Thị trường đất nông nghiệp mới ở giai đoạn đầu của quá trình phát triển

Hội thảo đã cung cấp thông tin, đưa ra những ý kiến đánh giá của các chuyên gia về kinh nghiệm quốc tế, thực tiễn ở Việt Nam. Từ đó, những giải pháp hỗ trợ phát triển thị trường đất nông nghiệp ở Việt Nam cũng được nhiều chuyên gia giàu kinh nghiệm đề xuất.

Toàn cảnh hội thảo

Đã quan tâm tới dồn điền, đổi thửa

Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Văn Tốn, Phó vụ trưởng Vụ Nông nghiệp, Ban Kinh tế Trung ương cho rằng: Vấn đề tập trung ruộng đất, chống manh mún, đẩy mạnh công tác “dồn điền, đổi thửa” đã được các cấp uỷ đảng, chính quyền địa phương quan tâm, chỉ đạo thực hiện đã đem lại hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp rõ rệt. Tuy nhiên, vấn đề này không chỉ vận hành theo nhận thức, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước mà còn chịu tác động lớn bởi phong tục, tập quán… của người sử dụng đất, nhất là nông dân

"Đây là những yếu tố ảnh hưởng tích cực đến quá trình tập trung đất nông nghiệp ở Việt Nam hiện nay", ông Tốn nhìn nhận.

Cũng theo ông Nguyễn Văn Tốn, hiện đã có sự phát triển trong nhận thức và tư duy quản lý về tập trung đất nông nghiệp. Điều này được thể hiện rõ khi một số địa phương quyết liệt, tích cực đã phát động, tổ chức nhân dân dồn điền, đổi thửa, giải phóng nguồn lực đất đai, nâng hiệu quả kinh tế, tái cơ cấu ngành nông nghiệp. Các Bộ có liên quan đã rà soát, đề xuất sửa đổi chính sách đất đai, tạo thuận lợi cho tích tụ, tập trung ruộng đất, mở rộng hạn điền cho sản xuất nông nghiệp quy mô lớn…

Ngoài ra, nhu cầu tăng quy mô sản xuất, tăng diện tích thửa đất, giảm số thửa, cơ giới hoá, hiện đại hoá, nâng cao năng suất, hiệu quả trên đơn vị diện tích đã diễn ra. Chính sách, pháp luật đất đai về cơ bản đã, đang được hoàn thiện theo hướng cơ chế thị trường và tạo điều kiện tập trung, tích tụ ruộng đất theo quy mô lớn và yên tâm hơn trong việc đầu tư vào đất đai, ông Nguyễn Văn Tốn nhận định.

Ông Nguyễn Văn Tốn, Phó vụ trưởng Vụ Nông nghiệp, Ban Kinh tế Trung ương phát biểu tại hội thảo

Còn nhiều rào cản phát triển thị trường đất nông nghiệp

Nhìn nhận từ thực tế, ông Nguyễn Trung Kiên, Trưởng Bộ môn Nghiên cứu thị trường và ngành hàng, Viện chính sách và chiến lược Phát triển nông nghiệp nông thôn nhận định, thị trường đất nông nghiệp Việt Nam đang ở giai đoạn đầu của quá trình phát triển. Khi hình thức chuyển nhượng, chuyển đổi quyền sử dụng đất trầm lắng, tỷ lệ mảnh đất của hộ có nguồn gốc từ chuyển nhượng chiếm chưa tới 10%. Trong khi đó, hình thức cho thuê quyền sử dụng đất sôi động hơn, hình thức góp vốn bằng quyền sử dụng đất ít phổ biến, thiếu bền vững và rủi ro cao.

Bên cạnh đó, thị trường góp vốn bằng quyền sử dụng đất ít phổ biến và số lượng trang trại trồng trọt tăng chậm, thu hút đầu tư doanh nghiệp nông nghiệp nông thôn hạn chế. Ông Kiên cũng lưu ý một số rào cản phát triển thị trường đất nông nghiệp, cụ thể do chi phí giao dịch cao, rủi ro cao và thời gian giao dịch kéo dài.

Trong đó, chi phí thực hiện các thủ tục giao dịch đất nông nghiêp phức tạp như: Xin ý kiến nhiều ban ngành cho dự án đầu tư mặc dù đã được phê duyệt xong vùng đầu tư; thông tin về giá đất, định giá, giao dịch chưa cập nhật minh bạch, khung giá đất chưa theo kịp giá thị trường; chi phí đàm phán cao và thời gian đàm phán kéo dài.

Ngoài ra, lợi nhuận từ sản xuất nông nghiệp thấp, rủi ro cao, kinh tế hợp tác chậm phát triển, hệ thống luật pháp đảm bảo thực thi hợp đồng nông sản còn yếu...cũng là những rào cản của phát triển thị trường đất nông nghiệp.

Theo ông Kiên, cần phải hoàn thiện hệ thống đăng kí đất đai, xây dụng hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu đất đai quốc gia tích hợp, thống nhất trên cả nước; xây dựng hệ thống thông tin thị trường đất nông nghiệp về giá, định giá, giao dịch; quy định cụ thể về thông tin quản lý sử dụng đất đai từ khâu quy hoạch sử dụng đất đến giám sát thực hiện quy hoạch; tăng cường chức năng cung cấp thông tin, cân đối cung cầu, hỗ trợ giao dịch cho quý phát triển đất... để thúc đẩy phát triển thị trường đất nông nghiệp tại Việt Nam.

Dưới góc nhìn doanh nghiệp, ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban pháp chế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, số lượng doanh nghiệp ngành nông nghiệp đang gia tăng nhanh chóng nhưng có đến 31% các doanh nghiệp cho rằng thủ tục hành chính liên quan đến đất đai gây phiền hà cho doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, các khó khăn trong tiếp cận đất đai hiện nay của doanh nghiệp liên quan đến khả năng tiếp cận và tích tụ đất đai của doanh nghiệp, góp vốn bằng quyền sử dụng đất chưa khả thi, cơ chế định giá đất chưa rõ ràng, minh bạch và nguy cơ tranh chấp, sa lầy trong đền bù giải phóng mặt bằng vẫn còn hiện hữu.

Để giải quyết các bất cập trên, Trưởng ban pháp chế của VCCI đề xuất, để tháo gỡ rào cản tích tụ đất đai hiện nay, cần đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, rà soát tháo gỡ các chồng chéo về pháp luật, bảo vệ quyền sở hữu và quyền hợp đồng của doanh nghiệp…

Kết thúc hội thảo, ông Nguyễn Trung Kiên cho rằng: Để vận dụng những kinh nghiệm từ các quốc gia khác trong việc phát triển các thể chế, hỗ trợ thúc đẩy thị trường đất nông nghiệp cần có thời gian và những giải pháp đồng bộ. Mặc dù có cải thiện nhưng vẫn cần các giải pháp mạnh mẽ đẩy mạnh thị trường giản đơn như hiện nay lên mức phức tạp hơn trong thời gian tới.