Các kế hoạch giải cứu kinh tế của EU có nguy cơ đổ bể

Đối diện suy thoái kỷ lục

Theo cảnh báo của Ủy ban châu Âu (EC) hôm thứ Tư, nền kinh tế EU dự báo sẽ thu hẹp ở mức kỷ lục 7,5% trong năm nay; thậm chí suy thoái có thể còn lớn hơn ở 19 nền kinh tế sử dụng đồng tiền chung Euro. Nếu điều này là hiện thực thì đây là một sự suy giảm mạnh hơn nhiều so với những gì khu vực này trải qua ở cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008. Giá tiêu dùng dự kiến sẽ giảm đáng kể, trong khi chi tiêu cho các biện pháp đối phó với coronavirus sẽ đẩy thâm hụt của EU từ mức chỉ 0,6% GDP năm 2019 lên khoảng 8,5% trong năm nay. EC ước tính, tỷ lệ thất nghiệp của EU sẽ tăng từ 6,7% trong năm 2019 lên 9% trong năm nay.

Covid-19 khiến kinh tế EU đối mặt với suy thoái lớn hơn cả khủng hoảng tài chính 2008

“Châu Âu đang trải qua một cú sốc kinh tế chưa từng có kể từ cuộc đại suy thoái. Cả chiều sâu của suy thoái và sức mạnh của sự phục hồi sẽ không đồng đều, do tốc độ dỡ bỏ các phong tỏa kinh tế khác nhau, tầm quan trọng của các dịch vụ (như du lịch) trong mỗi nền kinh tế không giống nhau và nguồn lực tài chính của mỗi quốc gia cũng khác nhau”, ông Cameron Gentiloni - Ủy viên kinh tế EU nói trong một tuyên bố.

Theo các quan chức EU, cơn đau có thể còn tồi tệ hơn dự báo, với cảnh báo rằng “một đại dịch nghiêm trọng và kéo dài hơn dự kiến có thể gây ra sự sụt giảm GDP lớn hơn nhiều so với giả định”. Và những gì cần làm là một chiến lược phục hồi chung mạnh mẽ và kịp thời ở cấp độ EU để tránh những “biến dạng nghiêm trọng” trong Khối.

Tuy nhiên, một chiến lược như vậy có thể không đến kịp thời, hoặc khi có được thì cũng đã bị “khập khễnh”. Mặc dù có thỏa thuận rộng rãi giữa các quốc gia thành viên EU về nhu cầu cứu trợ khẩn cấp, nhưng những khác biệt vốn xuất hiện từ trước đây có thể sẽ trì hoãn việc thực hiện các nỗ lực phục hồi lớn. Một quyết định pháp lý mang tính bước ngoặt vào đầu tuần này tại Đức chính là dấu hiện như vậy, khi nó có thể cản trở khả năng của NHTW châu Âu (ECB) trong sử dụng những công cụ kích thích chính của mình.

Trước đó, các nhà lãnh đạo EU đã ký gói biện pháp giải cứu ngay lập tức trị giá ít nhất 500 tỷ Euro (538 tỷ USD). Gói này bao gồm các khoản trợ cấp tiền lương nhằm ngăn chặn sự sa thải nhân công hàng loạt, cũng như cung cấp các khoản vay cho các DN. Nhưng sự chia rẽ sâu sắc giữa các quốc gia thành viên đã ngăn cản các quan chức EU thành lập quỹ trái phiếu cho vay dài hạn mang tên “Quỹ trái phiếu Corona” với mục tiêu gây quỹ ít nhất 1 nghìn tỷ Euro (1,1 nghìn tỷ USD) để xây dựng lại nền kinh tế khu vực bị tàn phá bởi đại dịch.

Đồng ý là cần chi tiêu, nhưng chi thế nào và khi nào?

Trước đó, Charles Michel - Chủ tịch Hội đồng các nhà lãnh đạo quốc gia châu Âu, đã kêu gọi gói này sẽ đi vào hoạt động từ ngày 1/6 tới. Tuy nhiên, EC trong tuần này đã thất bại trong việc hoàn thiện đề xuất của mình về các biện pháp cần được đưa vào quỹ này, có nghĩa là hoạt động của quỹ này sẽ phải chậm lại ít nhất một tuần nữa. Hiện các nhà lãnh đạo EU cũng không có kế hoạch gặp lại để bàn thảo cho đến ngày 18/6.

Sự khác biệt lớn nhất lúc này là về cách thức hoạt động của quỹ, đặc biệt là việc liệu qũy có nên cung cấp các khoản vay hoặc trợ cấp cho các quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất như Ý và Tây Ban Nha hay không. Các khoản tài trợ, hoặc chuyển tiền trực tiếp, sẽ ngụ ý một mức độ chia sẻ nợ mà các quốc gia như Hà Lan, Áo hay Đức vốn đã phản đối từ lâu, bởi không muốn ràng buộc kinh tế với những đối tác đang ngập trong nợ khác.

Tòa án cao nhất của Đức vào hôm thứ Ba vừa qua đã đưa ra một quyết định là họ có thể ngăn Bundesbank (NHTW Đức, thành viên của ECB) mua trái phiếu Corona như là một phần của chương trình kích thích hàng đầu của ECB để đối phó với cuộc khủng hoảng coronavirus. ECB hiện có ba tháng để bảo vệ cho chương trình này.

Trong khi phán quyết trên của tòa án Đức không ảnh hưởng trực tiếp đến kế hoạch của ECB mua 750 tỷ Euro (tương đương 810 tỷ USD) trái phiếu chính phủ và các tài sản khác để đối phó với đại dịch này, nhưng nó có thể cản trở khả năng mở rộng các biện pháp tương tự như vậy trong tương lai. Các nhà kinh tế đang lo ngại về những tác động dài hạn từ những phán quyết như vậy, bởi nó có thể làm giảm tính kết dính giữa các nền kinh tế sử dụng đồng Euro.

Trong một tuyên bố ngắn vào thứ Ba, ECB đã phản hồi tòa án hiến pháp Đức với lưu ý rằng, Tòa án Công lý châu Âu đã xác nhận rằng các nỗ lực kích thích của ECB là hợp pháp. Động thái này cho thấy đang có sự “va chạm” giữa các tổ chức tòa án lớn nhất tại châu Âu. "Việc hai tòa án hàng đầu của châu Âu đang tranh luận về tính hợp pháp của việc mua trái phiếu giữa đại dịch Covid-19 làm tăng thêm sự bất ổn cho thị trường và không đóng góp được gì để giúp tăng cường niềm tin", chiến lược gia Kite Generale của Societe Generale nhận định. Phán quyết này cũng có thể thúc đẩy những thách thức pháp lý tiếp theo đối với các chương trình được thực hiện bởi ECB trong tương lai, trong đó bao gồm việc mua trái phiếu liên quan đến đại dịch.