Phòng vệ thương mại: Rào cản hay tấm khiên?

TS. Dương Duy Hưng, Vụ trưởng Vụ Kinh tế tổng hợp (Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương), thẳng thắn: doanh nghiệp Việt vẫn yếu về công nghệ, thiếu nhân lực chất lượng cao, chưa có tư duy dài hạn và bỏ ngỏ việc xây dựng thương hiệu. Những lợi thế xưa như lao động dồi dào, chi phí rẻ đang dần trở thành ký ức trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo và tự động hóa trỗi dậy. Nếu không tự định vị, rất có thể một ngày nào đó, chúng ta bị loại khỏi “cuộc chơi” toàn cầu.

Thực tế, dù Việt Nam có nhiều ngành hàng thuộc top xuất khẩu thế giới như gạo, cà phê, hạt tiêu, hạt điều, nhưng chưa mặt hàng nào làm chủ được chuỗi giá trị. Mối liên kết giữa các doanh nghiệp vẫn lỏng lẻo, ý thức pháp luật quốc tế còn thấp, và nhiều doanh nghiệp dễ cuốn theo những “trend ngắn hạn”: nổi lên nhanh, lặn mất cũng nhanh.

Điểm sáng là đã có không ít doanh nghiệp tìm cách “mở đường vòng”, tiến vào các thị trường mới như Trung Đông, Nam Mỹ, Đông Âu. Đó là cách giảm phụ thuộc vào thị trường truyền thống và tăng sức đề kháng trước biến động thương mại. Song, mở cửa đi xa cũng đồng nghĩa đối diện nhiều “bẫy” phòng vệ thương mại. Không ít nước ASEAN đã chứng kiến giá sản phẩm giảm bình quân 3% chỉ trong năm nay - một "vết xước" nhỏ nhưng phản ánh rõ sức ép cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Trong “cuộc chiến” ấy, ở chiều ngược lại, phòng vệ thương mại không chỉ để phòng thủ, mà còn mở ra khoảng trống để tái cơ cấu, tối ưu sản xuất và bứt phá.

Ông Nguyễn Hữu Trường Hưng, Trưởng phòng Điều tra Thiệt hại và Tự vệ (Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương), gọi công cụ này là “tấm khiên” giúp khu vực tư nhân trụ vững và vươn lên. Mỗi năm, gần 600.000 tỷ đồng doanh thu và 56.000 việc làm được bảo vệ nhờ các biện pháp phòng vệ thương mại; ngân sách cũng có thêm khoảng 1.600 tỷ đồng từ nguồn thuế liên quan.

Những con số ấy không chỉ là thống kê khô khan, mà là chứng cứ của một “chiến hào” đang được dựng lên. Từ 48 vụ việc điều tra mới, 35 vụ rà soát cho đến 36 biện pháp phòng vệ thương mại đã được áp dụng - tất cả cho thấy nỗ lực không ngừng của Cục Phòng vệ thương mại nhằm tạo vùng đệm cho sản xuất trong nước.

“Điều quan trọng là doanh nghiệp phải kiên trì, chủ động và liên tục đổi mới. Cục Phòng vệ thương mại sẽ luôn đồng hành, nhưng sức bật vẫn phải đến từ chính doanh nghiệp”, Cục trưởng Lương Hoàng Thái nhấn mạnh.