cáo nêu rõ trách nhiệm của các đơn vị có liên quan. Trong đó, Ngân hàng Nhà nước có nhiệm vụ chỉ đạo các ngân hàng thương mại có các biện pháp giảm lãi suất cho vay để hỗ trợ các tổ chức, cá nhân đầu tư hệ thống điện mặt trời mái nhà hoặc thiết kế một gói cho vay lãi suất ưu đãi đối với các hệ thống này, ưu tiên bố trí trước cho khu vực miền Bắc.