Các địa phương quyết liệt giải phóng mặt bằng cho đường sắt tốc độ cao

Quyết tâm của Chính phủ được thể hiện rõ qua chỉ đạo các địa phương phải đồng loạt triển khai công tác GPMB và tinh thần này đã lan tỏa mạnh mẽ xuống cơ sở. Mỗi tỉnh, thành đều đã vạch ra một lộ trình chi tiết với những con số khổng lồ, phản ánh quy mô và tầm vóc của dự án.

Ảnh minh họa

Tại Quảng Trị, địa phương có đoạn tuyến đi khá dài, thách thức là vô cùng lớn. Tuyến đường sắt tốc độ cao sẽ cắt qua hơn 190km chiều dài của tỉnh, chiếm dụng một diện tích đất lên tới 1.865ha. Con số này kéo theo sự ảnh hưởng trực tiếp đến 7.277 hộ dân và hơn 21.000 ngôi mộ cần phải di dời. Để thực hiện nhiệm vụ này, Quảng Trị dự kiến cần một nguồn kinh phí lên đến hơn 17.064 tỉ đồng chỉ riêng cho công tác GPMB. Kế hoạch của tỉnh bao gồm việc xây dựng 51 khu tái định cư và 28 khu nghĩa trang mới. Lộ trình được vạch ra rất cụ thể: việc xây dựng các khu tái định cư và nghĩa trang sẽ bắt đầu ngay và phải hoàn thành trước tháng 4/2026, để người dân có thể nhận đất tái định cư trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 5/2026. Mục tiêu cuối cùng là bàn giao toàn bộ mặt bằng sạch cho dự án chậm nhất vào ngày 30/11/2026.

Tương tự, thành phố Đà Nẵng, một trung tâm kinh tế lớn của miền Trung, cũng đang sẵn sàng cho một chiến dịch GPMB quy mô. Tuyến đường sắt tốc độ cao đi qua thành phố có chiều dài hơn 116km, xuyên qua 24 xã, phường. Dự kiến sẽ có hơn 843ha đất bị thu hồi, ảnh hưởng đến cuộc sống của khoảng 2.139 hộ dân. Nhu cầu tái định cư là rất lớn, ước tính khoảng 3.148 lô đất. Để đáp ứng, Đà Nẵng đã quy hoạch xây dựng 35 khu tái định cư với tổng diện tích trên 211ha, nhằm đảm bảo chỗ ở ổn định và lâu dài cho người dân. Tổng kinh phí cho toàn bộ quá trình này ước tính hơn 16.600 tỷ đồng. Thành phố đã lên kế hoạch khởi công khu tái định cư đầu tiên tại thôn Xóm Bùng (phường Điện Bàn Bắc) vào ngày 19/8/2025. Các mốc thời gian tiếp theo cũng được xác định rõ: khảo sát hiện trạng từ tháng 9 đến tháng 11/2025 và bắt đầu kiểm đếm, bồi thường, bố trí tái định cư đồng loạt từ tháng 3 năm 2026.

Tại Hà Tĩnh, dự án đi qua khoảng 103,42 km, ảnh hưởng đến 18 xã và 5 phường. Số liệu rà soát sơ bộ cho thấy gần 2.000 hộ dân bị ảnh hưởng, trong đó khoảng 1.279 hộ cần được bố trí tái định cư. Tỉnh dự kiến quy hoạch 35 khu tái định cư với tổng diện tích khoảng 87,4 ha, kinh phí dự toán khoảng 1.100 tỷ đồng. Khu tái định cư đầu tiên tại phường Hà Huy Tập sẽ được khởi công vào ngày 19/8. Tỉnh đặt mục tiêu khởi công đồng loạt các khu còn lại trong tháng 10/2025 và cơ bản hoàn thành trước tháng 6/2026 nhằm bàn giao ít nhất 80% mặt bằng trước tháng 12/2026.

Trong khi đó, ở khu vực Tây Nguyên, tỉnh Gia Lai đối mặt với việc GPMB trên chiều dài tuyến hơn 115 km, ảnh hưởng đến một số lượng hộ dân rất lớn là 4.435 hộ. Tỉnh đã lên kế hoạch xây dựng 39 khu tái định cư và 6 khu cải táng với tổng diện tích hơn 171 ha, kinh phí ước tính khoảng 2.490 tỷ đồng. Trung tâm phát triển quỹ đất tỉnh đang nỗ lực để có thể khởi công 4 khu tái định cư đầu tiên vào ngày 19/8 , trong đó khu Tây Vinh đã hoàn thành toàn bộ GPMB và thu hồi đất.

Ở phía Bắc, tỉnh Ninh Bình cũng đang tích cực triển khai các bước chuẩn bị. Tuyến đường sắt tốc độ cao sẽ đi qua 21 xã, phường của tỉnh, với tổng diện tích đất thu hồi khoảng hơn 610 ha, bao gồm cả đất ở, đất nông nghiệp và đất rừng. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Cao Sơn đã trực tiếp kiểm tra thực địa và chỉ đạo các địa phương đẩy nhanh công tác chuẩn bị mặt bằng và xây dựng các khu tái định cư.

