Đinh lăng liệu có… đắng

Theo nhiều tài liệu nghiên cứu, rễ cây đinh lăng là bài thuốc quý để tăng cường sức khỏe, chống mỏi mệt và tăng sức dẻo dai cho cơ thể, lá đinh lăng còn có tác dụng giải nhiệt, thông huyết mạch, bồi bổ khí huyết, chữa ho ra máu, kiết lỵ, đắp lên vết thương cho chóng lành, thân và rễ để ngâm rượu hoặc sắc uống giống như thuốc bắc sau khi đã phơi khô, sao vàng hạ thổ.

Người dân cần tỉnh táo trước “cơn sốt” đinh lăng

Thế nhưng, thời gian qua, với những lời đồn thổi khó tin về tác dụng của đinh lăng, rồi dăm ba gốc đinh lăng già được bán với giá vài triệu đồng đến vài chục triệu đồng… đã khiến nhà nhà, người người đua nhau trồng đinh lăng với giấc mộng được đổi đời.

Bà Nguyễn Thị Thắm (Hiệp Hòa – Bắc Giang) cho biết: “Thấy mọi người trồng, lại nói giá của nó cao lắm nên tôi cũng trồng theo thôi! Vài ba năm nữa mới được bán, chứ có phải trồng bán ngay đâu nên tôi cũng không để ý xem ai thu mua, thu mua như thế nào cả, lúc nào có thể bán thì đi tìm người mua sau…”.

Thế rồi bà kể ông hàng xóm vừa bán cây đinh lăng trồng hơn mười năm với giá 60.000 đồng/kg thân lá, rễ cây được trả hẳn 200.000 đồng/kg. Chỉ riêng cây đinh lăng ấy đã thu về gần chục triệu đồng, rồi hôm trước nữa, nhà bên cũng bán một cây mà bộ rễ đã gần 5 triệu đồng…

Thực tế, bà Thắm cũng như khá nhiều người dân khác chỉ nghe đồn hoặc thấy có người đi tìm mua thì trồng. Theo nhiều người dân, kể từ năm 2010 khi thương nhân Trung Quốc chính thức thu mua đinh lăng thì loại cây này đột nhiên có giá cao “ngất ngưởng”. Họ mua giá rất cao, không lựa chọn cầu kỳ, chỉ cần nhổ cây lên rũ sạch đất là cân bán, không phân biệt độ tuổi cây, củ hay cành.

Đội ngũ này đi khắp nơi để thu gom đinh lăng, cứ thấy ở đâu có đinh lăng là họ đến gạ mua. Điều này vô tình tạo ra một “cơn sốt” đinh lăng tại các làng quê. Và điều đáng ngạc nhiên là chỉ sau khoảng 3 năm, đội ngũ thương lái này… biến mất và để lại đằng sau là cơn sốt đinh lăng.

Dư chấn đầu tiên của “cơn sốt” đinh lăng mang lại chính là “sốt”… cây giống. Cây đinh lăng vốn rất dễ sống, chỉ cần cắm cành là sẽ thành cây. Thế nhưng do quá nhiều người có nhu cầu trồng nên “sốt” cây giống, làm ra đến đâu bán hết ngay đến đấy. Nhiều người dân từ Bắc đến Nam đổ đi mua cây giống với giấc mộng đổi đời khiến cho đinh lăng giống có giá cao chót vót.

Theo ông Sớm - người tiên phong trồng đinh lăng trên đất Hải Quang (Hải Hậu – Nam Định) với diện tích 8 sào, thì năm đầu tiên ông bán giống được 90 triệu đồng, năm nay dự tính bán được 200 triệu đồng. Cành để nguyên lá cứ bó lại là có xe đến kìn kìn chở đi với giá 50.000-60.000 đồng/kg, trong khi củ đinh lăng được các công ty dược thu mua vào cũng chỉ với giá 30.000 đồng/kg. Tiếp đến là sốt củ đinh lăng già để ngâm rượu. Mỗi củ đinh lăng có tuổi đời từ 10 năm trở lên có giá hàng chục triệu đồng.

Trước tình hình này, người tỉnh táo đặt câu hỏi liệu cứ đua nhau trồng nhiều, trồng vượt quy hoạch, mà khi không công ty, không thương lái nào mua nữa, thì có thể ăn đinh lăng thay cơm? Hay lại cay đắng chặt làm củi như đã từng xảy ra với nhiều loài cây tương tự?

Thực tế tại Việt Nam, mới chỉ có Công ty dược Traphaco và một số công ty nhỏ thực hiện dự án Phát triển dược liệu đinh lăng theo hướng dẫn trồng trọt và thu hái cây thuốc theo tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế thế giới (GACP-WHO), có ký kết thu mua đinh lăng tại khu vực Hải Hậu để làm nguyên liệu sản xuất, bởi hoạt chất và khu vực này trở thành vùng nguyên liệu của nhà máy nhờ đặc điểm thổ nhưỡng thích hợp với đinh lăng.

Đinh lăng liệu có “đắng” đối với những người dân đang ôm mộng đổi đời hay không? Hay nó thực sự là cây trồng giúp người dân thoát nghèo? Câu hỏi này rất cần sự quan tâm vào cuộc của những nhà khoa học, những công ty dược phẩm và hơn hết là những nhà quản lý, quy hoạch. Điều quan trọng, trước hết cần phải chỉ rõ giá trị thương phẩm của loài cây này, tiếp đến là quy hoạch vùng thổ nhưỡng phù hợp và xác định lượng “cầu” cần thiết của các nhà máy trong thời gian tới.