Quyết tâm gỡ vướng cho các dự án điện năng lượng tái tạo

Gỡ vướng cho các dự án điện năng lượng tái tạo tránh lãng phí nguồn lực quốc gia

Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ cuối năm 2023, Bộ Công Thương duyệt bổ sung 154 dự án điện mặt trời vào quy hoạch không có căn cứ, cơ sở pháp lý. Trong đó, 123 dự án là nguyên nhân chính dẫn đến mất cân đối hệ thống, cơ cấu nguồn điện, lãng phí nguồn lực xã hội. Vì lý do này, nhiều dự án năng lượng tái tạo đang trong tình trạng “đắp chiếu” chờ “giải cứu”. Đáng chú ý, quy mô các dự án này lên tới 308.409 tỷ đồng, chiếm gần 13% công suất và khoảng 6,06% sản lượng điện của toàn hệ thống.

Nhằm tháo gỡ khó khăn, tránh lãng phí nguồn lực, Chính phủ đã thống nhất cho phép bổ sung vào quy hoạch các dự án điện tái tạo từng bị thanh tra, với điều kiện là không vi phạm quy định về an ninh quốc phòng, quy hoạch các công trình, dự án trọng điểm quốc gia. Các dự án có sai phạm về quy trình, thủ tục liên quan đến đất đai, xây dựng sẽ được nhà chức trách cho phép hoàn thiện theo quy định.

Đối với các dự án vi phạm quy hoạch về khoáng sản, thủy lợi, quốc phòng sẽ phải đánh giá lại hiệu quả kinh tế - xã hội giữa việc thực hiện quy hoạch và dự án để điều chỉnh. Phương án có thể tính tới là cho tích hợp, thực hiện đồng thời dự án năng lượng tái tạo và quy hoạch liên quan. Với các dự án hưởng giá FIT (biểu giá điện hỗ trợ) vi phạm do lỗi của doanh nghiệp và không đáp ứng các điều kiện hưởng ưu đãi sẽ phải xác định lại giá mua bán điện, thu hồi tiền giá FIT qua bù trừ thanh toán tiền mua điện. Với các dự án đã bị khởi tố, việc xử lý, khắc phục chỉ thực hiện sau khi bản án có hiệu lực.

TS Ngô Đức Lâm - chuyên gia năng lượng, nguyên Phó Viện trưởng Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) cho rằng, những dự án điện tái tạo vi phạm pháp luật thì phải bị xử lý theo quy định. Còn những chuyện khác thì có thể cân nhắc tháo gỡ. Việc này một mặt sẽ tránh lãng phí nguồn vốn đã đầu tư, lãng phí nguồn điện, mặt khác sẽ tạo niềm tin cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Chủ đầu tư một dự án năng lượng tái tạo chia sẻ, nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn khi hàng ngàn tỷ đồng tiền bán điện chưa được EVN thanh toán do vướng vấn đề pháp lý. Cùng với đó, phần lớn các dự án đều nhận vốn từ các quỹ đầu tư hoặc các ngân hàng tài trợ vốn, bên cạnh chủ đầu tư thì các tổ chức tài chính này cũng “đau đầu” với phương án giá điện mới.

Ngay tại Ninh Thuận - nơi được xem là thủ phủ của các dự án năng lượng tái tạo, ông Trịnh Minh Hoàng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh cho biết, địa phương có 14 dự án điện sạch hưởng giá FIT ưu đãi 9,35 cent/kWh trong 20 năm không đúng quy định. Hiện, số tiền điện chưa thanh toán đang bị “treo” là hơn 2.000 tỉ đồng. Do đó, tỉnh kiến nghị Bộ Công Thương quan tâm, hướng dẫn địa phương tháo gỡ vướng mắc cho các dự án trên.

Ông Bùi Văn Thịnh, Chủ tịch Hiệp hội Điện gió và Điện mặt trời Bình Thuận cũng cho rằng, đang có sự chồng lấn các quy hoạch tại địa phương. Chính vì còn nhiều vướng mắc, khó khăn nên nhiều dự án điện tái tạo vẫn chưa thể vận hành để phục vụ người dân. Việc chậm trễ đưa các dự án vào khai thác sử dụng không chỉ gây lãng phí, mà còn có thể gây nguy cơ đổ vỡ, mất khả năng thanh toán, ảnh hưởng môi trường đầu tư, kinh doanh.

Việt Nam đang xây dựng một nền kinh tế xanh, tuần hoàn, hướng tới NetZero vào năm 2050 như đã cam kết tại COP26; Nền kinh tế nước ta cũng đang bước vào giai đoạn phát triển mới với nhiều ngành công nghệ đòi hỏi cần nguồn điện lớn, ổn định, chất lượng cao. Nhu cầu tiêu thụ điện của cả nước tăng 12 - 13% mỗi năm. Theo tính toán của các chuyên gia, dự kiến tổng công suất hệ thống điện sẽ cần bổ sung khoảng 70 GW vào năm 2030 và từ 400 - 500 GW vào năm 2050. Chính vì vậy, việc “giải cứu” những dự án điện tái tạo bị “đắp chiếu” trong thời gian qua là rất quan trọng. Tuy nhiên, các giải pháp tiến hành cần vừa đúng quy định pháp luật, vừa “thấu tình đạt lý” nhằm huy động hiệu quả nguồn lực này, chia sẻ giữa Nhà nước và nhà đầu tư.