Sửa Luật Quy hoạch: Gỡ nút thắt cho sáp nhập địa giới

Quang cảnh phiên họp

Năm nhóm vấn đề nổi bật trong thảo luận

Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đưa danh mục định hướng ưu tiên đầu tư vào nội dung quy hoạch. Đây được xem là căn cứ quan trọng để lập kế hoạch thực hiện, tránh tình trạng lạm dụng, điều chỉnh không kiểm soát và hạn chế cơ chế xin cho khi triển khai các dự án đầu tư.

Về quy định chuyển tiếp, Ủy ban bày tỏ lo ngại rằng việc bổ sung trường hợp điều chỉnh quy hoạch thời kỳ 2021-2030 để thực hiện các dự án khẩn cấp, nhiệm vụ cấp bách nhưng chưa xác định rõ nội hàm, tiêu chí, điều kiện áp dụng và cơ quan có thẩm quyền quyết định có thể dẫn đến tùy tiện. Điều này tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng lớn đến môi trường và tính bền vững. Do đó, Ủy ban đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cần cân nhắc kỹ lưỡng, đánh giá tác động của nội dung này. Đồng thời, Ủy ban kêu gọi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan để nghiên cứu, chỉnh lý và hoàn thiện ngôn ngữ, thể thức kỹ thuật lập pháp của dự thảo luật, đảm bảo chất lượng trước khi trình Quốc hội xem xét, quyết định.

Phiên thảo luận tại kỳ họp thứ 9 đã ghi nhận sự đồng thuận cơ bản giữa Chính phủ và cơ quan thẩm tra về các nội dung chính trong báo cáo giải trình, tiếp thu và chỉnh lý. Tuy nhiên, năm nhóm vấn đề còn ý kiến khác nhau đã được đưa ra để Ủy ban Thường vụ Quốc hội tập trung thảo luận. Trước hết, nguyên tắc lập và thứ tự ưu tiên trong phê duyệt, quyết định quy hoạch cần được làm rõ để đảm bảo tính minh bạch và hợp lý. Tiếp theo, mối quan hệ giữa các quy hoạch, đặc biệt là cách xử lý mâu thuẫn giữa quy hoạch kỹ thuật chuyên ngành và quy hoạch tỉnh khi có sự giao thoa về phạm vi, là một nội dung quan trọng.

Về phân cấp thẩm quyền, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính đồng ý chỉ phân cấp cho Chính phủ trong việc phê duyệt điều chỉnh quy hoạch không gian sử dụng đất, không gian biển quốc gia và không gian sử dụng đất quốc gia, nhưng chưa thống nhất về việc điều chỉnh quy hoạch thời kỳ 2021-2030 và sau năm 2030.

Ngoài ra, danh mục chương trình định hướng đầu tư trong quy hoạch cũng gây tranh luận, khi Chính phủ dự kiến chuyển nội dung này xuống kế hoạch thực hiện, nhưng cơ quan thẩm tra lo ngại điều này có thể dẫn đến điều chỉnh tùy tiện. Cuối cùng, quy định chuyển tiếp, đặc biệt liên quan đến dự án khẩn cấp, cần được thảo luận thêm để làm rõ tiêu chí, điều kiện áp dụng và cơ quan có thẩm quyền quyết định, nhằm tránh sự tùy tiện và đảm bảo tính bền vững.

Một số đại biểu nhấn mạnh cần làm rõ các vấn đề liên quan đến không gian biển quốc gia, khoa học, công nghệ và môi trường. Ý kiến thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính được đánh giá là cần được xem xét kỹ lưỡng để đảm bảo tính hợp lý. Đồng thời, các đại biểu đặt câu hỏi về các vấn đề văn hóa, xã hội, và liệu các mâu thuẫn, chồng chéo trong quy hoạch có thể được xử lý để hỗ trợ các dự án đầu tư trong các lĩnh vực liên quan hay không.

