Thị trường trái phiếu doanh nghiệp: Tăng cường tuân thủ để phát triển minh bạch, bền vững

Thị trường TPDN bắt đầu phục hồi sau các động thái của Chính phủ và các ban ngành như việc ban hành Nghị định 08, Thông tư 03/2023/TT-NHNN. Bên cạnh đó, mặt bằng lãi suất huy động giảm cũng tác động tích cực tới thị trường trái phiếu. Tuy nhiên, theo ông Trần Lê Minh, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Xếp hạng tín nhiệm đầu tư Việt Nam (VIS Rating), từ giai đoạn tháng 7/2023 đến nay, chủ yếu vẫn là trái phiếu phát hành riêng lẻ. Lượng phát hành ra công chúng không nhiều, chỉ chiếm hơn 11,4% tổng giá trị phát hành.

TPDN bắt đầu phục hồi khi mức lãi suất tốt hơn so với các kênh đầu tư khác

Bên cạnh đó, số lượng các doanh nghiệp SPE (công ty được thành lập chỉ với mục đích để huy động vốn) phát hành ra thị trường vẫn lớn. Nếu trong 2022, số lượng trái phiếu phát hành bởi SPE khoảng 29 nghìn tỷ đồng, thì 2023, con số này lên tới 38 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 35% tổng giá trị phát hành. Đúng quan ngại hơn là có đến 54% số doanh nghiệp SPE có vấn đề về trả nợ trái phiếu ở giai đoạn sau và đây là con số rất là đáng quan tâm.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi cho biết, từ khi Nghị định 08 được ban hành, tình hình thị trường TPDN có dấu hiệu cải thiện và tâm lý NĐT đã dần ổn định trở lại. Các quy định của Nghị định này về đàm phán thanh toán gốc, lãi trái phiếu bằng tài sản và đàm phán để kéo dài kỳ hạn tối đa không quá 02 năm (Điều 2) đối với các trái phiếu đã phát hành trong giai đoạn trước, theo đánh giá của các Hiệp hội và thành viên thị trường là chính sách tốt và hữu hiệu trong việc hỗ trợ doanh nghiệp đàm phán với NĐT, cơ cấu lại các khoản nợ để có thời gian điều chỉnh, phục hồi hoạt động sản xuất kinh doanh, khôi phục dòng tiền trả nợ.

Trong thời gian tới, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục theo dõi, đôn đốc doanh nghiệp phải có trách nhiệm đến cùng với nghĩa vụ nợ trái phiếu và thực hiện các biện pháp tái cơ cấu, hoán đổi, thanh toán bằng tài sản để đảm bảo hài hòa lợi ích của các bên theo quy định của pháp luật. Đối với một số quy định của Nghị định số 65/2022/NĐ-CP đã tạm hoãn thi hành bởi Nghị định 08 như quy định, xác định tư cách NĐT chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân và xếp hạng tín nhiệm đối với doanh nghiệp phát hành trái phiếu..., hiện nay Bộ Tài chính đang đánh giá tác động và tổng hợp ý kiến của các Bộ, ngành, các Hiệp hội và thành viên thị trường để báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.

Để tiếp tục ổn định và phát triển thị trường TPDN, Bộ Tài chính đã báo cáo Chính phủ tổng thể các giải pháp điều hành. Trong đó, thực hiện đồng bộ các giải pháp điều hành chính sách vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công; tháo gỡ khó khăn, ổn định thị trường bất động sản; theo dõi thanh toán TPDN đến hạn và tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền; tổ chức thị trường và nâng cao hiệu quả quản lý giám sát… Các giải pháp trên đã được Chính phủ phê duyệt và giao các Bộ ngành thực hiện theo chức năng, nhiệm vụ.

“Về trung và dài hạn, Bộ Tài chính sẽ phối hợp với các Bộ, ngành, rà soát tổng thể, nghiên cứu báo cáo cấp có thẩm quyền sửa đổi các văn bản pháp luật liên quan đến phát hành TPDN riêng lẻ (Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp). Đồng thời, tiếp tục phát triển hệ thống các NĐT tổ chức, các quỹ đầu tư (gồm quỹ đầu tư trái phiếu); tăng cường nguồn lực, nhân sự để quản lý giám sát và phát hiện, xử lý kịp thời, nghiêm minh các hành vi vi phạm quy định của pháp luật trên thị trường chứng khoán, thị trường TPDN; và tăng cường cơ chế phối hợp, chia sẻ thông tin và giám sát liên thông giữa các Bộ, ngành về ngân hàng, chứng khoán và BĐS”, Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi cho biết.

Cũng theo ông Chi, để thị trường phát triển minh bạch, bền vững, thì ý thức tuân thủ pháp luật của các chủ thể tham gia thị thị trường đóng vai trò rất quan trọng. Theo đó, Bộ Tài chính lưu ý doanh nghiệp còn dư nợ trái phiếu phải chủ động minh bạch hóa thông tin tình hình tài chính, khả năng trả nợ của mình thông qua kết quả xếp hạng tín nhiệm, kiểm toán báo cáo tài chính; công bố đầy đủ thông tin về tình hình thanh toán gốc, lãi trái phiếu, tình hình sử dụng vốn từ phát hành trái phiếu, có trách nhiệm thanh toán đầy đủ nghĩa vụ nợ trái phiếu theo phương án phát hành trái phiếu đã công bố thông tin cho NĐT để đảm bảo uy tín trên thị trường.

Các tổ chức cung cấp dịch vụ có trách nhiệm nâng cao chất lượng dịch vụ, tuân thủ đầy đủ quy định của pháp luật và thực hiện nghĩa vụ báo cáo, tư vấn và cung cấp đầy đủ thông tin cho NĐT mua trái phiếu, làm rõ sự khác biệt giữa trái phiếu doanh nghiệp và tiền gửi tiết kiệm ngân hàng; tuyệt đối không được mời chào NĐT không đáp ứng đủ điều kiện trở thành NĐT chứng khoán chuyên nghiệp mua trái phiếu.

Tuy nhiên, ông Chi cũng khuyến nghị, NĐT cần có hiểu biết đầy đủ về quy định của pháp luật, tiếp cận đầy đủ thông tin về doanh nghiệp phát hành và trái phiếu; đánh giá kỹ tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành; phân biệt rõ sản phẩm trái phiếu doanh nghiệp không phải là tiền gửi ngân hàng; đánh giá mức độ rủi ro tương xứng với lợi nhuận khi đầu tư trái phiếu; tự quyết định và tự chịu trách nhiệm về quyết định đầu tư của mình. NĐT cũng cần lưu ý rủi ro của trái phiếu gắn trực tiếp với rủi ro của doanh nghiệp phát hành, không phải của NHTM phân phối trái phiếu.