Tạo nhiều cơ hội cho startup xanh

Tạo ra giá trị kinh tế bền vững

Theo số liệu của Bộ Khoa học và Công nghệ, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam hiện có hơn 4.000 doanh nghiệp, trong đó có 2 kỳ lân, 11 doanh nghiệp được định giá hơn 100 triệu USD, hơn 1.400 tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp, 202 khu làm việc chung; 208 quỹ đầu tư; 35 tổ chức thúc đẩy kinh doanh. Trong số này, ước tính có khoảng 200 - 300 doanh nghiệp tập trung vào lĩnh vực chuyển đổi xanh, bao gồm các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, công nghệ môi trường, nông nghiệp bền vững và kinh tế tuần hoàn. Con số này tương đương khoảng 5 - 7% tổng số startup hiện nay.

Bà Nguyễn Thị Lâm Giang, Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương), phân tích, công nghệ xanh thường yêu cầu đầu tư lớn vào nghiên cứu và phát triển (R&D) để tạo ra những giải pháp đột phá. Nhiều giải pháp xanh rất tiềm năng về mặt khoa học nhưng lại khó chuyển thành sản phẩm thương mại. Bên cạnh đó, vấn đề huy động vốn là một trong những rào cản lớn nhất đối với các startup xanh. Việc phải chứng minh tính khả thi của mô hình kinh doanh trong thời gian ngắn, trong khi các startup xanh thường cần thời gian dài để đạt hiệu suất tối ưu, làm tăng mức độ rủi ro đối với nhà đầu tư; chưa có nhiều quỹ, nguồn tài chính chuyên biệt đủ lớn để hỗ trợ lĩnh vực này và các ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính chưa thực sự tạo ra sự khác biệt đáng kể so với các ngành khác… Đồng thời, sự thiếu hụt nhận thức của cộng đồng về giá trị bền vững, tiêu dùng bền vững cũng khiến nhiều sản phẩm xanh khó cạnh tranh với các sản phẩm truyền thống.

Hoàn thiện chính sách hỗ trợ startup xanh chính là chìa khóa để hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững quốc gia

Hiểu và đáp ứng đủ nhu cầu thị trường

Cùng chung nhận định này, bà Jessica Tran, Giám đốc quốc gia của Clime Capital cho rằng, tài chính là yếu tố then chốt để thực hiện các chương trình chuyển đổi xanh và thích ứng với biến đổi khí hậu. Để gọi vốn thành công, các startup phải hiểu rõ thị trường vốn đang cần gì một cách cụ thể. Chẳng hạn, Quỹ Clime Capital đặt ra các tiêu chí rõ ràng như: dự án có thể bổ sung bao nhiêu MWh điện xanh, giảm được bao nhiêu kWh điện tiêu thụ, giảm phát thải bao nhiêu tấn CO2, tạo ra bao nhiêu việc làm xanh hoặc đóng góp cụ thể ra sao vào chương trình giảm phát thải, tác động đến xã hội, những người yếu thế… Do đó, startup cần chuẩn bị hồ sơ gọi vốn, mở Dataroom chuyên nghiệp, bóc tách rõ cơ hội, thách thức, xây dựng chiến lược phát triển, giảm thiểu những rủi ro một cách hiệu quả nhất. Điều này không chỉ mang lại lợi ích tài chính mà còn tạo ra lợi ích lâu dài cho doanh nghiệp và nhiều đóng góp có giá trị cho xã hội và môi trường. Việc phân tích kỹ lưỡng và chuẩn bị bài bản là cách để startup chứng minh được năng lực, khẳng định quyết tâm và sự tập trung cần thiết để thuyết phục nhà đầu tư đồng hành cùng mình, bà Jessica Tran nhấn mạnh.

Để thúc đẩy startup xanh, thời gian qua Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ như Chiến lược tăng trưởng xanh, Quy hoạch năng lượng tái tạo, các chương trình tiết kiệm năng lượng và sản xuất - tiêu dùng bền vững. Đặc biệt, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024, trong đó nhấn mạnh việc tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp khởi nghiệp, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ xanh và đổi mới sáng tạo và cam kết sẽ có những hỗ trợ mạnh mẽ thông qua các chính sách ưu đãi, đầu tư mạo hiểm và chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học. Bên cạnh đó, các startup xanh cũng nhận được trợ lực rất lớn từ Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Ông Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Khởi nghiệp và Doanh nghiệp Công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, Bộ đang đề xuất Chính phủ áp dụng ưu đãi thuế thu nhập cá nhân cho nhà đầu tư tham gia sàn giao dịch khởi nghiệp. Đồng thời, kỹ sư, chuyên gia công nghệ cố vấn cho startup cũng sẽ được miễn thuế để ghi nhận đóng góp của họ vào quá trình tăng trưởng xanh. Đây là hình thức Nhà nước đầu tư gián tiếp cho các dự án khởi nghiệp xanh.

Thời gian tới, các chuyên gia vẫn kỳ vọng, cơ chế sẽ tiếp tục “mở đường” cho startup xanh. PGS.TS. Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đề xuất, Chính phủ cần hoàn thiện quy định về đấu thầu, mua sắm công xanh, xem đây như công cụ chiến lược để thúc đẩy khởi nghiệp bền vững; ưu tiên doanh nghiệp startup xanh trong đấu thầu thông qua điểm cộng kỹ thuật và tiêu chí hồ sơ môi trường. Việc thành lập Quỹ Đổi mới sáng tạo xanh Việt Nam, với sự tham gia của cả khu vực công và tư, sẽ giải bài toán vốn cho khởi nghiệp bền vững. Đồng thời, cần rà soát, sửa đổi khung pháp lý, chính sách hỗ trợ để tạo điều kiện cho doanh nghiệp xanh phát triển, song song với xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp bền vững ở các địa phương. Bên cạnh đó là tạo nền tảng cho sự phát triển dài hạn cho kinh tế xanh từ việc nâng cao nhận thức cộng đồng, phát triển thị trường tiêu dùng xanh và thúc đẩy giáo dục khởi nghiệp bền vững trong nhà trường.