Đầu tư công: Không thể từ kỳ vọng thành... thất vọng

	TP.Hồ Chí Minh: Phấn đấu tăng giải ngân vốn đầu tư công
	Thủ tướng chỉ thị đẩy nhanh tiến độ, nâng cao chất lượng xây dựng Kế hoạch đầu tư công
	Vi phạm quy định về sử dụng vốn đầu tư công bị phạt đến 70 triệu đồng

Phải nhanh và hiệu quả hơn

Đầu tư công được kỳ vọng là một trong động lực quan trọng nhất của tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh đại dịch Covid-19, nhưng 5 tháng đã trôi qua mà giải ngân vốn đầu tư công chỉ đạt 1/5 kế hoạch. Điều đó đã đặt ra không ít quan ngại cho tăng trưởng năm nay.

Báo cáo về tình hình kinh tế - xã hội tháng 5 và 5 tháng đầu năm của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KHĐT) dự báo, tốc độ tăng GDP 6 tháng đầu năm chỉ đạt khoảng 5,8%, thấp hơn 1,31% so với mục tiêu kịch bản 7,11% đề ra tại Nghị quyết số 01/NQ-CP, cho thấy áp lực đạt được mục tiêu tăng trưởng cả năm đang lớn hơn. Đồng thời, các số liệu kinh tế 5 tháng qua (đặc biệt trong tháng 5) cũng cho thấy, các động lực tăng trưởng chính hiện nay là cỗ xe tam mã (xuất khẩu, tiêu dùng và đầu tư trong đó có đầu tư công) đều đang đứng trước nhiều thách thức, khó khăn hơn trước tác động của đợt bùng phát dịch lần thứ 4.

Đầu tư công là một động lực quan trọng cho tăng trưởng trong bối cảnh Covid

Đặc biệt theo Bộ KHĐT, vốn đầu tư từ nguồn NSNN thực hiện 5 tháng đầu năm mới ước đạt 133,4 nghìn tỷ đồng, chỉ bằng 28,7% kế hoạch năm; giải ngân vốn NSNN 5 tháng đầu năm đạt trên 102 nghìn tỷ đồng, bằng 22,12% kế hoạch Chính phủ giao (thấp hơn so với mức 25,98% của cùng kỳ năm 2020). Mới chỉ có 7 bộ và 21 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt trên 25% kế hoạch, trong khi có tới 21 bộ chưa giải ngân kế hoạch vốn hoặc có tỷ lệ giải ngân dưới 1%.

Theo các chuyên gia, việc giải ngân chậm và thấp đi như vậy nếu không được xử lý sớm chắc chắn sẽ tác động tiêu cực tới tăng trưởng. Tại cuộc họp Chính phủ thường kỳ tháng 5 vừa qua, Chính phủ cũng chỉ rõ: “Giải ngân vốn đầu tư công vẫn chậm, chưa phát huy tốt vai trò kích cầu, thúc đẩy tăng trưởng và dẫn dắt đầu tư tư nhân” và do đó phải tập trung quyết liệt đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công trong thời gian tới. Trước đó vào ngày 23/5, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 13/CT-TT về đẩy nhanh tiến độ và nâng cao chất lượng xây dựng Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 để một mặt kiên quyết khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải, lãng phí, kém hiệu quả; mặt khác để vốn đầu tư công phải thực sự phát huy hiệu quả, đóng vai trò dẫn dắt, là vốn mồi để thu hút tối đa các nguồn lực từ các thành phần kinh tế khác, phục vụ các mục tiêu phát triển KT-XH.

Gắn với trách nhiệm cá nhân

Để đẩy nhanh triển khai các dự án, giải ngân vốn đầu tư công thời gian tới, các chuyên gia cho rằng cần thực hiện quyết liệt các giải pháp để một mặt tiếp tục theo gỡ các vướng mắc liên quan đến quy định của pháp luật về đầu tư công, mặt khác thực hiện nghiêm các giải pháp đã đề ra tại các Nghị quyết cũng như các chỉ đạo mà Thủ tướng Chính phủ và Chính phủ đã đưa ra. Song hành cùng quá trình này là đẩy mạnh quá trình giám sát thực hiện.

