Hướng tới hệ thống pháp luật dễ nhớ, dễ hiểu, dễ thực hiện

Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu tại Phiên họp

Đồng bộ công cuộc đổi mới

Phát biểu mở đầu phiên họp của Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định, Đại hội Đảng lần thứ XIV sẽ là dấu mốc quan trọng trên con đường phát triển của dân tộc ta, có ý nghĩa định hướng tương lai, khơi dậy mạnh mẽ truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, tự tin, tự lực, tự cường, khích lệ, cổ vũ, động viên toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta tiếp tục kiên định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội; khẳng định đây là sự lựa chọn đúng đắn, sáng tạo, phù hợp với thực tiễn Việt Nam và xu thế phát triển của thời đại; phát huy mạnh mẽ thế và lực, tiếp tục đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Do đó, xây dựng Văn kiện Đại hội Đảng là một công việc hết sức quan trọng. Dự thảo Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV đã được Tiểu ban Văn kiện nhiều lần chỉnh sửa, chắt lọc, bổ sung. Trung ương đã thảo luận từ Hội nghị Trung ương 11, 12, 13 và Đại hội Đảng các cấp. Với tinh thần thật sự dân chủ, kỷ cương, xem xét nhiều mặt, cầu thị, lắng nghe, huy động được trí tuệ của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, giới trí thức, các chuyên gia, các nhà nghiên cứu, quản lý, trong đó có ý kiến tham gia của các đại biểu Quốc hội (ĐBQH). Các đại biểu cũng đã thảo luận Văn kiện và hiện nay đã gửi để toàn dân góp ý kiến.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại Phiên họp

Đạo luật tốt là đạo luật đi được vào cuộc sống

Phát biểu tại Phiên họp, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, tiếng nói của các ĐBQH không chỉ là ý kiến góp ý cá nhân, đó là tiếng nói của cử tri mà các đại biểu làm đại diện, là tiếng nói của thực tiễn đời sống kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, là tiếng nói của những người làm luật.

Các đại biểu đã tham gia góp ý từ cấp chi bộ, đảng bộ cơ sở, đảng bộ các bộ, ngành, các tỉnh, thành phố. Hôm nay, với vị thế là ĐBQH, cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất, cơ quan làm luật, các đại biểu tiếp tục góp ý một tầm cao hơn với kinh nghiệm sâu hơn, bằng trách nhiệm lớn hơn. Tổng Bí thư mong muốn, các ý kiến đóng góp đều đi thẳng vào những vấn đề căn cốt nhất của thể chế và phương thức tổ chức thực thi quyền lực nhà nước.

Trên tinh thần đó, Tổng Bí thư gợi mở một số nhóm nội dung để các đại biểu cùng trao đổi, làm rõ thêm. Trước tiên là việc góp ý về thể chế và pháp luật. Theo Tổng Bí thư, chúng ta ban hành luật là để quản lý xã hội bằng pháp luật, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Nhưng trong thực tiễn, vẫn còn tình trạng “luật thì đúng mà làm thì khó”, “trên nghị trường thì thông, xuống cơ sở thì vướng”.

Tổng Bí thư đề nghị các đại biểu tập trung nói thật rõ: vì sao có những đạo luật, nghị định, thông tư ban hành rất công phu, rất dày, nhưng cán bộ cơ sở không dám làm; doanh nghiệp loay hoay, xoay sở; người dân lúng túng, xuôi ngược. Chỗ nào chồng chéo, chỗ nào cách hiểu khác nhau giữa các bộ, ngành; chỗ nào trao quyền mà lại buộc người ta chịu trách nhiệm vượt quá khả năng kiểm soát của họ.

“Chúng ta phải hướng tới hệ thống pháp luật “dễ nhớ, dễ hiểu, dễ thực hiện”. Câu chữ trong luật phải ngắn gọn, rõ nghĩa, không đánh đố, không để lại khoảng mờ cho sự lạm dụng hay né tránh. Chính sách ban hành ra phải đo được tác động, kiểm soát được rủi ro, đặc biệt là phải tạo thuận lợi chứ không tạo thêm thủ tục. Một đạo luật tốt không phải là đạo luật viết hay, mà là đạo luật đi được vào cuộc sống”, Tổng Bí thư nêu rõ.

