Chuyên gia: Nếu thành công loại bỏ Lisa Cook, ông Trump có thể kiểm soát Fed trong nhiều năm

Chủ tịch Fed Powell và Thống đốc Lisa Cook tại một cuộc họp

Ông Trump đã leo thang nỗ lực giành quyền kiểm soát Fed trong tuần này khi tuyên bố sa thải Lisa Cook - thành viên Ủy ban thiết lập lãi suất chủ chốt của Fed - với cáo buộc gian lận thế chấp. Bà Cook đã nộp đơn kiện hôm thứ Năm để giữ ghế, khẳng định quyết định sa thải là “chưa từng có tiền lệ và trái pháp luật”.

Nếu ông Trump thắng trong vụ kiện, các ứng viên của ông sẽ có quyền thực hiện các đợt cắt giảm lãi suất mà ông yêu cầu. Một số chuyên gia cảnh báo động thái này có thể làm suy giảm uy tín của Fed trong việc đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu kinh tế thay vì động cơ chính trị, đồng thời làm giảm khả năng kiểm soát lạm phát.

Trump tuyên bố ông sẽ sớm nắm quyền kiểm soát hội đồng, đồng nghĩa lãi suất thế chấp, vốn chịu ảnh hưởng từ lãi suất liên bang sẽ sớm giảm.

“Chúng ta sẽ có đa số rất nhanh thôi. Một khi có đa số, thị trường nhà ở sẽ xoay chuyển và mọi thứ sẽ tuyệt vời. Người dân đang phải trả lãi suất quá cao”, ông Trump nói tại cuộc họp nội các hôm thứ Ba.

Fed đã giữ nguyên lãi suất chủ chốt trong suốt năm 2025, khiến ông Trump nhiều lần công kích Chủ tịch Jerome Powell, người sẽ kết thúc nhiệm kỳ vào tháng 5 tới. Fed đến nay vẫn thận trọng, chưa vội cắt giảm lãi suất cho đến khi chắc chắn các mức thuế quan không làm bùng lên lạm phát, mặc dù ông Powell tuần trước ám chỉ điều kiện kinh tế có thể lý giải cho thay đổi chính sách trong cuộc họp tháng tới.

Ông Trump có thể kiểm soát Fed bằng cách nào?

Fed được thiết kế để chống lại ảnh hưởng từ Tổng thống, nhưng không hoàn toàn miễn nhiễm, đặc biệt trước những đòn công kích như từ ông Trump.

“Mặc dù có những cơ chế bảo vệ, nhưng thách thức đối với tính độc lập của Fed lần này là chưa từng có”, giáo sư kinh tế danh dự tại Đại học Villanova, chuyên gia về Fed, Victor Li nhận định.

Fed do một hội đồng gồm bảy thống đốc kiểm soát, được Tổng thống bổ nhiệm với nhiệm kỳ 14 năm. Trong nhiệm kỳ đầu, ông Trump đã bổ nhiệm ba người trong số bảy thành viên: Christopher Waller, Michelle Bowman và Jerome Powell. (Khi kết thúc nhiệm kỳ Chủ tịch, ông Powell vẫn có thể tiếp tục là Thống đốc đến tháng 1/2028, dù chưa rõ ông có làm vậy hay không?).

Ngoài ra, ông Trump đã bổ nhiệm cố vấn kinh tế Stephen Miran thay cho Adriana Kugler, người vừa từ chức. Nếu ông thay thế thành công bà Cook, chỉ còn Philip N. Jefferson và Michael S. Barr là hai Thống đốc không do ông bổ nhiệm. Nói cách khác, các ứng viên của ông Trump sẽ chiếm đa số 5-2.

Điều này chưa đủ để kiểm soát Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC) - nơi quyết định lãi suất liên bang - gồm 12 thành viên là bảy Thống đốc Fed và năm Chủ tịch Fed khu vực. Trong đó, ghế của Fed New York là cố định, còn 11 chủ tịch khác luân phiên bốn ghế còn lại.

Tuy nhiên, các Thống đốc có quyền phê chuẩn các chủ tịch Fed khu vực 5 năm một lần. Lần tới sẽ diễn ra vào tháng 2/2026, khi toàn bộ nhiệm kỳ các Chủ tịch Fed khu vực hết hạn.

“Về lý thuyết, đây có thể là cách để lấp đầy FOMC bằng các thành viên sẵn sàng thực hiện ý muốn của ông Trump, trao cho ông quyền có được các đợt cắt giảm lãi suất lớn”, Bill Dudley, cựu Chủ tịch Fed New York, viết trong một bài bình luận trên Bloomberg hôm thứ Tư.

Câu hỏi mở là liệu các ứng viên của ông Trump có hoàn toàn tuân theo chương trình nghị sự của ông về việc hạ lãi suất hay không.

Các Thống đốc do ông Trump bổ nhiệm như Bowman và Waller đã kêu gọi hạ lãi suất và bỏ phiếu cắt giảm tại cuộc họp FOMC gần nhất hồi tháng 7, đi ngược lại 10 thành viên còn lại. Tuy nhiên, cả hai đều khẳng định quyết định của họ dựa trên cơ sở kinh tế.