TS. Nguyễn Trí Hiếu - chuyên gia tài chính cho rằng, đầu tư công rõ ràng đang có dấu hiệu chậm lại và chỉ còn khoảng hơn 6 tháng nữa để thấy được động lực này có thực sự hỗ trợ cho tăng trưởng kinh tế năm nay hay không. Theo chuyên gia này, với những dự án đầu tư công đã được lựa chọn và đã giao cho các bộ, ngành, địa phương thì các bên phải có trách nhiệm thực hiện. Nhưng trong quá trình này cần tăng cường sự giám sát của Chính phủ, Quốc hội trong việc thực hiện, đặc biệt với các công trình và tiến độ giải ngân ở các địa phương.

Về cơ chế xử lý, ví dụ như qua giám sát phát hiện thấy có địa phương vẫn chậm, không thực hiện được tốt thì lãnh đạo các địa phương đó phải chịu trách nhiệm, thậm chí phải thay thế người khác nếu cần thiết cũng phải làm. “Bởi đây là lúc mà chúng ta phải mạnh mẽ trong chuyện đó, bởi vì chúng ta không có thì giờ để đợi đến sang năm rồi lại vẫn thấy các dự án hạ tầng ì ạch thì nguy cơ rơi vào khủng hoảng, khó phục hồi nền kinh tế là rất lớn”, TS. Hiếu nói.

Trong khi đó Bộ KHĐT cũng cho rằng, cần kiên quyết xử lý các trường hợp cán bộ liên quan đến dự án có năng lực chuyên môn yếu hay có những biểu hiện nhũng nhiễu, tiêu cực, lợi ích nhóm làm ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện và giải ngân; lấy kết quả giải ngân vốn của các đơn vị năm 2021 là tiêu chí để đánh giá hoàn thành nhiệm vụ của người đứng đầu. Trước mắt từ kết quả thực hiện 5 tháng đầu năm vừa qua, biểu dương các bộ, cơ quan trung ương và địa phương có tỷ lệ giải ngân cao, đồng thời phê bình các bộ, chưa giải ngân, mới giải ngân dưới 1% kế hoạch vốn.

Như vậy trong ngắn hạn theo các chuyên gia, bên cạnh nhiệm vụ thường trực là quyết liệt phòng chống dịch bệnh hiệu quả thì về mặt kinh tế, việc quyết liệt tháo gỡ và thúc đẩy đầu tư công trong nửa cuối năm cần trở thành ưu tiên trọng tâm, để cùng với đà phục hồi của xuất khẩu và tiêu dùng trong nước sẽ giúp cho kinh tế bật dậy trong quý III và IV, giúp lấy lại toàn bộ những “thiệt hại” về tăng trưởng GDP mà đợt dịch thứ 4 gây ra, qua đó hoàn thành mục tiêu đã đặt ra cho cả năm.

Trong trung và dài hạn, các chuyên gia cho rằng việc Chính phủ ban hành Chỉ thị số 13/CT-TT là kịp thời và cần thiết với mục tiêu tổng số dự án đầu tư công từ nguồn ngân sách trung ương của cả nước giai đoạn 2021 - 2025 được cắt giảm xuống chỉ còn khoảng trên 5.000 dự án. Trong đó, yêu cầu kiên quyết cắt bỏ những dự án chưa thực sự cần thiết, kém hiệu quả, các dự án khởi công mới. Các bộ, cơ quan trung ương và địa phương đang có nhiều dự án dự kiến khởi công mới phải bảo đảm từng dự án phải có giải trình cụ thể lý do và chịu trách nhiệm toàn diện trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về sự cần thiết, hiệu quả đầu tư và sự tuân thủ các quy định pháp luật.

Dự kiến tổng vốn ngân sách nhà nước cho đầu tư công giai đoạn 2021-2025 là 2,75 triệu tỷ đồng, tăng gần gấp rưỡi so với giai đoạn 2016-2020. Nhưng để thực sự là động lực tạo ra cú hích về hạ tầng cho tăng trưởng và phát triển kinh tế thì những đồng vốn ngân sách ấy phải được sử dụng cho những dự án thực sự hiệu quả. Nói cách khác, dù số lượng các dự án triển khai có giảm đi nhưng phải đảm bảo đã triển khai thì phải hoàn thành để đưa vào sử dụng và phát huy hiệu quả. Chúng ta đã và đang thấy được tinh thần của Chính phủ là trong giai đoạn tới, kiên quyết nói không với tình trạng “xin - cho”, công trình dở dang không hẹn ngày hoàn thành, nguồn lực phân tán như… ít nhiều đã từng xảy ra trong quá khứ.

(Thực hiện Nghị quyết 84/NQ-CP ngày 29/05/2020 của Chính phủ)