Vẽ tranh con giáp chơi xuân

Cái lệ vẽ tranh con giáp chơi xuân được khởi sự từ bao giờ? Câu hỏi ấy mang ra hỏi cánh họa sĩ, rồi cả các nhà nghiên cứu mỹ thuật, rồi những người sành sỏi trong giới sưu tập cũng không đưa ra được kết quả chính xác tuyệt đối. Nhưng điểm chung mà những “khảo sát bỏ túi” ấy tụ lại ở những câu chuyện về các bậc danh họa như Bùi Xuân Phái, Nguyễn Tư Nghiêm thường vẽ tranh con giáp mỗi dịp chờ đón Tết. Họa sĩ Bùi Xuân Phái thì hay phóng bút vẽ trên bất cứ chất liệu gì, từ tờ báo cũ đến vỏ bao thuốc lá, rồi tặng bạn bè như một lời chúc xuân ý nghĩa. Cũng có khi ông đổi tranh cho ông chủ cà phê Lâm để lấy cà phê uống đợi xuân sang. Còn họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm thì vẽ tranh con giáp một cách bài bản, với nhiều nghiên cứu công phu.

Tranh hổ của họa sĩ Đỗ Phấn

Họa sĩ Đỗ Phấn kể, ông được chứng kiến thú vui vẽ và tặng tranh con giáp từ khi còn nhỏ. “Ngày ấy, mỗi dịp Tết, họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm đều tặng bố tôi một bức tranh con giáp. Khỏi phải nói ông cụ trân quý bức tranh ấy đến mức nào. Nhà nghèo không có tiền để đóng một chiếc khung kính lồng tranh vào, ông cụ phải dán nó sau tấm kính cửa sổ ngay cạnh chỗ ngồi. Cánh cửa ấy suốt ngày mở để không ai có thể chạm vào bức tranh được”, họa sĩ Đỗ Phấn nhớ lại.

Trong khi đó, theo nhà nghiên cứu mỹ thuật Phan Cẩm Thượng, vẽ con giáp được các họa sĩ Việt Nam bắt đầu theo đuổi từ sau năm 1954, trên các bưu thiếp chúc Tết hoặc bìa báo xuân, tranh trong báo xuân. Cùng với danh họa Bùi Xuân Phái còn có các họa sĩ Nguyễn Bích, Sĩ Ngọc… cũng vẽ nhiều tranh con giáp. Nhưng người theo đuổi đề tài vẽ con giáp quy mô nhất lại là danh họa Nguyễn Tư Nghiêm. Ông Nghiêm có một mảng chuyên sáng tác về 12 con giáp, thậm chí ông còn chuyên chú cho dòng tranh này tới độ vẽ màu sắc của con giáp theo ngũ hành.

Trong số các họa sĩ đương đại năm nào cũng vẽ tranh con giáp, họa sĩ Thành Chương là cái tên được nhiều người nhắc. Có thể năm vẽ ít, năm vẽ nhiều, song những con giáp qua hòa sắc của Thành Chương đều rất độc đáo, khó lẫn. Theo họa sĩ Thành Chương, thú vẽ tranh con giáp mỗi dịp chờ đón Tết đã có từ lâu đời, nhưng theo thời gian, hoạt động đó đã bị mai một, lãng quên. “Nếu trước đây, cái lệ vẽ tranh con giáp chỉ mang ý nghĩa tặng bạn bè như một lời chúc xuân thì nay các họa sĩ vẽ tranh con giáp không chỉ tiếp nối, phát huy nét đẹp văn hóa tinh thần của cha ông xưa mà còn tạo nên một mảng đề tài, mảng tranh nghệ thuật phong phú”, họa sĩ Thành Chương nói.

Soi chiếu vào chính họa sĩ Thành Chương, điều này cực kỳ chính xác. Ông không chỉ vẽ tranh con giáp theo quan niệm xưa, mà thường nâng tầm lên thành mảng đề tài, làm phong phú hơn, đồ sộ hơn sự nghiệp mỹ thuật của mình.

Một họa sĩ đương đại khác cũng tạo dấu ấn vẽ tranh con giáp mỗi dịp Tết đến, là họa sĩ Phạm An Hải. Là họa sĩ chuyên vẽ trừu tượng, vì thế, tranh con giáp của Phạm An Hải có nét độc đáo riêng. Có gia đình đã nhờ ông vẽ cho cả nhà, mỗi người một bức tranh con giáp theo năm sinh để làm bộ sưu tập độc đáo.

Tranh hổ của họa sĩ Tào Linh

Còn một tên tuổi khác, không thể không nhắc tới, đó là họa sĩ Tào Linh. Mấy năm gần đây, Tào Linh tạo dấu ấn về mảng tranh con giáp. Năm nào con vật ấy. Năm ngoái nhiều người kháo nhau, Tào Linh vẽ trâu không kịp cho khách đặt. Năm nay, từ đầu tháng 11 đã thấy họa sĩ khoe hàng chục bức tranh hổ, bức nào bức ấy đều sống động, cuốn hút.