Toàn cảnh Phiên họp

Trên cơ sở đó, các đại biểu cần chỉ rõ: để luật thực sự đi vào cuộc sống thì trong văn kiện Đại hội XIV cần bổ sung, điều chỉnh những định hướng gì. “Chúng ta phải nói thẳng để sửa thẳng”, Tổng Bí thư nhấn mạnh.

Bên cạnh đó là vấn đề về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Tổng Bí thư nêu rõ, Nhà nước pháp quyền không chỉ là có hệ thống luật pháp đầy đủ. Nhà nước pháp quyền trước hết là sự thượng tôn Hiến pháp và pháp luật, là sự kiểm soát quyền lực, là công khai, minh bạch, là giải trình trước nhân dân.

Về nội dung này, Tổng Bí thư mong ý kiến của các đại biểu tập trung vào câu hỏi: chúng ta đã làm đủ chưa để mỗi quyền lực đều được ràng buộc trong khuôn khổ pháp luật, vận hành đúng thẩm quyền, đúng mục đích, đúng lợi ích của nhân dân chưa? Còn khoảng trống nào khiến người dân thấy “muốn thì được, không muốn thì thôi”? Còn tình trạng nào mà người dân phải “xin” những thứ lẽ ra họ được “hưởng”? “Nếu chưa có câu trả lời đầy đủ, đó chính là chỗ Nhà nước pháp quyền chưa hoàn chỉnh”, Tổng Bí thư nêu rõ.

“Xây dựng Nhà nước pháp quyền của chúng ta là xây dựng một nhà nước mạnh nhưng không lạm quyền; có kỷ cương nhưng không xa dân; hành động quyết liệt nhưng vẫn nhân văn, thuyết phục, có đối thoại. Những định hướng như thế cần được làm thật rõ trong văn kiện Đại hội XIV”, Tổng Bí thư khẳng định.

Vấn đề quan trọng khác cũng được người đứng đầu Đảng ta gợi mở là vấn đề về phân cấp, phân quyền và tổ chức bộ máy. Theo Tổng Bí thư, chúng ta đã bàn nhiều năm về phân cấp, phân quyền; đã có nhiều nghị quyết, nhiều đề án tinh gọn bộ máy, sắp xếp lại đầu mối, đổi mới mô hình chính quyền địa phương. Bây giờ cần phải trả lời cho được hai câu hỏi: phân cấp những gì, cho ai, đi liền với điều kiện gì; và cơ chế chịu trách nhiệm, kiểm tra, giám sát sẽ như thế nào?

“Tôi đề nghị các đại biểu góp ý thẳng vào nội dung này. Nơi nào cấp dưới có thể quyết nhanh, sát dân hơn cấp trên thì phải mạnh dạn giao quyền. Nhưng giao quyền không phải là “đẩy việc xuống”, “đẩy rủi ro xuống”. Giao quyền phải đi cùng nguồn lực, nhân lực, công cụ, và cả vùng an toàn pháp lý để cán bộ dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung chứ không phải chịu trách nhiệm cá nhân một cách oan uổng”, Tổng Bí thư nhấn mạnh.

Liên quan tới mô hình chính quyền địa phương hai cấp, theo Tổng Bí thư, chúng ta đang từng bước sắp xếp lại, hướng tới bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Đây là nội dung rất mới, rất quan trọng, rất nhạy cảm, liên quan trực tiếp đến đời sống người dân và cán bộ cơ sở. Tổng Bí thư mong các đại biểu cho ý kiến cụ thể: mô hình hai cấp phải thiết kế thế nào để dân không bị xa chính quyền, không bị đứt gãy dịch vụ công? Đừng để tuyên bố tinh gọn bộ máy mà sinh thêm tầng nấc xin - cho ngoài thực tế.

Điều quan trọng hơn nữa, theo Tổng Bí thư, là chính quyền cơ sở phải có quyền gì, phải có nguồn lực nào để nhiệm vụ kiến tạo phát triển ở cơ sở, thêm những gì cho hành lang pháp lý cho việc thực hiện các nhiệm vụ này. Cùng với đó, là mối quan hệ giữa 3 cấp chính quyền Trung ương - tỉnh, thành phố - cơ sở. 3 cấp phải là một chỉnh thể vận hành thông suốt, chia sẻ trách nhiệm và hỗ trợ lẫn nhau, tuyệt đối không để 3 lớp chuyển trách nhiệm cho nhau để Nhân dân phải chạy lòng vòng, vòng quanh.

“Các ĐBQH đi cơ sở rất nhiều, cũng cần góp ý thật kỹ cho những nội dung này”, Tổng Bí thư yêu cầu.

