Phát triển cộng đồng cần dựa vào nội lực

Quang cảnh Tọa đàm "Phát huy vai trò cộng đồng trong thực hiện Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn".

Chiều ngày 16/8, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức Tọa đàm "Phát huy vai trò cộng đồng trong thực hiện Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn".

Ông Trần Phú Hậu (xã Mỹ Xương, huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp) chia sẻ, Minh Tâm hội quán xã Mỹ Xương được thành lập vào ngày 9/9/2016 trên tinh thần tự nguyện, tự gắn kết để trao đổi kinh nghiệm trong sản xuất và mua bán sản phẩm với nhau cùng các lĩnh vực khác trong cuộc sống, từ đó đến nay đã tập hợp hơn 80 thành viên tham gia sinh hoạt định kỳ hàng tháng, cùng nhau bàn bạc về thực hiện chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp, phát triển kinh tế gia đình, xử lý xoài hữu cơ, nhất là áp dụng quy trình sản xuất theo hướng VietGAP, GlobalGAP, cùng hỗ trợ nhau nhiều mặt trong đời sống...

Hội quán đã nhiều lần chuyển giao khoa học đến nông dân, giới thiệu những giải pháp để tổ chức sản xuất hiệu quả trong bối cảnh biến đổi khí hậu, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân tại địa phương như dịch vụ Cây xoài nhà tôi, cho phép ứng dụng nhật ký điện tử thông qua mã QR trên phần mềm facefarm, truy xuất nguồn gốc sản phẩm xoài Cao Lãnh, thương mại hóa sản phẩm xoài để quảng bá thương hiệu đến với người tiêu dùng một cách rộng rãi…

Ông Hoàng Gia Long - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hà Giang, thì cho biết tỉnh đang có các mô hình phát triển du lịch cộng đồng rất hiệu quả. Hà Giang đang có 16 làng du lịch cộng đồng với đặc thù riêng nhưng tinh thần chung là du lịch cộng đồng xung quanh các sản phẩm OCOP, phát huy bản sắc dân tộc thiểu số. Để nhân rộng hơn các mô hình này, ông Long cho rằng cần thêm nhiều yếu tố, nhiều đơn vị cùng tham gia. Theo đó, trước hết cần có sự tập trung của người dân, cần giao thông thuận lợi, cần định hướng từ các cơ quan quản lý và cần thêm sự giúp đỡ của các tổ chức quốc tế.

TS. Trần Minh Hải, Phó Hiệu trưởng Trường Chính sách công và Phát triển nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cho biết phương pháp phát triển địa phương dựa vào nội lực cộng đồng - phát triển cộng đồng dựa vào nội lực (ABCD) - là một phương pháp được bắt đầu ở Việt Nam từ năm 2008 tại Đại học An Giang, do Học viện Quốc tế Coady (Canada) tổ chức. Hiện nay, có ít nhất 18 tỉnh ở Việt Nam áp dụng ABCD trong xây dựng nông thôn mới.

ABCD khác với cách tiếp cận truyền thống là dựa trên nhu cầu bắt đầu từ cộng đồng cần gì để tìm những hỗ trợ từ bên ngoài. ABCD tập trung huy động sự tham gia người dân và kết nối các nguồn lực. Với cách tiếp cận của ABCD, người dân nhận diện được những nguồn lực tại cộng đồng, tự vận động, tự làm chủ quá trình phát triển.

Ở Việt Nam, nhiều tỉnh có mô hình triết lý ABCD như Hội quán Đồng Tháp, An Giang; Nông hội Gia Lai; Ngôi nhà trí tuệ Hà Tĩnh; Tổ khuyến nông cộng đồng Kiên Giang… Đã có một số mô hình thành công trong việc áp dụng ABCD như: Hợp tác xã Đông Nghi, Tiền Giang, bắt đầu từ việc nuôi dê để lấy sữa nhưng sữa dê khó bán, do đó đã hướng dẫn cộng đồng làm sữa chua ướt thành khô, bán dễ hơn…

“Điều đó cho thấy việc áp dụng ABCD đã giúp đổi mới trong tổ chức sản xuất, lấy kinh tế hợp tác làm động lực để phát triển kinh tế hộ, liên kết doanh nghiệp”, ông Hải nói.

Bà Nguyễn Thị Thu Huyền, đại diện Chương trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP), cho biết để phát triển cộng đồng, phát huy hiệu quả sức mạnh và tiềm năng cộng đồng, cần tiếp tục đổi mới một số vấn đề. Trước hết, về tầm nhìn cần xuất phát từ đặc điểm, nhu cầu và sức mạnh cộng đồng để hành động thực thi chương trình, dự án một cách chủ động, lâu dài và bền vững. Về mục tiêu, cần phát triển cộng đồng và phát triển kinh tế - xã hội thông qua các chương trình, dự án theo pháp luật trên nền tảng tâm lý, phong tục tập quán và truyền thống bản địa.

Ngoài ra, về phương châm, cần xác định hệ công cụ phù hợp; dựa vào các tổ chức chính trị xã hội, từng người và nhóm người hành động theo tổ chức kết hợp với cá biệt một cách kiên trì và thiết thực; chú trọng về hướng dẫn và thực hành (từ chuyển giao, phối hợp đồng bộ từ từng điểm tới nhân rộng về diện); không qua loa, đại khái, không làm thay, không cào bằng về hỗ trợ, chính sách.

Ông Lê Minh Hoan - Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cho rằng cách tiếp cận từ cộng đồng là một trong những hướng đi trong quá trình thay đổi tư duy, cách quản trị xã hội. Cộng đồng xã hội cân bằng là cốt lõi trong tam giác phát triển nhà nước - thị trường - xã hội.

Theo ông Hoan, việc không tận dụng nguồn lực từ các cộng đồng có thể tạo ra một sự trông chờ, ỷ lại, làm tê liệt sáng kiến, sáng tạo và năng lượng trong cộng đồng. Như vậy, cần kích hoạt sự tham gia của các cộng đồng, như thành lập các hội quán để kích hoạt sự tham gia, tự chủ và tự lực của cộng đồng.

“Sự thành lập của các hội quán đã chứng minh được thực tế rằng việc tạo ra một không gian cộng đồng để người dân có thể làm chủ, trực tiếp đóng góp ý kiến, sau đó có thể lôi kéo được sự tham gia của các tổ chức quốc tế, chuyên gia, trường đại học”, ông Hoan cho biết.