Khó có thể liệt kê hết được tên tuổi các họa sĩ có tham gia vào hoạt động vẽ tranh con giáp chơi xuân. Bởi mấy năm gần đây, thú chơi này được nối lại và có sức cuốn hút nhất định. Thành thử, có cảm giác mỗi dịp đón năm mới, ai là họa sĩ cũng đều thử vẽ tranh con giáp như một thú chơi tao nhã.

Một điểm khác xưa rất nhiều, đó là ngày nay, các họa sĩ có điều kiện hơn. Như họa sĩ Thành Chương, bên cạnh một số tranh vẽ bột màu, ông còn đầu tư vẽ nhiều tranh con giáp trên chất liệu sơn mài. Họa sĩ Tào Linh vẽ acrylic trên toan. Họa sĩ Lê Thiết Cương thường vẽ tranh con giáp bằng mực nho trên giấy dó. Họa sĩ Phạm An Hải vẽ sơn dầu trên toan. Họa sĩ Lê Trí Dũng thì vẽ tranh con giáp đa dạng trên nhiều chất liệu: bìa cát tông, mâm gỗ...

Trong số các họa sĩ vẽ tranh con giáp như cái thú chơi còn sót lại từ thời “các cụ”, có họa sĩ Đỗ Phấn. Đều đặn hàng năm, cứ giữa tháng 11 là lại thấy họa sĩ Đỗ Phấn lúi húi chuẩn bị giấy, mực vẽ tranh con giáp để tặng bạn bè. Có năm ông vẽ đến tận giao thừa. Đối với ông, vẽ tranh con giáp là một trò chơi thư giãn của nghề vẽ, cũng là cách để rèn nghề. Đồng thời việc này lại mang đến niềm vui, niềm hạnh phúc cho bạn bè được tặng tranh. Vì thế, trung bình mỗi năm ông vẽ chừng 70-80 bức tranh con giáp tặng bạn bè, một vài bức được họa sĩ tặng để làm đấu giá cho các hoạt động xã hội có ý nghĩa…

Theo họa sĩ Đỗ Phấn, dù đã vẽ con giáp suốt hơn 20 năm qua, song không phải là con nào cũng dễ vẽ. “Thế nhưng hình như những con vật khó vẽ lại càng kích thích tôi tìm tòi sáng tạo hơn”, Đỗ Phấn nói và cho biết, xuân Nhâm Dần 2022 ông cũng vẽ khoảng 50 bức.

Tranh hổ của danh họa Nguyễn Tư Nghiêm

Một trong những hình thức “nâng tầm” thú chơi tranh con giáp mà mấy năm nay giới họa sĩ hay thực hiện, đó là thông qua các triển lãm tranh. Tiêu biểu là nhóm G39 do họa sĩ Lê Thiết Cương làm “thủ lĩnh” năm nào cũng có triển lãm tranh Tết như một cách “tiếp thị nghệ thuật” đến với công chúng. Tương tự như vậy, Đông A Gallery cũng thường tổ chức các triển lãm tranh con giáp, trong đó bày nhiều tác phẩm của các họa sĩ Thành Chương, Lê Trí Dũng, Phạm An Hải, Đỗ Dũng… Ngoài ra, các họa sĩ còn tổ chức các cuộc đấu giá trên mạng để các nhà sưu tập và người chơi ở khắp mọi nơi có thể sở hữu được những bức tranh chơi xuân như ý.

Các cuộc triển lãm, trưng bày và đấu giá nghệ thuật như vậy có thể ví như những cây cầu để đến với các tác phẩm mỹ thuật về đề tài mùa xuân, con giáp đến gần với công chúng đương đại. Điều này cũng góp phần lan tỏa văn hóa, làm giàu văn hóa mỗi dịp Tết đến xuân về. Và quan trọng hơn, nó góp phần duy trì và thúc đẩy một thú chơi tranh, tượng con giáp - một thú chơi tao nhã trong đời sống…

Các họa sĩ vẽ tranh con giáp ngày nay đã có sự thay đổi rất nhiều trong cách thể hiện, bên cạnh phong cách tả thực còn có trừu tượng, lập thể... khiến cho các tác phẩm vô cùng phong phú và thu hút được đông đảo người xem. Bên cạnh đó, một số họa sĩ còn đầu tư làm tượng điêu khắc con giáp cũng rất sống động. Năm nay, họa sĩ Nguyễn Tấn Phát đã thực hiện bộ 2022 tượng hổ bằng chất liệu gỗ mít phủ sơn mài đón xuân Nhâm Dần.

“Không chỉ cầu cho mưa thuận gió hòa, cuộc sống ấm no hạnh phúc mà các họa sĩ còn mong muốn chuyển tải nhiều thông điệp ý nghĩa trong xã hội. Đồng thời, chất liệu mà các họa sĩ sử dụng để thể hiện cũng phong phú, đa dạng hơn, đáp ứng được công chúng đương đại”, họa sĩ Thành Chương chia sẻ.