Hiện tượng Homeschooling: Cần một cái nhìn toàn cầu

Để rộng đường thông tin và giúp các bạn có cái nhìn điềm đạm về homeschooling, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với Nguyễn Thành Hải – hiện anh là giảng viên, nghiên cứu sinh tiến sĩ ngành Giáo dục Khoa học (Science Education) Viện nghiên cứu giáo dục STEM (ReSTEM Institute) - Trường Đại học Missouri, Mỹ. Anh là người Việt Nam duy nhất trong Hiệp hội nghiên cứu giáo dục Khoa học (NARST) và Hiệp hội các giáo viên dạy khoa học (NSTA) tại Mỹ.

Một buổi học vẽ ngoài thiên nhiên trong một dự án nghệ thuật do phụ huynh tổ chức

Độc giả mong muốn được nghe chia sẻ của anh về mô hình này tại Mỹ. Vì xem ra, mọi ý kiến xung quanh vấn đề này đều không cùng tham chiếu về khái niệm homeschooling.

Cảm ơn chị đã gửi cho em link bài báo. Đúng là mọi người nhìn một góc nhìn khác nhau. Cũng giống như mọi hoạt động khác của con người trong xã hội như tôn giáo, nghệ thuật, thể thao... cái gì cũng có đa chiều trong tiếp cận. Ở Mỹ được cái thuận lợi là thông tin phong phú, và dựa vào các nghiên cứu nên thường đáng tin cậy.

Theo cái hiểu ít ỏi của tôi, thì homeschool ở Mỹ được thừa nhận bình đẳng như học sinh đến trường. Ở đây, chúng ta đang bàn về tính chính danh và các chế tài mang tính pháp lý của mô hình homeschooling và chức năng tổ chức quản lý của Bộ Giáo dục.

Đúng là được xem bình đẳng. Có một đặc điểm là ở Mỹ, môi trường giáo dục hỗ trợ (informal learning) rất tốt, nên nhiều cha mẹ có điều kiện áp dụng giáo dục tại nhà cho con, nhưng nếu nhìn vào nền giáo dục Việt Nam và xã hội Việt Nam mình thì rất nhiều vấn đề để bàn, không dễ dàng như mọi người nghĩ.

Ở Mỹ, họ có tổ chức có chức năng thanh tra việc học tại nhà của học sinh và tổ chức test trình độ cho học sinh?

Dạ, có các kỳ thi test chuẩn như ACT, SAT... để kiểm tra năng lực học sinh để xét vào đại học. Họ có hiệp hội giáo dục uy tín để hướng dẫn mọi người nếu muốn áp dụng mô hình homeschooling cho con cái. Nếu đăng ký theo một chương trình học tại nhà, của một hiệp hội nào đó thì chắc là có sự kiểm tra định kỳ.

Và bộ giáo dục Mỹ có hướng dẫn cụ thể cho các phụ huynh có con theo học phương pháp này. Có những bài test được quy đổi ra GPA (điểm tích lũy). Có những tổ chức họ đề xuất các bài test chuẩn.

Thậm chí, họ có những tổ chức thanh tra việc học tại nhà của học sinh có đủ điều kiện và học sinh có được tiếp cận mọi kỹ năng cần thiết hay không. Tuy nhiên, ngay ở Mỹ cũng tùy bang. Ví dụ ở Texas, họ không xem homeschooling như là một cách học của trường tư (trái với trường công) nên không được tính điểm tích lũy.

Việc cơ quan tuyển sinh Mỹ yêu cầu thí sinh khi nộp hồ sơ dự tuyển vào các trường đại học phải trình điểm GPA của 4 năm liên tục, việc này có ảnh hưởng gì cho những bạn chọn homeschooling?

Đúng là các trường đại học phải yêu cầu bắt buộc có GPA. Để giải quyết vấn đề này, hiệp hội giáo dục tại nhà ở Mỹ có các kỳ thi, đồng thời yêu cầu phụ huynh bám theo một số tiêu chí để tính điểm. Những bài test chuẩn (standardized test) sẽ giúp cho học sinh học theo mô hình tại nhà quy đổi điểm.

Tuy nhiên, một thực tế, là nhiều trường đại học chấp nhận cách quy đổi điểm của homeschooling sang GPA, nhưng cũng có trường không thừa nhận. Đây là trang hướng dẫn quy đổi điểm homeschooling sang GPA: https://thewritefoundation.org/articl…/how-to-calculate-gpa/. Đây là trang hướng dẫn các kỳ thi chuẩn cho homeschoolers: https://www.hslda.org/earlyyears/Testing.aspn.

Nhưng có một điểm thú vị đó là, phụ huynh Mỹ chọn con theo homeschooling thì nhiều người trong số họ không luyện con để thi các kỳ thi test chuẩn mà mục đích học là cái khác. Đối tượng theo đuổi mô hình homeschooling thường là: những đối tượng thông minh học vượt cấp; những học sinh theo đuổi những năng lực riêng biệt nổi trội: như thể thao, nghệ thuật, khoa học; những học sinh đang có vấn đề về sức khỏe thể lực và sức khỏe trí tuệ; Những gia đình có điều kiện làm việc di chuyển liên tục như những nhà ngoại giao, nhà hoạt động môi trường, hoạt động xã hội…; Những cha mẹ có cảm hứng giáo dục vượt trội.

Vân vân. Và đương nhiên, giai đoạn học tại nhà của mỗi cá thể là hoàn toàn linh hoạt. Có thể là một học kỳ, một năm hoặc có thể nhiều năm.

Đó là những trường hợp ngoại lệ; chỉ có 3.4% học sinh Mỹ theo homeschooling thôi.

Theo một khảo sát trên một báo điện tử, thì hiện tại 84% bố mẹ Việt muốn chọn homescholing.

Đứng về góc độ giáo dục, thì tạo mọi điều kiện tốt nhất cho mọi thành phần trong xã hội. Mỗi con người sinh ra đều có quyền được học và phát triển toàn diện, nhưng 84% cha mẹ muốn chọn “học tại nhà” cho con cái thì quả là quá ảo luôn!

Hình như, sự lựa chọn này không phải xuất phát từ những yêu cầu hay phẩm chất đặc biệt của trẻ, hay yêu cầu khác biệt của công việc của cha mẹ... mà họ chọn homescholing như 1 cuộc tháo chạy đầy hoang mang. Họ mất niềm tin vào nền giáo dục.

Nhưng tôi nghĩ homeschooling ngay lúc này không phải là giải pháp tốt, khi còn quá thiếu nhiều thứ.

Hiện tại, giải pháp cho con du học phổ thông thì quá tốn kém và trẻ phải cách ly cha mẹ sớm, để lại những hệ lụy về phát triển cảm xúc của trẻ. Còn chọn cho con vào trường quốc tế cũng tốn kém vô cùng và mô hình này cũng đang bộc lộ nhiều bất cập. Có vẻ như tâm thế nhiều phụ huynh thật bất an!

Khi mà bất an rồi thì làm việc gì cũng khó mà chu đáo được, nhất là công việc giáo dục.

Cảm ơn anh Nguyễn Thành Hải về cuộc trao đổi hữu ích này!