Đối mặt với thiệt hại kinh tế từ thiên tai

Việt Nam đang liên tiếp đối mặt với nhiều thiệt hại từ thiên tai lớn nhất trong lịch sử

Gây tổn thất lâu dài cho kinh tế – xã hội

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, mặc dù cơn bão số 11 (bão Matmo) được đánh giá là một trong những đợt thiên tai nghiêm trọng nhất trong nhiều năm với hiện tượng “lũ chồng lũ” trên diện rộng. Các loại hình thiên tai đặc biệt nguy hiểm như lũ lớn, lũ vượt lịch sử, ngập lụt sâu, lũ quét và sạt lở đất xảy ra gần như đồng thời, gây thiệt hại nghiêm trọng về người, tài sản, công trình đê điều, hồ chứa cũng như hạ tầng thiết yếu. Tổng thiệt hại do bão số 11 và mưa lũ sau bão ước tính gần 17.000 tỷ đồng. Trước đó, Bão số 10 (Bualoi) cũng đã gây ra thiệt hại nặng nề về người và tài sản với tổng thiệt hại kinh tế ước tính hơn 16.500 tỷ đồng, khiến 67 người chết và mất tích, 165 người bị thương.

Phát biểu tại phiên thảo luận trong chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, đại biểu Chu Thị Hồng Thái (Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn) cho rằng, thiên tai ở Việt Nam diễn biến ngày càng cực đoan, bất thường và gây ra những hậu quả nặng nề trên nhiều lĩnh vực. Các đợt bão, mưa lớn, lũ quét, sạt lở đất, hạn hán, xâm nhập mặn đã làm thiệt hại nghiêm trọng về người, tài sản, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống sinh kế của hàng chục nghìn hộ dân ở nhiều địa phương. Hệ thống cơ sở hạ tầng giao thông, thủy lợi, trường học, trạm y tế bị hư hỏng, nhiều diện tích sản xuất nông nghiệp bị cuốn trôi hoặc mất trắng. Một số khu vực miền núi và ven biển phải di dời dân cư khẩn cấp do nguy cơ sạt lở, ngập lụt kéo dài, gây áp lực lớn cho công tác an sinh xã hội và phục hồi sau thiên tai.

Trước những thiệt hại lớn về người và tài sản trước thiên tai, thời gian qua, Chính phủ đã ban hành quyết định hỗ trợ hơn 3.000 tỷ đồng từ các nguồn dự phòng ngân sách trung ương cho các địa phương nhằm kiểm soát và khắc phục hậu quả thiên tai. Trong đó, hơn 2.500 tỷ đồng đã được phân bổ cho 15 địa phương, trong đó có Nghệ An, để khắc phục hậu quả do mưa bão, sạt lở gây ra vừa qua.

Đại biểu Trần Nhật Minh (Đoàn ĐBQH tỉnh Nghệ An) ghi nhận sự chủ động, quyết liệt của Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương trong việc hỗ trợ người dân, khôi phục sản xuất, ổn định đời sống sau thiên tai. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, thực tiễn triển khai vẫn còn không ít thách thức lớn cần sớm được khắc phục. Hệ thống cảnh báo sớm đã được cải thiện đáng kể nhưng vẫn còn nhiều khu vực, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, chưa được tiếp cận đầy đủ thông tin cảnh báo khiến người dân không kịp thời chủ động ứng phó khi thiên tai xảy ra. Cùng với đó, tình trạng thiếu hụt nguồn lực tài chính cho công tác phòng, chống thiên tai vẫn là vấn đề nan giải.

Một thực tế đáng lo ngại khác là tình trạng xây dựng công trình tại các khu vực có nguy cơ thiên tai cao nhưng thiếu giải pháp bảo vệ phù hợp, dẫn đến mức độ thiệt hại ngày càng nghiêm trọng. Bên cạnh đó, tình trạng phá rừng ở miền núi diễn biến phức tạp khiến “lá chắn” tự nhiên bị mất đi, làm gia tăng nguy cơ lũ quét, sạt lở đất. “Nếu những hạn chế này không được xử lý triệt để sẽ tiếp tục tạo ra vòng luẩn quẩn thiên tai – khắc phục – tái thiệt hại, gây tổn thất lâu dài cho kinh tế – xã hội, đặc biệt là ở các khu vực miền núi và ven biển”, đại biểu Trần Nhật Minh khẳng định.