Vướng mắc thực tiễn và giải pháp cấp bách

Một số đại biểu khác bày tỏ lo ngại rằng Luật Quy hoạch đã được sửa nhiều lần, nhưng các địa phương vẫn phản ánh nhiều vướng mắc. Các đại biểu nhấn mạnh cần xác định rõ vướng mắc nằm ở đâu, liệu do luật chưa rõ ràng, nghị định chưa triển khai hiệu quả, hay thông tư của các Bộ chưa phù hợp.

Trong bối cảnh sáp nhập tỉnh, thành phố, kỳ vọng của địa phương rất lớn, đòi hỏi luật sửa đổi lần này phải tháo gỡ căn cơ, bài bản. Các đại biểu đề nghị Bộ trưởng Bộ Tài chính nên lấy ý kiến trực tuyến hoặc gửi dự thảo cho các Chủ tịch Ủy ban Nhân dân các tỉnh, thành phố đang sáp nhập để góp ý.

Qua các phiên thảo luận tổ và hội trường, lãnh đạo Trung ương và địa phương đều chỉ ra rằng nguồn lực quy hoạch hiện nay gặp nhiều trở ngại. Vì vậy, sửa đổi lần này cần tập trung tháo gỡ ngay những ách tắc, đảm bảo luật phục vụ hiệu quả cho việc tinh gọn tổ chức bộ máy và sáp nhập địa giới hành chính.

Các đại biểu nhấn mạnh, nếu Quốc hội thông qua việc sáp nhập 34 tỉnh, thành phố vào ngày 12 và ký nghị quyết vào ngày 13, Luật Quy hoạch sửa đổi sẽ đóng vai trò then chốt. Do đó, cần sửa đúng, sửa trúng, không cần dài dòng, nhưng phải giải quyết được các vấn đề thực tiễn mà địa phương đang gặp phải.

Các đại biểu cũng lưu ý rằng Quốc hội đã lập đoàn giám sát và ban hành nghị quyết tháo gỡ, nhưng địa phương vẫn kêu khó, không làm được. Vì vậy, cần chỉ ra chính xác vướng mắc ở đâu để thiết kế các điều khoản cụ thể, giúp tháo gỡ triệt để, ví dụ như việc tích hợp quy hoạch khi sáp nhập Đà Nẵng và Quảng Nam để vừa triển khai quy hoạch, vừa thực hiện các dự án đầu tư.

Giải trình ý kiến các đại biểu quan tâm, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho rằng, Luật Quy hoạch có hiệu lực từ ngày 1/1/2019 đã thay đổi căn bản và toàn diện, tích hợp các quy hoạch từ quốc gia, vùng, tỉnh đến các cấp dưới. Tuy nhiên, ngay từ đầu, quá trình triển khai đã gặp vướng mắc, do 63 tỉnh, thành phố đồng loạt lập quy hoạch trong khi năng lực tư vấn hạn chế. Dù các địa phương đã nỗ lực, nhiều nơi vẫn chỉ chạy theo tiến độ, dẫn đến chất lượng không đảm bảo.

Bộ trưởng cũng chỉ ra rằng, để đáp ứng nhiệm vụ phát triển kinh tế, nhiều địa phương năng động đã thu hút các nhà đầu tư lớn, với sự hỗ trợ từ các đơn vị tư vấn hàng đầu thế giới. Khi các nhà đầu tư rà soát và thấy quy hoạch không phù hợp, họ yêu cầu điều chỉnh, buộc tỉnh phải thay đổi để thu hút đầu tư. Theo quy định, cơ quan phê duyệt quy hoạch cũng chính là cơ quan điều chỉnh, dẫn đến mọi việc tập trung về Trung ương, gây ách tắc nghiêm trọng.

Bộ trưởng nhấn mạnh, lần sửa đổi này tập trung vào yêu cầu của Nghị quyết 127, phục vụ việc thay đổi địa giới hành chính và sáp nhập tỉnh, chuyển từ ba cấp sang hai cấp. Tuy nhiên, sửa đổi hiện tại chưa toàn diện, và sau sáp nhập, cần rà soát để sửa đổi căn cơ, có thể vào kỳ họp thứ 10 hoặc kỳ họp đầu tiên của nhiệm kỳ mới.

Bộ trưởng cũng báo cáo rằng dự thảo luật đã nhận được sự đồng thuận cao từ các địa phương, đặc biệt là việc phân cấp điều chỉnh quy hoạch cho Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh, với ý kiến đồng thuận được ghi nhận cả bằng văn bản. Bộ Tài chính cũng đã xây dựng xong dự thảo nghị định, đang lấy ý kiến các bộ, ngành và địa phương để ban hành ngay từ 1/7/2025, đảm bảo các địa phương triển khai thuận lợi.

Bộ trưởng Bộ Tài chính cam kết tiếp thu ý kiến thẩm định của Ủy ban Kinh tế và Tài chính, sửa đổi quy định về lập đồng thời các quy hoạch kỹ thuật chuyên ngành, cho phép lập cùng lúc với quy hoạch quốc gia, vùng, tỉnh, nhưng phải phê duyệt sau khi các quy hoạch cấp trên được thông qua. Nguyên tắc xử lý mâu thuẫn giữa các quy hoạch, đặc biệt là quy hoạch khoáng sản, sẽ được giao cho Chính phủ quy định chi tiết.

Về phân cấp thẩm quyền, Chính phủ chỉ đề xuất được quyết định điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất quốc gia và không gian biển quốc gia, còn thẩm quyền quyết định vẫn thuộc Quốc hội. Nội dung kế hoạch thực hiện quy hoạch cũng được sửa đổi, chuyển danh mục dự án ưu tiên đầu tư sang kế hoạch thực hiện, phân cấp cho Bộ trưởng và Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh để tạo sự linh hoạt, đồng thời hạn chế cơ chế xin cho. Bộ trưởng nhấn mạnh, sau khi sáp nhập, chiến lược và không gian phát triển của các địa phương sẽ thay đổi, đòi hỏi tiếp tục nghiên cứu để sửa đổi luật một cách căn cơ.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính khẳng định, ngay từ khi nhận nhiệm vụ, đã làm việc với lãnh đạo Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng và Bộ Nông nghiệp và Môi trường để xác định các vướng mắc. Quốc hội đã giám sát và ban hành Nghị quyết 61, đặt vấn đề tổng kết, đánh giá và sửa đổi toàn diện Luật Quy hoạch. Tuy nhiên, lần sửa đổi này chỉ mang tính chữa cháy, chưa giải quyết triệt để các vấn đề.

Để tháo gỡ toàn diện, cần sửa trên dưới 60 luật, đặc biệt là Luật Đất đai, Luật Quy hoạch Đô thị và Nông thôn, cùng hơn 1000 văn bản dưới luật. Vấn đề Ninh Thuận, với tiềm năng điện gió, điện mặt trời, cần được xem xét trong quy hoạch tổng thể quốc gia để phát triển thành trung tâm năng lượng và trung tâm dữ liệu. Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính đề xuất, từ nay đến sáu tháng cuối năm, Thường trực Quốc hội, Thường trực Chính phủ và hai Đảng ủy cần xác định nhiệm vụ trọng tâm để giải quyết căn cơ các vấn đề quy hoạch, đồng thời khẳng định sự đồng hành với Bộ Tài chính để hoàn thiện dự thảo luật.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao sự tiếp thu, giải trình của Bộ Tài chính và sự phối hợp của Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính. Dự thảo luật được cho là đủ điều kiện trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 9, với hiệu lực từ 1/7/2025. Tuy nhiên, cần tiếp tục rà soát, làm rõ nguyên tắc lập quy hoạch, xử lý mâu thuẫn, phân cấp thẩm quyền, danh mục định hướng đầu tư và quy định chuyển tiếp. Các luật khác liên quan đến quy hoạch, như Luật Đầu tư Công, Luật Năng lượng Nguyên tử sửa đổi, cũng cần được nghiên cứu để đảm bảo đồng bộ. Chính phủ được đề nghị khẩn trương hoàn thiện báo cáo tiếp thu, chỉnh lý, gửi dự thảo cho các địa phương sáp nhập để lấy ý kiến, đảm bảo luật đáp ứng yêu cầu thực tiễn và tinh thần Nghị quyết 127.