Ông Trump có đạt được mục tiêu phục hồi sản xuất bằng thuế quan?

Kỳ vọng của ông Trump

Ngày 2/4, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố mức thuế quan toàn diện, bao gồm mức thuế cơ bản 10% trên tất cả các mặt hàng nhập khẩu. Ông cũng nhắm mục tiêu vào các quốc gia cụ thể với mức thuế cao, chẳng hạn như 34% đối với Trung Quốc, 20% đối với Liên minh châu Âu...

Trump cho biết "việc làm và các nhà máy sẽ quay trở lại mạnh mẽ". "Chúng tôi sẽ thúc đẩy mạnh mẽ cơ sở công nghiệp trong nước, chúng tôi sẽ mở rộng thị trường nước ngoài và phá vỡ các rào cản thương mại nước ngoài và cuối cùng, sản xuất nhiều hơn trong nước sẽ có nghĩa là cạnh tranh mạnh mẽ hơn và giá thấp hơn cho người tiêu dùng", ông nói trong cuộc họp báo của mình.

Tỷ lệ thuế quan bình quân của Mỹ từ 1920 đến 2025. Số liệu năm 2025 là ước tính sau công bố thuế quan mới của ông Trump ngày 2/4 (Nguồn: CNBC)

Mỹ đã mất khoảng 6 triệu việc làm trong 4 - 5 thập kỷ qua khi các công ty chuyển hoạt động ra nước ngoài, chủ yếu là vì kinh doanh có thể được thực hiện rẻ hơn ở nơi khác, Harry Moser - Chủ tịch của tổ chức phi lợi nhuận Reshoring Initiative cho biết. Theo ông, mặc dù thuế quan là khởi đầu tốt để vượt qua vấn đề đó, nhưng giải pháp tốt nhất là giải quyết đồng đôla mạnh và xây dựng lực lượng lao động.

Doanh nghiệp sẽ thận trọng

Tuy nhiên theo các chuyên gia, các doanh nghiệp hiện đang rất thận trọng về sự không chắc chắn về thuế quan và thời gian áp dụng thuế quan.

“Do bản chất khó lường của con đường phía trước và thời gian chuẩn bị lâu dài để xây dựng năng lực công nghiệp, chúng tôi kỳ vọng hầu hết các doanh nghiệp sẽ tiến hành thận trọng sau thông báo này (thông báo thuế quan của ông Trump - PV”, Edward Mills - Nhà phân tích chính sách Washington của Raymond James cho biết hôm 2/4.

“Có thể bổ sung thêm năng lực mới khi khả thi, nhưng nếu không chắc chắn về chính sách dài hạn, các khoản đầu tư lớn hơn sẽ khó khăn hơn”, ông nói thêm.

Panos Kouvelis - Giáo sư về chuỗi cung ứng, hoạt động và công nghệ tại Đại học Washington ở St. Louis cũng cho rằng: “Nếu có sự không chắc chắn đáng kể, bạn có thể thực hiện một số khoản đầu tư, nhưng khá thận trọng, vì bạn muốn xem nó sẽ diễn ra như thế nào”.

Nghiên cứu của Kouvelis về thuế quan mục tiêu năm 2018 của Trump cho thấy, chúng không có tác động lớn đến việc đưa sản xuất trở lại hoặc việc đưa việc làm trở lại Hoa Kỳ. Thậm chí ông cho biết, chúng còn có tác động tiêu cực đến các nhà sản xuất, những người phải trả nhiều tiền hơn cho nguyên liệu thô, khi nhu cầu và năng lực giảm trong một số trường hợp. Ông cho biết hàng hóa thành phẩm là một câu chuyện hỗn hợp, tùy thuộc vào nhu cầu.

Cũng có quan điểm như vậy, Christopher Tang - Giáo sư danh dự tại Trường Quản lý Anderson thuộc UCLA cho biết, các khoản thuế mới nhất được coi là "linh hoạt và thất thường" vì chúng dựa trên các sắc lệnh hành pháp của tổng thống và không được thông qua Quốc hội.

"Nhiều công ty không chắc chắn thực sự về cách thiết kế lại chuỗi cung ứng khi chính sách thương mại không rõ ràng và cũng không biết điều gì sẽ xảy ra sau 4 năm nữa", Tang cho biết. "Vì đây là khoản đầu tư trị giá rất, rất nhiều tỷ đôla, nên chúng không thể thay đổi đột ngột".

Mặc dù cho rằng thuế quan là "chất xúc tác tích cực" cho việc đưa sản xuất trở lại, nhưng Nhà phân tích Chris Snyder của Morgan Stanley cho biết, ông không mong đợi một làn sóng lớn các dự án quay trở lại Hoa Kỳ trong thời gian tới. Hiện tại, ông mong đợi các khoản đầu tư nhỏ, nhanh chóng có thể thúc đẩy sản lượng tăng khoảng 2%, ông cho biết. “Khi chúng tôi nói chuyện với các tập đoàn, có rất nhiều sự không chắc chắn về chính sách sẽ ra sao trong ba tháng tới”, ông cho biết.

Còn nhiều việc phải làm

Các chuyên gia cho rằng, có nhiều việc cần phải làm trước khi sản xuất thực sự có thể tăng tốc trở lại tại Mỹ.

