Hướng tới trung tâm năng lượng sạch khu vực

Giải pháp ổn định nguồn năng lượng tái tạo

Phát biểu tại “Diễn đàn Công nghệ và Năng lượng Việt Nam 2021”, ông Trần Văn Tùng - Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, với nhu cầu tiêu thụ năng lượng tăng trung bình hàng năm lên tới 10,5%, những năm gần đây, nước ta đã phải nhập khẩu từ 1-2% tổng công suất của toàn hệ thống điện, việc phát triển các nguồn năng lượng đặc biệt là các nguồn năng lượng tái tạo, sẽ góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, góp phần quan trọng giảm phát thải nhà kính, chống biến đối khí hậu toàn cầu.

Chuyển đổi dần sang năng lượng sạch

Các nghiên cứu cho thấy, Việt Nam có lợi thế lớn để phát triển các nguồn năng lượng tái tạo. Minh chứng là tiềm năng điện gió trên bờ của nước ta là 217 GW, điện gió ngoài khơi là 160 GW, điện mặt trời là 386 GW, điện sinh khối 5 GW, nguồn rác thải 1,5 GW… Thời gian qua, Chính phủ và Nhà nước đã ban hành nhiều chiến lược, nghị quyết phát triển năng lượng tái tạo ở Việt Nam. Nhờ vậy, năng lượng tái tạo gồm điện gió, điện mặt trời, điện sinh khối ở Việt Nam tính đến 9/2021 đã đạt 22,68 tỷ kWh, chiếm 11,8%, tổng sản lượng điện sản xuất toàn hệ thống.

Ông Ben Backwell - Giám đốc điều hành, Ủy ban Năng lượng gió toàn cầu (GWEC) cũng đưa ra nhận định, nhu cầu sử dụng điện tăng cao cùng với mong muốn chi phí hợp lý sản xuất từ nguồn năng lượng sạch và tự nhiên đang đặt ra nhiều thách thức cho Chính phủ Việt Nam. Để giải quyết, Chính phủ Việt Nam cũng đã có nhiều chính sách tốt trong việc chuyển đổi cơ cấu nguồn năng lượng theo hướng nâng cao tỷ trọng năng lượng tái tạo. Điều này thể hiện rõ trong cam kết của Thủ tướng Phạm Minh Chính tại COP26, Thủ tướng đã khẳng định những cam kết mạnh mẽ của Việt Nam về giảm phát thải ròng về 0 (Net Zero) vào 2050.

Phát triển các nguồn năng lượng sạch là xu hướng tất yếu để phát triển bền vững

Theo ông Ben Backwell, đây cũng sẽ là bước ngoặt quan trọng để Việt Nam thực hiện tái cơ cấu lại nền kinh tế trong nước theo hướng phát thải carbon thấp, hướng đến nền kinh tế xanh và chuyển từ kinh tế tuyến tính sang kinh tế tuần hoàn. Việt Nam nên tận dụng cơ hội để phát triển thành trung tâm năng lượng sạch ở Đông Nam Á và có thể tăng sức cạnh tranh của Việt Nam trong khu vực.

Ông Hoàng Tiến Dũng - Cục trưởng Cục điện lực và năng lượng tái tạo cho biết, vị trí của năng lượng tái tạo, năng lượng sạch đã được khẳng định mạnh mẽ trong Quy hoạch điện VIII.

Minh chứng là mục tiêu đến năm 2030, công suất điện gió là 20.000 MW, tăng 14.000 MW so với Quy hoạch điện VII điều chỉnh, chiếm 14% trong cơ cấu nguồn điện Việt Nam. Một nguồn điện sạch sẽ đẩy mạnh phát triển là điện mặt trời, đạt khoảng 20.000 MW, tăng thêm 8.000 MW so với Quy hoạch điện VII điều chỉnh, chiếm tỷ trọng khoảng hơn 8%. Ngoài ra, Việt Nam cũng sẽ chú trọng phát triển điện gió ngoài khơi, dự kiến phát triển 4.000 MW vào năm 2030 và 40.000 MW vào năm 2045. Đối với các dự án thủy điện, định hướng sẽ lựa chọn phát triển các dự án có hiệu quả kinh tế, ít ảnh hưởng đến môi trường, đưa công suất của các nhà máy thủy điện khoảng 29.000 MW vào năm 2030.

Cùng với đó, các nguồn điện sạch như điện khí (LNG) được coi là các nguồn điện sạch cũng được phát triển mạnh mẽ trong Quy hoạch điện VIII. Tổng công suất của các nguồn điện sạch sẽ chiếm khoảng 75% công suất toàn hệ thống. Như vậy, phần lớn công suất và sản lượng điện của Việt Nam phần lớn sẽ là điện sạch.

Nội địa hóa công nghệ sản xuất năng lượng tái tạo

Theo ông Hoàng Tiến Dũng, các nguồn năng lượng tái tạo tại Việt Nam hiện phần lớn vẫn còn phụ thuộc vào công nghệ nhập khẩu. Vì vậy, các doanh nghiệp trong nước cần chú ý hơn tới việc phát triển các dự án, công nghệ xây lắp, vận hành nhà máy điện gió, điện mặt trời và đặc biệt là sản xuất các thiết bị điện từ năng lượng tái tạo tại Việt Nam. Đối với điện gió ngoài khơi, đây là lĩnh vực hoàn toàn mới, nên phải đẩy mạnh nghiên cứu, phục vụ cho việc tư vấn kỹ thuật, xây lắp về lĩnh vực này.

Đồng thời, cần chú trọng phát triển các loại năng lượng tái tạo khác như điện thủy chiều, sóng biển, sinh khối… và cả các lưới điện thông minh, các công nghệ liên quan đến tích trữ năng lượng như pin năng lượng. Bởi lẽ, sản xuất phải đi cùng với lưu trữ. Xa hơn nữa, Việt Nam sẽ chú trọng tới nền kinh tế hydro.

Song hành với đó, cũng cần giải quyết bài toán rác thải tấm pin mặt trời, cánh tua pin gió… đây sẽ là ngành mới trong xử lý rác thải ở Việt Nam.

Để đảm bảo an ninh năng lượng trong bối cảnh mới, ông Đỗ Xuân Lai - Đại diện Chương trình Phát triển của Liên hợp quốc (UNDP) nhấn mạnh tới cả hai khía cạnh đó là tạo ra năng lượng và sử dụng năng lượng. Theo đó, vấn đề sử dụng năng lượng cực hiệu quả cực kỳ quan trọng cho mục tiêu “Zero Net”.

Thực tế, năng lượng tiêu hao cho một đơn vị sản phẩm trong nhiều ngành công nghiệp của Việt Nam cao hơn nhiều so với các nước phát triển của Việt Nam, gấp 1,5 lần - 1,7 lần so với một số nước trong khu vực, rõ ràng nước ta sử dụng năng lượng chưa hiệu quả. Chính vì vậy, đại diện UNDP nhấn mạnh tới việc cần phát triển nền kinh tế tuần hoàn để tiết kiệm đầu vào, kéo dài tuổi thọ của sản phẩm, từ đó đảm bảo an ninh năng lượng, giúp đất nước phát triển bền vững hơn.

Ngoài ra, một yếu tố quan trọng để phát triển năng lượng tái tạo đó là kêu gọi sự đầu tư từ khối tư nhân. Bởi lẽ, nhà nước chỉ tạo ra môi trường và đưa ra chính sách, không đầu tư trực tiếp vào lĩnh vực này.

Trao đổi tại Diễn đàn, ông Phạm Minh Tuấn - Phó tổng giám đốc Tập đoàn Bamboo Capital kiêm Tổng giám đốc BCG Energy cho rằng, nhiều doanh nghiệp đang ứng dụng công nghệ green hydro, năng lượng sóng biển… là những công nghệ chưa phổ biến nhưng có ý nghĩa rất nhiều trong tương lai. Bài toán tài chính sẽ quyết định hiệu quả đầu tư. Vì vậy cần sự hỗ trợ của các cơ quan quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp tiên phong, chấp nhận rủi ro để đầu tư công nghệ mới. Bên cạnh đó, cần có chính sách liền mạch, dài hạn để nhà đầu tư có thể cân đo đong đếm các bước đi phù hợp, bởi lĩnh vực này cần đầu tư lớn và đi kèm với nhiều rủi ro.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Văn Tùng nhận định, công nghệ sẽ là chìa khóa để giải quyết bài toán phát triển năng lượng tái tạo. Vì vậy, trong thời gian tới, Bộ sẽ tập hợp các nhà khoa học để xây dựng một chương trình năng lượng, trong đó các nội dung về năng lượng gió, năng lượng tái tạo, giảm phát thải… tìm ra các công nghệ mới để hiện thực hóa mục tiêu đã đề ra về năng lượng tái tạo.