Ngân sách khó, vẫn xây trụ sở mới

Chính phủ mới đây đã chỉ đạo điều chỉnh quy hoạch xây dựng Dự án xây dựng trụ sở của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam tại khu đất số 176, phố Thái Hà, phường Trung Liệt, quận Đống Đa, TP. Hà Nội, sau khi xem xét đề nghị của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam (công văn số 1018 KHXH-KHTC ngày 16/6/2015) và UBND TP. Hà Nội (công văn số 4558 UBND-SQHKT ngày 2/7/2015). Động thái này của Chính phủ đang thu hút sự quan tâm của công luận.

Khu đất số 176 phố Thái Hà, phường Trung Liệt, quận Đống Đa, TP. Hà Nội

Trước hết, phải khẳng định phát triển Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam (Viện Hàn lâm) đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 trở thành cơ quan quốc gia hàng đầu về nghiên cứu cơ bản đạt trình độ tiên tiến ở khu vực và quốc tế là mục tiêu đúng đắn. Tuy nhiên, việc đầu tư xây trụ sở mới tại 176 Thái Hà là chưa cần thiết, gây lãng phí và không phù hợp với nhu cầu thực tế của chính đối tượng thụ hưởng, cũng như tình hình ngân sách hiện nay.

Theo Dự án xây dựng trụ sở của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, một tòa nhà 12 tầng, mỗi tầng 1.000 m2 sẽ được xây dựng trên diện tích 2.700 m2. Chưa có thông tin chính xác về mức đầu tư, song với thời giá hiện nay khoảng 10 triệu đồng/m2, mức đầu tư có thể lên tới gần 1.000 tỷ đồng.

Xét về nhu cầu, cần nhìn nhận một thực tế là tất cả các viện nghiên cứu trực thuộc Viện Hàn lâm đều đã có trụ sở làm việc. Biên chế của các viện này ngày càng giảm do quy định, chỉ tuyển thêm một người khi có hai người về hưu.

Mặt khác, tại trụ sở số 1, phố Liễu Giai – Hà Nội, Viện Hàn lâm đã có hai tòa nhà, trong đó, tòa nhà số 1 đã tương đối lấp đầy, nhưng ở tòa nhà số 2, vẫn có tầng và nhiều phòng còn trống. Giả định, Viện Hàn lâm chuyển cả 2 viện Nghiên cứu Kinh tế & Chính trị thế giới và Nghiên cứu châu Âu về số 1 Liễu Giai, vẫn chưa thể phủ kín hết các phòng trong tòa nhà này.

Trên thế giới, cơ sở nghiên cứu của các nước châu Âu, châu Mỹ đều dựa trên chức năng, mục đích nghiên cứu và nhu cầu sử dụng. Còn tại Mỹ, các viện nghiên cứu thường do tư nhân đầu tư xây dựng nên các công trình thường rất khiêm tốn. Trung Quốc là quốc gia đầu tư rất lớn cho việc xây dựng trụ sở của các cơ quan hành chính công, đó cũng là một trong những lý do nợ công của nước này rất cao.

Nhưng cạnh đó, các cơ quan nghiên cứu khoa học lại có quy mô rất bình thường về mức đầu tư và diện tích sử dụng. Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Trung Quốc suốt hơn 10 năm qua không thay đổi, vẫn trên diện tích khá khiêm tốn.

Mỗi một viện nghiên cứu có vai trò, chức năng và đối tượng nghiên cứu khác nhau. Nhiều năm qua, việc các viện quốc tế ở phân tán không ảnh hưởng đến hoạt động nghiên cứu.

Qua khảo sát, kế hoạch tập trung 8 viện nghiên cứu quốc tế về địa điểm 176 Thái Hà không nhận được sự đồng tình, thậm chí, nhiều nhà nghiên cứu còn đặt câu hỏi: Nước ta lấy mô hình đó ở đâu, bởi trên thế giới, cũng chưa có quốc gia nào tập trung các viện nghiên cứu tại một địa điểm. Tại Nga, Đức, Mỹ, Trung Quốc… các viện nghiên cứu cũng nằm rải rác.

Một điểm nữa, về mặt quy hoạch giao thông đô thị, dự án này sẽ phá vỡ quy hoạch của Hà Nội. Hiện nay, tại 176 Thái Hà chỉ có hai viện: Nghiên cứu Kinh tế & Chính trị thế giới và Nghiên cứu châu Âu, với chưa tới 100 người làm việc, đường giao thông thường đông và tắc vào giờ tan tầm.

Nếu Viện Hàn lâm nâng tòa nhà lên 12 tầng và tập trung tất cả 8 viện quốc tế tại đây, số người làm việc sẽ tăng lên 450 người, khi đó, vấn đề ách tắc giao thông trên đường Thái Hà và khu vực lân cận sẽ nghiêm trọng hơn, đó là chưa kể đến hai tòa cao ốc khác đang được xây dựng trên đường phố này đang trong giai đoạn hoàn thiện.

Chỉ ba tháng nữa là hết năm 2015, thu ngân sách vẫn không đủ chi và bù đắp thâm hụt ngân sách không chỉ vay trong và ngoài nước mà còn phải lấy từ nguồn tiền phát hành. Gần đây, Chính phủ đã phải tính đến việc kiến nghị Quốc hội cho phép phát hành trái phiếu Chính phủ kỳ hạn dưới 5 năm, dù Nghị quyết 78/2014/QH13 yêu cầu từ năm 2015 chỉ phát hành trái phiếu Chính phủ kỳ hạn từ 5 năm trở lên nhằm mục tiêu giảm áp lực trả nợ cho ngân sách.

Công tác huy động vốn cho ngân sách thông qua phát hành trái phiếu năm nay được bà Phan Thị Thu Hiền, Phó vụ trưởng Vụ Tài chính ngân hàng, Bộ Tài chính cho là “gặp nhiều khó khăn”. Tính đến ngày 14/8/2015, tổng khối lượng trái phiếu huy động được 140.938 tỷ đồng. Trong đó, trái phiếu huy động được 123.479 tỷ đồng, trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh huy động được 17.459 tỷ đồng, đạt tương ứng 49% và 36% kế hoạch năm 2015.