Thanh toán không dùng tiền mặt: Hướng tới tiện ích, an toàn và kết nối toàn diện

Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng phát biểu chỉ đạo và kết luận hội thảo

Theo Phó Thống đốc Phạm Tiến Dũng, chặng đường năm năm vừa qua là giai đoạn bứt phá mạnh mẽ của hệ thống ngân hàng Việt Nam trong lĩnh vực số hóa dịch vụ tài chính và mở rộng tài chính toàn diện. Một trong những yếu tố góp phần tạo nên thành quả ấy chính là sự đồng hành tích cực của truyền thông - những cơ quan báo chí, tạp chí, kênh truyền hình, trong đó Báo Tiền Phong là một ví dụ tiêu biểu.

Ông nhấn mạnh rằng, nếu không có sự lan tỏa và đồng hành của truyền thông, Việt Nam khó có thể đạt được tỷ lệ 87% người trưởng thành có tài khoản ngân hàng như hiện nay - một con số phản ánh mức độ phổ cập tài chính vượt bậc trong khu vực. Sự phát triển đó không chỉ đến từ năng lực công nghệ và nỗ lực của các ngân hàng, mà còn nhờ vào việc người dân hiểu, tin tưởng và đồng hành với ngành. Truyền thông chính là cầu nối để người dân nắm bắt, tiếp cận, từ đó hình thành thói quen sử dụng dịch vụ ngân hàng an toàn, tiện lợi.

Từ bài học truyền thông đến khát vọng kết nối thanh toán công cộng

Phát biểu tại hội thảo, Phó Thống đốc cho rằng năm nay có một điểm khác biệt so với các kỳ trước: hội thảo quy tụ nhiều chuyên gia kinh tế, tài chính và công nghệ hàng đầu, trong đó có các nhà nghiên cứu như Nguyễn Xuân Thành, Đặng Quang Vinh, cùng các diễn giả từ NAPAS, Vietcombank, Momo, SHB… Những chia sẻ này đã mang lại những góc nhìn sâu sắc về xu hướng phát triển của dịch vụ tài chính số, ngân hàng mở (Open Banking), tài chính nhúng, hay thanh toán thông minh trong giao thông công cộng.

Từ góc độ thực tiễn, Phó Thống đốc Phạm Tiến Dũng nhấn mạnh một vấn đề thiết thực: Khi người dân tham gia giao thông công cộng, đặc biệt là tàu điện đô thị, họ vẫn phải sử dụng nhiều loại thẻ khác nhau cho từng tuyến. Điều đó cho thấy hạ tầng thanh toán của Việt Nam vẫn còn phân mảnh, chưa thực sự thuận tiện. Theo ông, nếu cả hệ thống chỉ giải quyết tốt một vấn đề duy nhất, đó là tích hợp các phương thức thanh toán cho giao thông công cộng, thì đó cũng đã là một bước tiến rất lớn, góp phần trực tiếp vào mục tiêu phục vụ người dân.

Ông chia sẻ, trong nhiều năm qua, NHNN đã làm việc với các đơn vị quản lý vận tải để tìm hướng liên thông, nhưng còn vướng ở sự khác biệt tiêu chuẩn giữa các nhà tài trợ dự án. Tuy nhiên, với quyết tâm của Tổng công ty Đường sắt đô thị Hà Nội và các ngân hàng thương mại, triển vọng hợp tác đang dần mở ra. Ngành ngân hàng đặt mục tiêu đưa các phương tiện thanh toán hiện có - thẻ ngân hàng, ví điện tử, mobile banking - vào sử dụng trong giao thông công cộng, giúp người dân có thể thanh toán bằng chính tài khoản của mình mà không cần qua nhiều khâu trung gian.

Phó Thống đốc nhắc lại một trải nghiệm đáng nhớ trong chuyến công tác tại Trung Quốc năm 2017 - nơi ngay cả người ăn xin cũng có mã QR để nhận tiền, và người dân đi tàu điện ngầm chỉ cần chạm điện thoại để thanh toán. Những hình ảnh ấy cho thấy sức mạnh của công nghệ khi được ứng dụng sâu vào đời sống. Ông tin rằng, Việt Nam hoàn toàn có thể đạt được điều tương tự, nếu các ngân hàng, doanh nghiệp và cơ quan quản lý cùng quyết tâm, đồng lòng.

Tiện ích, chi phí và an toàn - 3 trụ cột của dịch vụ ngân hàng số

Từ câu chuyện giao thông công cộng, Phó Thống đốc mở rộng vấn đề sang triết lý phát triển của ngành Ngân hàng trong kỷ nguyên số: mọi dịch vụ phải dựa trên ba trụ cột - tiện ích, chi phí hợp lý và an toàn.

