Tập trung nâng cao giá trị gia tăng của nông sản

Thực tế hiện nay, tình trạng nuôi trồng nông sản tràn lan không theo phân bố quy hoạch cũng tạo ra sự phân hóa, xuống cấp chất lượng sản phẩm. Theo thống kê từ Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT), ngành nông nghiệp chỉ quy hoạch 3 tỉnh trồng thanh long là Long An, Tiền Giang và Bình Thuận, thế nhưng hiện trên toàn quốc có đến 62/63 tỉnh thành trồng thanh long, ngay cả Cà Mau cũng trồng thanh long trên diện tích ngập mặn! Tổng diện tích thanh long cả nước hơn 60.000 ha. Mỗi năm có đến 1 triệu tấn xuất khẩu qua Trung Quốc, trong khi Trung Quốc cũng đã trồng đến 70.000ha thanh long.

Ông Lê Thanh Tùng, Phó cục Trưởng Cục Trồng trọt cho rằng, mặt hàng trái cây của chúng ta đang chịu sự cạnh tranh với các sản phẩm tương tự từ Thái Lan, Malaysia... Và chính dịch bệnh Covid-19 lại là dịp để chúng ta nhìn lại cách tiêu thụ, liên kết sản xuất cần điều chỉnh lại cho phù hợp với tình hình thế giới.

Nếu sản xuất và phân phối được các sản phẩm hữu cơ có chứng nhận thì nông dân sẽ được hưởng lợi rất lớn

Đơn cử, sầu riêng được xem là trái cây thương phẩm có giá trị gia tăng cao, nhưng hiện không có thương hiệu nào của Việt Nam được biết đến trên thế giới. Điển hình là sầu riêng Ri6 nổi tiếng ở Việt Nam nhưng nếu đặt cạnh sầu riêng Thái Lan thì người ta lại thường lựa chọn sản phẩm của Thái Lan vì nó đã có thương hiệu.

Ngoài ra, sản phẩm nông nghiệp Việt Nam ít giá trị vì khâu bảo quản yếu kém đã làm mất đi 25% giá trị. Do đó phải có sự kết nối giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp để đầu tư kho bảo quản. Ông Tùng cho biết, hiện nay sản phẩm nông nghiệp nói chung và trái cây nói riêng của Việt Nam chỉ qua sơ chế và bảo quản tồn trữ nên không đạt giá trị gia tăng cao. Cả nước hiện có khoảng 150 cơ sở sơ chế và chế biến như vậy nhưng không đáp ứng được năng lực sản xuất của 1 triệu ha cây ăn trái với khoảng 12 - 15 triệu tấn sản phẩm/năm. “Trong tương lai, chúng ta phải nghĩ đến chế biến trái cây, vấn đề này không chỉ trông chờ vào các doanh nghiệp lớn, mà các doanh nghiệp nhỏ cũng có thể tham gia”, ông Tùng cho biết.

Chủ nhiệm bộ môn Kinh doanh quốc tế tại RMIT Việt Nam, Tiến sĩ John Walsh cho rằng, hiện nay do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 khiến ngành nông nghiệp phải chịu đựng sức ép lớn. Chính vì vậy, Việt Nam phải chủ động quảng bá hoặc tìm cách tăng giá trị gia tăng tiềm năng của sản phẩm địa phương của mình chẳng hạn như Sâm Ngọc Linh ở Quảng Nam và cá tầm ở Lào Cai. Hiện nay, người tiêu dùng Việt, cũng như người tiêu dùng ở khắp nơi trên thế giới, đều có nhu cầu mua thực phẩm an toàn và sạch cho gia đình họ. Chính vì vậy, dù có thể là khó khăn tốn chi phí nhiều, nhưng nếu sản xuất và phân phối được các sản phẩm hữu cơ có chứng nhận thì nông dân sẽ được hưởng lợi rất lớn.

Ông Wals đưa ra dẫn chứng, sản phẩm hạt điều của Việt Nam đã vượt qua được tình trạng thương phẩm, vươn lên thành sản phẩm có thương hiệu. Theo Hiệp hội Hạt điều Việt Nam, cả nước xuất khẩu khoảng 370 ngàn tấn hạt điều trong năm 2018, chiếm 14% tổng sản lượng của loại nông sản này. Thành quả này đưa Việt Nam lên vị trí hàng đầu thế giới về xuất khẩu hạt điều, đồng thời tạo ra cơ hội để Chính phủ hỗ trợ các nhà sản xuất trong nước theo mô hình “mỗi làng một sản phẩm”. Đây là sáng kiến phổ biến ở Nhật Bản, nhằm xác định một hoặc một số sản phẩm địa phương đặc trưng, tập trung nguồn lực sản xuất, xây dựng thương hiệu và quảng bá sản phẩm đến thị trường trong nước hay ra nước ngoài. Mô hình này được ứng dụng thành công ở Thái Lan và hiện cũng đang được áp dụng tại Ấn Độ...