Vượt “chướng ngại vật”

Việc triển khai một khối lượng công việc khổng lồ trong một khoảng thời gian ngắn đặt ra vô vàn thách thức cho các địa phương. Khó khăn không chỉ đến từ quy mô dự án, mà còn từ những vướng mắc trong quy hoạch, cơ chế chính sách và đặc biệt là công tác vận động, đảm bảo quyền lợi cho người dân.

Tại Gia Lai, tiến trình đang gặp phải những rào cản cụ thể. Một số xã, phường mới được thành lập sau sáp nhập còn thiếu nhân lực, bị động và chưa nắm bắt kịp thời các yêu cầu của dự án. Một vấn đề lớn là hiện có tới 32/39 khu tái định cư chưa được duyệt quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/500. Thêm vào đó, tại một số khu vực, hướng tuyến của dự án còn chồng lấn với các cụm công nghiệp hoặc khu dân cư hiện hữu, đòi hỏi phải có sự điều chỉnh kịp thời.

Để vượt qua những "chướng ngại vật" này, các địa phương đang áp dụng nhiều giải pháp quản lý quyết liệt và đồng bộ. Một trong những biện pháp quan trọng nhất là thành lập các Ban Chỉ đạo công tác GPMB cấp xã, phường do chính Bí thư Đảng ủy làm Trưởng ban, thể hiện sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị từ cấp cao nhất ở cơ sở. Tỉnh Ninh Bình cũng như nhiều địa phương khác đã chỉ đạo thành lập Tổ công tác và Tổ giúp việc cấp tỉnh để hỗ trợ cơ sở xử lý các vướng mắc phát sinh. Tại Quảng Trị, Phó Chủ tịch thường trực UBND tỉnh Hoàng Nam yêu cầu triển khai nhiệm vụ theo tinh thần "6 rõ": rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm và rõ thẩm quyền, nhằm đảm bảo không có sự chậm trễ hay chồng chéo.

Công tác quản lý hiện trạng và ngăn chặn các hành vi trục lợi chính sách được đặc biệt chú trọng. Tỉnh Gia Lai đã thể hiện quan điểm kiên quyết sẽ xử lý nghiêm tình trạng lợi dụng GPMB để xây dựng trái phép.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Tự Công Hoàng nhấn mạnh: "Tỉnh sẽ kiên quyết xử lý tình trạng lợi dụng GPMB để xây dựng trái phép; đồng thời đề nghị Ban quản lý dự án sớm bàn giao hồ sơ, điều chỉnh hướng tuyến phù hợp với thực tế địa phương".

Một giải pháp công nghệ hiện đại cũng được Quảng Trị áp dụng khi yêu cầu các địa phương khẩn trương sử dụng flycam để quay, chụp hiện trạng phạm vi công trình, làm cơ sở dữ liệu để quản lý, hạn chế việc phát sinh tài sản mới trong phạm vi giải tỏa.

Song song với các biện pháp quản lý, yếu tố "lòng dân" được xác định là chìa khóa của thành công. Các địa phương đều nhấn mạnh quan điểm ưu tiên quyền lợi chính đáng của người dân. Tại Hà Tĩnh, chính quyền xã Đức Quang đã cử nhiều tổ công tác trực tiếp xuống các cộng đồng dân cư để nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của các hộ dân bị ảnh hưởng, nhất là những hộ trong diện phải di dời. Công tác tuyên truyền, vận động người dân đồng thuận bàn giao mặt bằng đúng tiến độ cũng được xác định là nhiệm vụ trọng tâm.

Tuy nhiên, nỗ lực của các địa phương là chưa đủ. Họ cũng đang cần sự hỗ trợ và các cơ chế đặc thù từ Trung ương. UBND tỉnh Quảng Trị đang kiến nghị Chính phủ và các bộ liên quan điều chỉnh mốc bàn giao cọc GPMB và bố trí vốn ngân sách trung ương kịp thời. Trong khi đó, Gia Lai cũng kiến nghị Bộ Xây dựng sớm ban hành cơ chế đặc thù cho việc khai thác vật liệu xây dựng thông thường để đẩy nhanh tiến độ.

Cuộc “đại di dời” để phục vụ dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam là một nhiệm vụ hết sức nặng nề, cấp bách nhưng cũng vô cùng vẻ vang. Sự thành công của nó không chỉ là việc bàn giao những hecta đất sạch, mà còn là minh chứng cho năng lực quản lý, sự đồng bộ của hệ thống chính trị và sự đồng thuận của người dân. Việc sớm hoàn thành các khu tái định cư, đảm bảo cuộc sống mới tốt hơn cho người dân sẽ là nền tảng vững chắc, tạo điều kiện thuận lợi để sớm triển khai dự án giao thông chiến lược quốc gia này, mở ra cơ hội phát triển mới, kết nối liên vùng nhanh hơn của đất nước.