Đầu tư đồng bộ và chủ động từ sớm, từ xa

Từ những tồn tại nêu trên, đại biểu Trần Nhật Minh đề nghị, Chính phủ sớm sơ kết, rà soát kết quả thực hiện Chiến lược quốc gia về phòng, chống thiên tai đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, được ban hành theo Quyết định số 379/QĐ-TTg ngày 17/3/2021, nhằm kịp thời điều chỉnh mục tiêu, giải pháp và cơ chế tổ chức phù hợp với tình hình mới, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng khốc liệt; đẩy nhanh tiến độ xây dựng bản đồ tỷ lệ lớn về sạt lở đất, lũ quét theo Quyết định 162/QĐ-TTg ngày 27/10/2023 để kịp thời cảnh báo nguy cơ cho khu vực trung du, miền núi phía Bắc và các vùng có địa hình phức tạp

Bên cạnh đó, các địa phương cần quy hoạch khu dân cư an toàn, xây dựng các công trình tránh trú bão, lũ bảo đảm an toàn cho Nhân dân, đặc biệt tại các vùng miền núi như Nghệ An, nơi người dân vẫn gặp nhiều khó khăn khi tìm nơi tránh trú an toàn trong mùa mưa bão. Đồng thời, cần hoàn thiện hệ thống quan trắc, cảnh báo lũ ống, lũ quét, sạt lở đất tại các địa bàn có nguy cơ cao, bổ sung ngân sách để nâng cấp các công trình đê điều, hồ chứa, hệ thống thoát lũ đã xuống cấp, giảm thiểu tối đa thiệt hại về người và tài sản. Chú trọng công tác nâng cao nhận thức cộng đồng, đào tạo kỹ năng phòng, chống và khắc phục hậu quả thiên tai cho người dân. Các chương trình giáo dục về phòng, chống thiên tai cần được triển khai thực chất, thường xuyên tại địa phương và trường học nhằm hình thành thói quen ứng phó chủ động trong mọi tình huống.

"Đề nghị Chính phủ chỉ đạo tích hợp nội dung ứng phó biến đổi khí hậu, phòng chống thiên tai vào quy hoạch phát triển kinh tế xã hội, quy hoạch sử dụng đất của các địa phương. Cần đầu tư hệ thống quan trắc, cảnh báo sớm thiên tai, sạt lở, xâm nhập mặn, nâng cao năng lực dự báo và truyền thông rủi ro tới cộng đồng dân cư. Đồng thời chú trọng trồng rừng, bảo vệ và phục hồi rừng đầu nguồn, rừng phòng hộ ven biển và coi đây là giải pháp căn cơ lâu dài để giảm thiểu thiệt hại và bảo vệ môi trường sinh thái. Có cơ chế hỗ trợ khôi phục sản xuất, sinh kế và môi trường cho các vùng bị ảnh hưởng nặng nề, kết hợp với nguồn ngân sách nhà nước với quỹ phòng chống thiên tai, quỹ bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó cần đẩy mạnh nghiên cứu và nhân rộng mô hình nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu, tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải nhà kính, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư các dự án năng lượng tái tạo, xử lý nước thải rắn gắn với mục tiêu phát triển kinh tế xanh," đại biểu Chu Thị Hồng Thái kiến nghị.

Bên cạnh việc bàn đến cơ chế, chính sách, đại biểu Trần Nhật Minh cho rằng, công tác phòng, chống và khắc phục hậu quả thiên tai cần được xem là nhiệm vụ chiến lược, lâu dài, gắn với mục tiêu phát triển bền vững quốc gia... Để đạt được điều đó, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa trung ương và địa phương, sự tham gia của cộng đồng và huy động hiệu quả nguồn lực xã hội, quốc tế trong đầu tư, nghiên cứu, ứng dụng khoa học – công nghệ vào công tác phòng, chống thiên tai. Chỉ khi có sự chuẩn bị toàn diện, đồng bộ và chủ động từ sớm, từ xa, Việt Nam mới có thể giảm thiểu thiệt hại, bảo vệ vững chắc đời sống nhân dân, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội trong giai đoạn mới.