Quy luật 10 năm và cơ hội tăng trưởng cao

	Sức ép lớn chờ đột phá mạnh
	Động lực & niềm tin
	Sau phong độ phải là đẳng cấp

Tăng trưởng kinh tế ngày càng minh chứng quy luật cứ 10 năm lại có một lần suy giảm, và cứ năm nào có con số cuối là 9 thì nền kinh tế lại gặp “trục trặc” về vĩ mô. Việt Nam đều hội tụ các điều kiện giúp duy trì tăng trưởng cao, như: Hội nhập sâu rộng; nền kinh tế ổn định, tiết kiệm đầu tư cao; Chính phủ thu phục được niềm tin từ các nhà đầu tư và hệ quả từ dòng vốn đầu tư vào giáo dục, y tế. Chúng ta có nhiều cơ hội để tăng trưởng cao, nhưng khi thực hiện thì không quyết liệt khiến mọi thứ cũng chỉ ở mức lưng chừng.

Việt Nam đã hội tụ được các điều kiện giúp duy trì tăng trưởng cao - Ảnh: Hồng Quân

Mở cửa nhanh nhưng tận dụng cơ hội kém

“Liệu quy luật chu kỳ 10 năm của nền kinh tế có lặp lại, liệu có xảy ra các cú sốc cho nền kinh tế như năm 2008-2009 hay không?”, bà Phạm Chi Lan-nguyên Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam bày tỏ quan ngại.

Nói ra điều này bởi bà Lan nhìn nhận, cho dù nền kinh tế đã có những chuyển biến tốt, tạo sự tăng trưởng đột phá, nhưng vẫn còn đó những vấn đề đáng lo. Năm 2017 tuy Việt Nam xuất siêu, nhưng “xuất khẩu nhiều là từ khu vực DN có vốn đầu tư nước ngoài”, tức là 70% giá trị gia tăng đang thuộc về các nước khác. DN trong nước vẫn chủ yếu là làm gia công.

Tuy số lượng DN thành lập mới tăng mạnh nhưng cùng lúc, số lượng DN ra khỏi thị trường vẫn rất cao, vì môi trường kinh doanh vô vàn khó khăn, đặc biệt với thuế, phí. Chi phí không chính thức vẫn tăng cao nên nhiều DN tiếp tục rút khỏi thị trường. Đã vậy “Cơ quan quản lý nhà nước đã “cầm nhầm” từ rất lâu các quyền đáng lẽ của DN, của người dân. Nay mới bắt đầu “trả lại” được một số. Nhưng vẫn còn rất nhiều điều kiện kinh doanh đang bó chân trói tay sản xuất kinh doanh”, bà Lan nói.

Ông Lê Đăng Doanh – nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (CIEM) nhắc lại, tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm qua vẫn chủ yếu dựa vào DN FDI. Trong đó, riêng Samsung và Formosa đóng góp 4,02% điểm phần trăm vào mức tăng 9,4% điểm phần trăm của ngành công nghiệp trong năm 2017. Mức độ lan tỏa của DN FDI cũng như tỷ lệ nội địa hóa còn thấp.

Cũng cùng quan ngại với bà Lan, ông Vũ Thành Tự Anh (Đại học Fulbright Việt Nam) bày tỏ: “Chúng ta có ổn định kinh tế vĩ mô nhưng cứ 10 năm lại có một đợt trục trặc về vĩ mô”. Nhìn lại, các năm 1979, 1989, 1999 và gần nhất năm 2009 là minh chứng. Lý do là nền tảng và nguồn lực tăng trưởng của Việt Nam đang có vấn đề, là do không làm tới nơi tới chốn. Và rõ ràng, nền kinh tế Việt Nam đang mở cửa rất nhanh, nhưng khả năng hưởng lợi và tận dụng thấp. Nền kinh tế Việt Nam đang có sự chia tách thành hai khu vực: FDI và khu vực trong nước, trong đó các DN nội đang chịu chi phí kinh doanh cao, bất bình đẳng trong tiếp cận tín dụng.

Đỉnh cao tăng trưởng đang thấp dần

Việt Nam đã hội tụ được các điều kiện giúp duy trì tăng trưởng cao, như: Hội nhập sâu rộng, nền kinh tế ổn định, tiết kiệm đầu tư cao, Chính phủ đã thu phục được niềm tin từ các nhà đầu tư và hệ quả từ dòng vốn đầu tư vào giáo dục, y tế... Nhưng theo ông Vũ Thành Tự Anh, hầu như mọi việc chỉ được thực hiện ở mức lưng chừng, nền kinh tế vẫn phụ thuộc FDI, hội nhập nhưng khai thác kém hiệu quả các thị trường, tăng trưởng dựa vào tài nguyên thiên nhiên...

Và kinh tế vĩ mô của Việt Nam đang đối diện với những thách thức không nhỏ. Đó là trong trung hạn, không gian tài khoá của Việt Nam đang bị thu hẹp. Trong 5 năm gần đây, thu ngân sách chỉ đủ để chi thường xuyên và trả nợ, muốn đầu tư 1 đồng là phải vay và nợ. Vòng xoáy đi xuống đó nếu không được cải thiện sẽ khiến thâm hụt ngân sách và nợ công cao. Việt Nam có tăng trưởng cao nhưng rất ngắn hạn và đỉnh cao đang giảm xuống. Năm 1994, tăng trưởng GDP đạt đỉnh 9%, năm 2004 là 8%, nhưng đến 2017 đạt được 6,8% đã được cho là thành công rồi.

Rõ ràng nguồn lực cho tăng trưởng đã đến giới hạn. Trong khi đó, thách thức lớn về năng suất đang ngày càng đè nặng. Muốn duy trì tăng trưởng cao trong dài hạn thì năng suất phải cao, trong khi đó cơ hội dân số vàng đang trôi qua.

“Nên quan tâm đến quy luật chu kỳ 10 năm. Phải cảnh giác, mọi việc không hề dễ dàng”, bà Lan nhắc nhở. Để tránh được quy luật này, theo bà Lan “Tiêu chí vững bước cải cách rất cần được nhấn mạnh trong thời gian tới.

Và Viện trưởng CIEM – ông Nguyễn Đình Cung cũng tán đồng quan điểm của bà Lan. Động lực cho các cải cách đã có. Các chuyển biến ban đầu khá rõ nét, các bộ ngành đã tuyên bố cắt giảm hàng loạt điều kiện kinh doanh, tiếp tục cải cách hành chính. Khung chính sách về tái cơ cấu kinh tế, xử lý tương tác Nhà nước - thị trường, và phát triển kinh tế tư nhân bước đầu đã được cập nhật.

Tuy nhiên, tự bằng lòng với những kết quả cải cách vừa qua sẽ làm giảm, thậm chí đảo ngược sự quan tâm, ủng hộ của cộng đồng. Niềm tin của cộng đồng và nhà đầu tư chỉ được củng cố và chuyển biến thành hành động nếu Chính phủ cùng các cấp, các ngành tiếp tục chỉ đạo quyết liệt để cụ thể hóa cải cách nền tảng kinh tế vĩ mô, thông qua những hành xử và chính sách thân thiện với thị trường hơn.