Đầu tiên là niềm tin của người tiêu dùng đã bị ảnh hưởng nặng nề, trong khi đó sẽ là một yếu tố trong quyết định của doanh nghiệp về việc liệu họ có chuyển dịch sản xuất về nước hay không và khi nào, Manish Kabra - Giám đốc chiến lược cổ phiếu Hoa Kỳ của Societe Generale cho biết. Chỉ số niềm tin của người tiêu dùng hàng tháng của Conference Board đã đạt mức thấp nhất trong 12 năm vào tháng 3.

“Khi bạn gặp khủng hoảng niềm tin, niềm tin của các công ty toàn cầu đã công bố đầu tư vào Mỹ, họ sẽ tạm dừng”, Kabra cho biết. “Trừ khi chúng ta giải quyết được khủng hoảng niềm tin, các khoản đầu tư tiềm năng, các khoản đầu tư đã công bố sẽ không diễn ra nhanh chóng. Nó sẽ chậm lại”.

Hạ tầng cho sản xuất cũng là một vấn đề cần phải giải quyết. “Hoa Kỳ chưa sẵn sàng để đưa sản xuất trở về. Chúng tôi không có cơ sở hạ tầng, chúng tôi không có đủ công nhân và chúng tôi cũng cần xem xét có bao nhiêu người Mỹ sẵn sàng làm việc tại nhà máy”, Tang cho biết. “Nếu bạn vội vàng, điều đó có thể khá rủi ro và nguy hiểm”.

Ông cho biết ông hy vọng một số công ty sẽ quay trở lại do thuế quan của Trump, nhưng vẫn còn rất nhiều rào cản đối với nhiều công ty. “Có quá nhiều quy định, quá nhiều luật lệ, và chi phí cũng khá cao, nên động lực để họ quay trở lại không cao”, Tang cho biết.

Trong khi Harry Moser cho rằng, cũng cần phải đầu tư đáng kể vào việc đào tạo lực lượng lao động của Mỹ. Chương trình thuế quan của Trump “sẽ thất bại trừ khi quốc gia này cam kết tăng cường đáng kể chương trình tuyển dụng và đào tạo cho công nhân và kỹ sư sản xuất lành nghề”, ông cho biết. “Chúng ta cần chuyển từ ‘Cao đẳng cho tất cả’ sang ‘Một sự nghiệp tuyệt vời cho tất cả’”.

Những gì có thể quay lại Mỹ

Snyder của Morgan Stanley cho biết, ông tin rằng khi các công ty sẵn sàng xây dựng dự án tiếp theo của mình, giờ đây họ sẽ có nhiều khả năng chuyển sang Mỹ hơn. Ông cho biết “Mỹ đang ở vị thế tốt nhất để có được các nhà máy gia tăng so với 50 năm qua”.

Kabra của Societe Generale cũng cho biết, các công ty đã công bố các khoản đầu tư trị giá 1,4 nghìn tỷ đô la kể từ cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, con số này tương đương với khoảng 200.000 việc làm mới. Trong đó Hyundai đứng đầu danh sách với khoản đầu tư 21 tỷ đôla vào các cơ sở tại Mỹ, bao gồm một nhà máy trị giá 5,8 tỷ đôla ở Louisiana.

Theo các chuyên gia, các nhà sản xuất ô tô có khả năng nằm trong số các ngành công nghiệp sẽ đầu tư vào Mỹ, nhất là khi ông Trump đã áp dụng mức thuế 25% đối với ô tô nhập khẩu và cũng đã tuyên bố sẽ đánh thuế các bộ phận ô tô quan trọng.

Tuy nhiên Kouvelis của Đại học Washington cho biết, các nhà sản xuất ô tô chạy bằng xăng sẽ phải cân nhắc các lựa chọn của mình, vì họ đã có một chuỗi cung ứng rất hợp lý. "Ngành công nghiệp ô tô chạy bằng xăng đang gặp rắc rối với chuỗi cung ứng khó điều chỉnh và không có đủ động lực để thực hiện điều đó", ông nói.

Nhưng theo ông, xe điện là một câu chuyện khác, vì chúng có ít bộ phận hơn, pin là bộ phận quan trọng nhất, vì vậy những công ty đó có nhiều khả năng chuyển đổi hoạt động hơn.

Snyder của Morgan Stanley cũng cho biết rằng xe điện nằm trong số những loại xe có khả năng đến Mỹ, nhưng vì chúng sẽ cần nhiều năng lực hơn. Luận điểm của ông là các ngành công nghiệp cần mở rộng - thay vì đóng cửa cửa hàng ở một quốc gia khác và di chuyển - sẽ là những ngành quay trở lại Mỹ. Ông cho biết điều đó bao gồm thiết bị công nghiệp và chất bán dẫn.

Trong khi với các công ty dược phẩm, theo Kouvelis, chỉ một số chuỗi cung ứng có thể quay trở lại. "Câu hỏi đặt ra là, bạn sẽ áp dụng thuế quan ở đâu? Bạn sẽ áp dụng cho sản phẩm cuối cùng hay hóa chất? Bởi vì ngay bây giờ, bạn muốn các hóa chất và thành phần hoạt tính có nguồn gốc từ Trung Quốc", Kouvelis cho biết và nói thêm: “Nếu bạn muốn họ đưa toàn bộ chuỗi cung ứng vào, bạn phải rất quyết liệt trong việc áp dụng thuế quan đối với mọi thứ trong chuỗi cung ứng”.