Về mối quan hệ gắn bó hữu cơ giữa Đảng, Nhà nước, MTTQ, các đoàn thể và Nhân dân. Theo Tổng Bí thư, chúng ta khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng là nhân tố quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam, nhưng lãnh đạo thế nào, lãnh đạo bằng đường lối, bằng nêu gương trong sạch, bằng tổ chức thực hiện hiệu quả, bằng xây dựng niềm tin nơi Nhân dân hay bằng mệnh lệnh hành chính? Câu trả lời phải rõ, phải minh bạch, phải thuyết phục được Nhân dân.

Thủ tướng Phạm Minh Chính tham dự phiên họp

Người dân tham gia giám sát, phản biện và đồng hành

Tổng Bí thư mong muốn, các ĐBQH góp ý thêm, cơ chế nào để Đảng lãnh đạo tuyệt đối, toàn diện nhưng không làm thay, không bao biện, không buông lỏng; Chính phủ quản lý, điều hành theo lập pháp, dám chịu trách nhiệm cá nhân; MTTQ và các đoàn thể chính trị xã hội thực sự trở thành cầu nối tin cậy giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân. Người dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà là chủ thể tham gia giám sát, phản biện và đồng hành. Nếu nói lấy dân làm trung tâm thì phải thiết kế cơ chế để dân có tiếng nói thực chất, có quyền giám sát thực chất, có cơ hội tham gia thực chất vào các vấn đề.

Về vai trò lãnh đạo cầm quyền của Đảng trong hệ thống pháp luật và trong điều hành thực tiễn. Tổng Bí thư nêu rõ, Đảng ta là đảng cầm quyền, tức là phải gánh trách nhiệm trước dân về sự phát triển của đất nước, về cuộc sống hằng ngày của Nhân dân. Cầm quyền không chỉ đưa ra đường lối mà còn là tổ chức thực hiện, kiểm tra thực hiện và chịu trách nhiệm về kết quả.

Vì vậy, các văn kiện trình Đại hội XIV không thể chỉ nói tăng cường sự lãnh đạo của Đảng theo cách chung chung mà phải làm rõ hơn Đảng lãnh đạo để bảo đảm mọi chính sách, mọi đạo luật đều phải thực sự phục vụ Nhân dân, phát triển đất nước, giữ vững độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, giữ ổn định chính trị xã hội, giữ gìn khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Đảng lãnh đạo để chống tư duy cục bộ ngành, cục bộ địa phương, lợi ích nhóm, tiêu cực, tham nhũng, lãng phí. Đảng lãnh đạo để bảo vệ người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

Trên tinh thần đổi mới tư duy, đổi mới cách làm, đổi mới quản trị quốc gia theo phương châm kiến tạo và vì dân, Tổng Bí thư nêu rõ, thế giới thay đổi rất nhanh, thực tiễn trong nước cũng thay đổi rất nhanh, nếu tư duy của chúng ta chậm hơn thực tiễn thì văn kiện sẽ lạc hậu ngay, thậm chí ngay khi vừa được thông qua. Vì vậy, Tổng Bí thư đề nghị, các ĐBQH đọc Văn kiện với tinh thần: có điểm nào vẫn còn tư duy cũ, cách nói cũ, cách làm cũ, có điểm nào vẫn còn giữ thói quen quản lý theo kiểu xin - cho, trong khi lẽ ra Nhà nước phải đóng góp vai trò kiến tạo, phục vụ cho người dân và cho doanh nghiệp?

Các đại biểu tham dự phiên họp

Bên cạnh đó, cũng phải khẳng định rõ hơn mô hình quản trị quốc gia trong giai đoạn tới, quản trị dựa trên pháp luật, minh bạch, dữ liệu tin cậy, hạ tầng số hiện đại, bộ máy tinh gọn, cán bộ liêm chính, kỷ cương đi đôi với phục vụ. Quản trị như vậy là quản trị kiến tạo phát triển chứ không phải là quản trị xin - cho...

Tổng Bí thư tin tưởng, với kinh nghiệm công tác, với sự gắn bó rất gần với cử tri, với bản lĩnh của mình, các ĐBQH sẽ làm rất tốt trọng trách này, để tiếng nói của các đại biểu đi vào Văn kiện và đi vào cuộc sống của Nhân dân.

Ngay sau phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm, Quốc hội tiến hành thảo luận ở Tổ về dự thảo Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng.