Căng thẳng Biển Đỏ: Doanh nghiệp xuất khẩu như “cá nằm trên thớt”

Toàn cảnh cuộc họp thảo luận giải pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu do tình hình Biển Đỏ.

Sáng 6/2, Bộ Công Thương phối hợp Cục Hàng hải Việt Nam (Bộ Giao thông vận tải), Vụ Trung Đông - châu Phi (Bộ Ngoại giao) tổ chức cuộc họp thảo luận giải pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu do tình hình Biển Đỏ.

Cước phí vận chuyển tăng cao

Năm 2023, kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hoá của Việt Nam với khu vực châu Âu là 71,14 tỷ USD và với khu vực Bắc Mỹ là 122,3 tỷ USD. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của 2 khu vực này chiếm tới 28,4% tổng giá trị kim ngạch xuất nhập khẩu của cả nước năm 2023. Do đó, có thể thấy khả năng tác động của cuộc xung đột Biển Đỏ đến Việt Nam là không hề nhỏ.

Ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho rằng, một số tác động tiêu cực có thể nhìn thấy ngay đó là việc giá cước vận tải tăng, nghiêm trọng hơn là tình trạng thiếu container rỗng, thời gian vận chuyển kéo dài và ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng đơn hàng xuất nhập khẩu.

Theo ông Nguyễn Hoài Nam - Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), căng thẳng Biển Đỏ ngoài việc làm tăng chi phí cho các doanh nghiệp còn gây ra những hệ lụy đi kèm. Doanh nghiệp nên tính toán đến việc tăng chi phí của những đơn hàng của tương lai vào trong giá thành sản phẩm.

Ông Nguyễn Hoài Nam cho biết, tổng chi phí trả cho 1 container hàng trong 1 tháng qua, cước phí vận chuyển đi Bờ Tây đang tăng 70% còn hàng đông lạnh đi châu Âu tăng gần 4 lần.

Bà Hoàng Thị Liên – Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam cho biết, việc các hãng tàu áp dụng phụ thu một cách tùy tiện, không báo trước, không qua đối thoại, thỏa thuận làm cho các nhà xuất khẩu bức xúc.

Nếu phía doanh nghiệp không nộp phụ phí tăng thêm này thì họ gửi thêm bản áp phụ phí thanh toán trễ, trong vòng 1 tuần nếu không thanh toán các phụ phí (2.000 USD) mà hãng tàu yêu cầu, việc này càng làm cho các doanh nghiệp thêm bức xúc. Việc ứng xử của các hãng tàu là không minh bạch, không công khai, không phù hợp.

Theo bà Hoàng Thị Liên, cần có chế tài đối với các hãng tàu, cũng như niêm yết giá ở cảng một cách công khai minh bạch, không để các hãng tàu "tự tung, tự tác" tăng phí hay áp phí.

Với ngành Dệt may Việt Nam, thị trường Mỹ và châu Âu chiếm khoảng 50% tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành. Ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas) cho rằng, hiện đa phần các doanh nghiệp chọn hình thức CIF và FOB (hình thức bán hàng mà người bán giao hàng qua lan can tàu theo đúng thời gian, địa điểm đã được thỏa thuận), do vậy việc ảnh hưởng trực tiếp chưa rõ, song với tình hình Biển Đỏ, khi có rủi ro xảy ra thì các nhãn hàng có yêu cầu chia sẻ nhất định để giảm tổn thất cho họ.

Bình thường chưa có những tình huống đột xuất như hiện nay, các khách hàng đã yêu cầu giao hàng nhanh, và khi thời gian vận chuyển kéo dài từ 10 - 15 ngày dẫn đến thời gian sản xuất co hẹp lại, gây áp lực lên các doanh nghiệp sản xuất làm thế nào để giao hàng đúng hạn.

Theo ông Trương Văn Cẩm, nếu cứ kéo dài thì các đơn hàng ký tiếp theo chắc chắn khách hàng sẽ đặt vấn đề chia sẻ chi phí do vận chuyển tăng thêm. Do đó, điều mà các doanh nghiệp quan tâm là có thông tin sớm, kịp thời để tạo sự chủ động trong việc đàm phán các đơn hàng tiếp theo.

Ông Trương Văn Cẩm đề nghị các hãng tàu với các phụ phí tăng thêm nếu có, hoặc những thay đổi liên quan đến vấn đề chi phí thì cần phải minh bạch, thông tin sớm, kịp thời để cho doanh nghiệp có phương án đối phó.

Xử lý nghiêm các hãng tàu vi phạm

Phản hồi về việc các hãng tàu áp dụng phụ thu, đại diện Cục Hàng hải Việt Nam cho hay, hiện nay, theo quy định tại Nghị định 146, các hãng tàu phải niêm yết công khai giá cước cũng như vấn đề phụ thu trên trang thông tin điện tử của hãng tàu và thông báo cho khách hàng. Trong trường hợp thay đổi hoặc tăng thì phải thông báo trước 15 ngày.

Việc các hãng tàu thực hiện tăng ngay giá phụ thu mà không có thông báo, với bất kỳ trường hợp nào các hãng tàu áp dụng không đúng thì các doanh nghiệp gửi về Cục Hàng hải Việt Nam, Cục cam kết sẽ xử lý đúng các trường hợp mà các hãng tàu, doanh nghiệp vi phạm trong việc niêm yết giá theo quy định của pháp luật.

Đại diện Cục Hàng hải Việt Nam đề nghị các hãng tàu cần duy trì các chuyến vận tải hàng hải, bổ sung thêm tàu, container rỗng đảm bảo lịch trình và nhu cầu xuất nhập khẩu cũng như thực hiện nghiêm quy định giá cước vận tải và phụ thu…

Ông Trần Thanh Hải khẳng định, xung đột Biển Đỏ không phải là vấn đề một quốc gia có thể giải quyết, Việt Nam cũng không thể tránh khỏi chịu tác động. Nhưng bằng cách nắm bắt thông tin nhanh nhất có thể, dự báo tác động chính xác nhất có thể và các biện pháp ứng phó phù hợp, ta có thể hướng tới mục tiêu là hạn chế đến mức thấp nhất những tác động tiêu cực của vấn đề toàn cầu này, thậm chí là có thể biến “nguy” thành “cơ” đối với một số ngành.

Các doanh nghiệp có thể xem xét thêm khả năng có hình thức vận tải đa phương thức như đường sắt, đường biển và hàng không. Việc này cần sự kết hợp của nhiều đơn vị vận tải khác nhau để có thể vượt qua tác động của căng thẳng Biển Đỏ.

Theo ông Trần Thanh Hải, cần thực hiện việc ổn định giá cước và phí vận chuyển. Theo đó, các hãng tàu cần thực hiện nghiêm túc thực hiện quy định của pháp luật, đặc biệt là quy định về niêm yết, công khai giá cước vận chuyển, không áp đặt các loại phí, phụ thu không có cơ sở. Trong bối cảnh như hiện nay cần duy trì tuyến, đưa container rỗng đưa về để đảm bảo cho hoạt động xuất nhập khẩu cho doanh nghiệp Việt Nam.