Phó Thống đốc cho rằng, “tiện” và “lợi” là hai từ khóa quan trọng nhất trong hành trình đổi mới dịch vụ. Tiện lợi để người dân sẵn sàng sử dụng, và chi phí hợp lý để khuyến khích giao dịch không tiền mặt. Không thể có chuyện một vé tàu điện giá 15.000 đồng lại phải trả thêm 1.000 đồng phí giao dịch, đó là điều không thể chấp nhận trong một hệ thống tài chính hiện đại. Mục tiêu của ngân hàng phải là mang đến trải nghiệm dễ dàng, nhanh chóng và tiết kiệm nhất cho khách hàng, đồng thời vẫn đảm bảo an toàn và bảo mật tuyệt đối.

Phó Thống đốc cũng đánh giá cao các ngân hàng và công ty công nghệ tài chính (fintech) đã chủ động ứng dụng Open API, ngân hàng mở, và tài chính nhúng, giúp dịch vụ ngân hàng len vào từng ngóc ngách của đời sống. “Ngân hàng mà không thấy ngân hàng ở đâu cả”, đó chính là hình ảnh mà ngành đang hướng tới, khi các tiện ích tài chính được tích hợp sâu vào các nền tảng thương mại, giao thông, tiêu dùng, mà không cần người dùng phải nhận ra sự hiện diện của ngân hàng.

Hiện nay, Việt Nam đã ban hành thông tư về Open API, tạo khung pháp lý cho các ngân hàng và doanh nghiệp công nghệ kết nối với nhau thông qua hệ thống chuẩn mở. Dù chưa đạt đến mức độ quy định như PSD2 của châu Âu, nhưng đây là bước khởi đầu quan trọng, đánh dấu nỗ lực của NHNN trong thúc đẩy đổi mới sáng tạo và hợp tác đa ngành. Cơ chế này giúp các bên liên kết với nhau như “hệ thống đường ống tiêu chuẩn”, dễ dàng kết nối, chia sẻ dữ liệu và mở rộng hệ sinh thái thanh toán thông minh.

Thách thức mới và cơ hội lớn cho ngành Ngân hàng

Bên cạnh thành tựu, Phó Thống đốc cũng chỉ ra rằng ngành Ngân hàng đang đứng trước những thách thức mới mẻ của kỷ nguyên số, như sự xuất hiện của tài sản số (token), đồng tiền ổn định (stablecoin), trí tuệ nhân tạo (AI), và xu hướng mô-đun hóa dịch vụ ngân hàng. Mỗi thay đổi đều mở ra cơ hội, nhưng cũng đặt ra yêu cầu cao về quản trị rủi ro, bảo mật và an toàn hệ thống.

Theo ông, điều quan trọng nhất sau mỗi hội thảo không phải là giải quyết ngay mọi vấn đề, mà là nhận thức đúng bản chất vấn đề để từ đó từng bước hành động. Ngành ngân hàng coi các buổi hội thảo như thế này là dịp để lắng nghe, nhìn lại, định hướng, qua đó hình thành các chính sách phù hợp và các giải pháp thiết thực.

Thực tế cho thấy, sự phát triển của dịch vụ thanh toán Việt Nam trong thời gian qua là hết sức mạnh mẽ. Hệ thống của NAPAS có quy mô giao dịch gấp năm lần GDP, với những ngày cao điểm lên tới 120.000 tỷ đồng, tương đương 6 tỷ USD mỗi ngày, phản ánh tốc độ phát triển vượt bậc của hạ tầng thanh toán và lòng tin của người dùng. Các ngân hàng thương mại, trung gian thanh toán như Vietcombank, SHB, Momo, Viettel Money… đã trở thành động lực thúc đẩy kinh tế số, giúp dòng tiền lưu thông nhanh, an toàn và minh bạch hơn.

Phó Thống đốc Phạm Tiến Dũng khẳng định, mục tiêu cao nhất của mọi chính sách, công nghệ hay sáng kiến của ngành Ngân hàng vẫn là phục vụ người dân và doanh nghiệp. Mọi nỗ lực chuyển đổi số, đổi mới công nghệ hay kết nối liên ngành nếu không mang lại lợi ích trực tiếp cho người sử dụng thì đều không có ý nghĩa.

Phó Thống đốc bày tỏ mong muốn các ngân hàng, trung gian thanh toán và doanh nghiệp công nghệ cùng tiếp tục hợp tác, chia sẻ và hành động, để người dân có thể sử dụng dịch vụ ngân hàng tiện lợi, chi phí hợp lý, an toàn và liên tục. Đồng thời, ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì hoạt động liên tục của hệ thống ngân hàng, song song với đảm bảo an toàn, bảo mật - hai yếu tố được coi là nền tảng niềm tin của khách hàng trong môi trường số hóa.

Hội thảo năm nay được tổ chức trong bối cảnh ngành Ngân hàng đang triển khai thực hiện Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số được xem như “kim chỉ nam” cho chiến lược phát triển dài hạn của ngành. Phó Thống đốc đánh giá, sự kiện lần này không chỉ mang ý nghĩa tổng kết, mà còn là diễn đàn kết nối giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp, ngân hàng, chuyên gia và truyền thông - những chủ thể cùng nhau thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia.