Liên kết để sản xuất hồ tiêu bền vững

	Bài học đắt giá vì phát triển “nóng”
	Đứng đầu thế giới vẫn lận đận

Vượt xa quy hoạch

Những năm qua, diện tích hồ tiêu nước ta tăng rất nhanh. Năm 2010 cả nước có 51,3 ngàn ha, năm 2014 là 85,591ngàn ha, năm 2016 là 124,529 ngàn ha, tăng 22,54% so với năm 2015, vượt quy hoạch 249,06% (theo số liệu của Tổng cục Thống kê).

Tuy nhiên, theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các tỉnh vùng Tây Nguyên, đến nay có 73.251 ha, trong đó tỉnh Đắk Lắk 27.588 ha, Đắk Nông 27.574 ha, Gia Lai 16.400 ha, Lâm Đồng 1.617 ha, Kon Tum 72 ha. Các tỉnh Đông Nam bộ có 47.030 ha, trong đó Đồng Nai 17.911 ha, Bình Phước 15.408 ha, Bà Rịa - Vũng Tàu 12.844 ha.

Hồ tiêu Việt Nam đã có mặt ở trên 95 quốc gia và vùng lãnh thổ

TS. Nguyễn Như Hiển - Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) đánh giá, đến nay, diện tích hồ tiêu tăng nhanh, vượt xa so với quy hoạch đã được Bộ phê duyệt. Theo quy hoạch tại Quyết định số 1442/QĐ-BNN-TT, ngày 27/6/2014 của Bộ trưởng Bộ NN&PTNT đến năm 2020 - tầm nhìn đến 2030, diện tích hồ tiêu cả nước 50.000 ha, đến nay đạt 124,529 ngàn ha.

Tuy nhiên, trên thực tế diện tích hồ tiêu cao hơn nhiều, nguyên nhân là do giá hồ tiêu hấp dẫn nông dân so với nhiều giống cây trồng khác. Bên cạnh đó, việc chưa thực hiện tốt sản xuất theo hướng an toàn, có chứng nhận là cảnh báo quan trọng đối với ngành hồ tiêu. Bên cạnh đó, còn khó hình thành vùng trồng tập trung lớn, dẫn đến khó đầu tư cơ sở hạ tầng giao thông, thủy lợi...

Theo các chuyên gia, sản xuất hồ tiêu chưa bền vững do diện tích trồng ở nhiều vùng tăng nhanh đã phá vỡ quy hoạch, dẫn đến hệ lụy nhiều nơi trồng tiêu ở vùng đất không phù hợp, thâm canh quá cao để tăng năng suất, chưa áp dụng đồng bộ các giải pháp kỹ thuật, nghiên cứu chọn tạo giống.

Bên cạnh đó, việc xây dựng các vùng sản xuất hồ tiêu an toàn còn hạn chế, chưa có thương hiệu gắn với chỉ dẫn địa lý có tính cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Chính vì thế, dù sản lượng hồ tiêu hàng năm chiếm đến 60% sản lượng thế giới nhưng vẫn chưa làm được thị trường, hay chi phối mặt bằng giá cả.

Kết quả khảo sát tại 7 tỉnh trồng hồ tiêu cho thấy, diện tích liên kết sản xuất hồ tiêu chỉ đạt xấp xỉ 2.700 ha (tương đương 3,5% diện tích trồng tiêu của các tỉnh này). Liên kết được xây dựng chủ yếu thông qua chương trình, dự án, một số ít thông qua DN như Đắk Nông, Đắk Lắk, Phú Yên.

Để phát triển bền vững

Một trong những điển hình về làm hồ tiêu hiệu quả là hợp tác xã (HTX) thương mại nông nghiệp Thuận Phát (gọi tắt là HTX Thuận Phát) có địa chỉ tại bản Đầm Giỏ - Thuận Hà - Đăk Song với phương thức canh tác sử dụng các chế phẩm sinh học, phân hữu cơ. Để có sản phẩm hồ tiêu đảm bảo chất lượng, đáp ứng yêu cầu của khách hàng, HTX đã huy động vốn của các thành viên đầu tư mua máy sấy hồng ngoại, để chế biến tiêu 5 màu và làm tiêu sọ.

Lợi thế của sản phẩm hồ tiêu sử dụng phương pháp chế biến này là sạch, có chất lượng cao nên giá bán cao hơn so với sản xuất đại trà. Đến nay, HTX đã thu hút một số DN thu mua xuất khẩu đến ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm. Kết quả trong năm 2017, HTX đã xuất khẩu trên 10 tấn tiêu theo tiêu chuẩn Oganic cho Công ty TNHH Hương Gia Vị Sơn Hà.

Theo các chuyên gia, liên kết là hướng đi tất yếu, các địa phương đã chủ động, DN đã vào cuộc nhưng số diện tích liên kết ở mức rất ít. Để ngành hồ tiêu phát triển bền vững, việc không mở rộng diện tích trồng mới, rà soát lại những vùng trồng đã và đang bị bệnh, những diện tích không khôi phục được, sản xuất không phù hợp để chuyển đổi sang cây trồng khác. Đồng thời, quản lý tốt diện tích trồng tiêu đang phát triển, áp dụng gói kỹ thuật, canh tác bền vững.

Trước sự phát triển nóng của ngành hồ tiêu Việt, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Quốc Doanh cho rằng, UBND các tỉnh trồng tiêu trọng điểm cần có cơ chế khuyến khích, tạo điều kiện cho DN đầu tư, tổ chức liên kết sản xuất diện tích lớn theo quy trình đảm bảo chất lượng và hiệu quả.

Trong thời gian tới, Bộ NN&PTNT sẽ cấp mã số vùng trồng, sản xuất theo quy trình đáp ứng các yêu cầu chất lượng của các nước nhập khẩu nhằm xây dựng thương hiệu cho hồ tiêu Việt Nam.

Bên cạnh đó, Bộ NN&PTNT sẽ chỉ đạo các cơ quan thuộc bộ nghiên cứu, đề xuất chính sách hỗ trợ các bên tham gia liên kết, đặc biệt cho các DN vật tư đầu vào và DN sản xuất hồ tiêu để thúc đẩy liên kết sản xuất tiêu an toàn; Từng bước chuyển biến nhận thức của người dân sản xuất hàng hóa theo các tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường thế giới.

Để sản xuất hồ tiêu theo hướng an toàn bền vững, Cục Bảo vệ Thực vật đã phối hợp với Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam ký kết hợp tác liên kết sản xuất hồ tiêu. Theo đó, Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam sẽ vận động DN và nông dân tham gia liên kết và tìm đầu ra cho sản phẩm, Cục Bảo vệ Thực vật hướng dẫn nông dân sản xuất an toàn và phối hợp với Hiệp hội Hồ tiêu cấp mã số vùng trồng.

Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam cho biết, đây là cách đổi mới của Bộ NN&PTNT cũng như là cơ hội để ngành Hồ tiêu Việt Nam cùng hợp tác với Chính phủ, DN, nông dân đồng lòng giải quyết những vướng mắc phát sinh liên quan đến chính ngành hàng của mình.

Theo ông Lê Quốc Doanh, đây là sự liên kết nhiều chiều trong sản xuất và kinh doanh. Nghĩa là không chỉ liên kết giữa DN, địa phương và người nông dân trồng hồ tiêu mà còn là sự liên kết giữa DN chế biến và xuất khẩu hồ tiêu với nhau để cùng nắm bắt thông tin thị trường, điều phối lượng xuất trong từng thời điểm hợp lý để giữ được mức giá hồ tiêu không bị xuống thấp quá và ổn định.