Hệ thống quy định pháp luật về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt của Việt Nam

Đến nay, khuôn khổ pháp luật về PCRT/TTKB/TTPBVKHDHL của Việt Nam đã cơ bản đầy đủ và không ngừng được hoàn thiện để phù hợp với điều kiện thực tiễn của pháp luật Việt Nam và hướng đến tuân thủ các yêu cầu của Các chuẩn mực quốc tế về phòng, chống rửa tiền – 40 Khuyến nghị của FATF.

1. Luật Phòng, chống rửa tiền và các văn bản hướng dẫn

Luật Phòng, chống rửa tiền (Luật PCRT)năm 2022 (có hiệu lực từ ngày 01/01/2025) thay thế cho Luật PCRT 2012, là văn bản pháp lý cao nhất trong lĩnh vực phòng chống rửa tiền (PCRT). Cùng với Bộ luật Hình sự 2009 (được thay thế bằng Bộ luật Hình sự 2015) và các văn bản hướng dẫn đã tạo lập hệ thống văn bản quy phạm pháp luật đồng bộ, đầy đủ về lĩnh vực PCRT, giúp công tác PCRT ở Việt Nam đạt được nhiều kết quả quan trọng. Luật PCRT 2022 đã quy định về các biện pháp phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn tổ chức, cá nhân có hành vi rửa tiền, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong PCRT; hợp tác quốc tế trong PCRT. Bên cạnh đó, Luật PCRT 2022 cũng đã sửa đổi quy định phòng, chống tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt tại Điều 64, 65 của Luật.

Để triển khai thực hiện Luật Phòng, chống rửa tiền số 14/2022/QH13 ngày 15/11/2022, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và NHNN đã ban hành một số văn bản hướng dẫn thực hiện Luật PCRT, bao gồm:

- Nghị định số 19/2023/NĐ-CP ngày 28/4/2023 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật PCRT: Nghị định này quy định chi tiết một số điều, khoản của Luật Phòng, chống rửa tiền về nguyên tắc, tiêu chí, phương pháp đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền; nhận biết khách hàng; tiêu chí xác định chủ sở hữu hưởng lợi; giao dịch có giá trị lớn bất thường hoặc phức tạp; cơ quan nhà nước có thẩm quyền tiếp nhận thông tin, hồ sơ, tài liệu, báo cáo; thu thập, xử lý và phân tích thông tin phòng, chống rửa tiền; trao đổi, cung cấp, chuyển giao thông tin phòng, chống rửa tiền với cơ quan có thẩm quyền trong nước; căn cứ để nghi ngờ hoặc phát hiện các bên liên quan đến giao dịch thuộc Danh sách đen và cơ quan nhà nước có thẩm quyền tiếp nhận báo cáo trì hoãn giao dịch.

- Quyết định số 11/2023/QĐ-TTg ngày 27/4/2023 của Thủ tướng Chính phủ quy định mức giao dịch có giá trị lớn phải báo cáo là 400 triệu đồng.

- Thông tư số 09/2023/TT-NHNN ngày 28/7/2023 của Thống đốc NHNN hướng dẫn thực hiện một số điều của Luật PCRT: Về phạm vi điều chỉnh, Thông tư này quy định về tiêu chí, phương pháp đánh giá rủi ro về rửa tiền của đối tượng báo cáo; quy trình quản lý rủi ro về rửa tiền và phân loại khách hàng theo mức độ rủi ro về rửa tiền; quy định nội bộ về phòng, chống rửa tiền; chế độ báo cáo giao dịch có giá trị lớn phải báo cáo; chế độ báo cáo giao dịch đáng ngờ; giao dịch chuyển tiền điện tử; chế độ báo cáo giao dịch chuyển tiền điện tử; hình thức và thời hạn báo cáo dữ liệu điện tử.

Đại biểu Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Phòng, chống rửa tiền 2022 - Nguồn Cục PCRT

2. Pháp luật phòng, chống khủng bố và tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt

Bên cạnh các quy định pháp luật về PCRT, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật của Việt Nam còn có các văn bản quy phạm pháp luật về phòng, chống tài trợ khủng bố, phòng, chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt để đảm bảo tương thích với 03 trụ cột tương ứng trong Các chuẩn mực quốc tế – 40 Khuyến nghị của FATF.

Các văn bản quy phạm pháp luật liên quan trực tiếp tới công tác phòng, chống tài trợ khủng bố hiện hành gồm có: Luật Phòng, chống khủng bố năm 2013 (đã được sửa đổi theo Luật PCRT 2022); Nghị định số 122/2013/NĐ-CP ngày 11/10/2013 của Chính phủ quy định về tạm ngừng lưu thông, phong tỏa, niêm phong, tạm giữ và xử lý đối với tiền, tài sản liên quan đến khủng bố, tài trợ khủng bố; xác lập danh sách tổ chức, cá nhân liên quan đến khủng bố, tài trợ khủng bố (được sửa đổi bổ sung bởi Nghị định số 93/2024/NĐ-CP ngày 18/7/2024);.

Trong lĩnh vực phòng, chống tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt, Chính phủ ban hành Nghị định số 81/2019/NĐ-CP ngày 11/11/2019 quy định về phòng, chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt.(Quy định về các biện pháp phòng, ngừa TTPBVKHDHL cũng đã được sửa đổi theo Lật PCRT 2022)

3. Pháp luật về chế tài xử phạt vi phạm phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt

Để đảm bảo pháp luật được thực thi nghiêm minh trong thực tiễn, pháp luật Việt Nam đã ban hành các chế tài xử phạt hình sự và hành chính đối với các hành vi vi phạm về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt như: Điều 324 Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định về Tội rửa tiền; Điều 300 Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định về Tội tài trợ khủng bố; Nghị quyết 03/2019/NQ-HĐTP ngày 24/5/2019 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng Điều 324 của BLHS về rửa tiền; Nghị quyết 07/2019/NQ-HĐTP ngày 25/10/2019 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn Điều 299 và 300 của BLHS. Chế tài hành chính được quy định tại các nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong các lĩnh vực ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm, tư pháp….

Hiện nay, cơ quan của Việt Nam vẫđang không ngừng hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về PCRT/TTKB/TTPBVKHDHL. Điều này không chỉ góp phần tăng cường hiệu quả công tác PCRT/TTKB/TTPBVKHDHL của Việt Nam, bảo đảm an ninh tài chính – tiền tệ mà còn thể hiện cam kết của Việt Nam trong việc thực hiện các cam kết quốc tế, góp phần nâng cao uy tín quốc gia và đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế nhằm: Xây dựng một cơ chế phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố và tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt (PCRT/TTKB/TTPBVKHDHL) có hiệu quả ở Việt Nam vì nền hòa bình, ổn định, phát triển và hội nhập, nâng cao uy tín, vị thế của Việt Nam trong cộng đồng quốc tế. Thực hiện trách nhiệm thành viên của Việt Nam trong Nhóm châu Á - Thái Bình Dương về chống rửa tiền (APG). Bảo vệ tối đa lợi ích của quốc gia, của các tổ chức và cá nhân trong nền kinh tế, góp phần phòng, chống tội phạm tham nhũng, rửa tiền, TTKB/TTPBVKHDHL, tăng cường sự ổn định của các tổ chức tài chính và các đối tượng báo cáo khác, góp phần bảo đảm an ninh, an toàn, trật tự xã hội, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.