Chưa thể lạc quan đón vốn

Làn sóng rời khỏi Hoa lục

Kingtec Group là tập đoàn chuyên sản xuất thiết bị chiếu sáng, nội thất và thiết bị điện tử của Đài Loan mới đây đã chọn khu công nghiệp Mỹ Phước 3 ở Bình Dương làm nơi xây dựng nhà máy sản xuất các mặt hàng điện tử xuất khẩu đi châu Âu và châu Mỹ. Dự án có vốn đầu tư giai đoạn một là 30 triệu USD.

Tại buổi ký kết hợp đồng thuê đất với Becamex IDC, chủ tịch HĐQT Tập đoàn Kingtec, ông Soddy Huang cho hay, trong thời gian tới họ sẽ di dời toàn bộ nhà máy ở Thẩm Quyến, Quảng Đông, Thượng Hải và Mai Châu tại Trung Quốc sang các nước khác. Nhà máy sẽ xây dựng tại Bình Dương (Việt Nam) là một trong số đó.

Lĩnh vực chế biến chế tạo và sản xuất điện thu hút mạnh vốn FDI thời gian qua

Tương tự như Kingtec, năm 2015 Tập đoàn Microsoft sau khi mua lại mảng kinh doanh điện thoại di động với giá 7,2 tỷ USD từ Tập đoàn Nokia, đã chính thức đóng cửa hai nhà máy sản xuất điện thoại di động lớn tại Bắc Kinh và Quảng Đông để chuyển sang đầu tư nhà máy mới tại Bắc Ninh (Việt Nam).

“Việc đóng cửa các nhà máy ở Bắc Kinh và Quảng Đông là do Trung Quốc đang mất dần lợi thế công nhân giá rẻ. Sự tăng trưởng kinh tế nhanh chóng khiến tiền lương lao động tăng lên, làm giảm lợi nhuận cho các NĐT” - The Seattle Times, một tờ báo tại tiểu bang Washington, Hoa Kỳ dẫn lời phát ngôn viên của Microsoft.

Thực tế cho thấy, từ khoảng đầu năm 2014 đến nay, nhiều DN châu Âu đã cắt giảm hoạt động ở Trung Quốc do tăng trưởng sụt giảm và lợi nhuận tại thị trường này ngày càng teo tóp. Các khảo sát của Phòng Công nghiệp và Thương mại châu Âu (EuroCham) thực hiện vào giữa năm 2015 cho thấy, chỉ có khoảng 1/5 số DN châu Âu chọn Trung Quốc để phát triển các dự án mới.

Trong khi đó, một thống kê khác của Cơ quan xúc tiến thương mại và đầu tư Hàn Quốc tại TP.HCM cũng chỉ ra rằng số DN Hàn Quốc đang hoạt động sản xuất, kinh doanh tại Trung Quốc đã giảm 2/3 so với gần 10 năm trước, từ con số 2.300 DN (năm 2006) xuống còn hơn 700 DN vào năm 2014.

Hầu hết các cuộc khảo sát về dòng vốn di chuyển khỏi Trung Quốc cho thấy, sau khi rút khỏi thị trường khổng lồ này, các NĐT nước ngoài lựa chọn bến đậu mới là các nước ASEAN vì giá lao động rẻ hơn, đồng thời đón đầu tranh thủ lợi ích được từ các hiệp định thương mại tự do như: Hiệp định đối tác chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP); Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN…

Muốn tận dụng phải tính dài hạn

Một số liệu mà NH Standard Chartered công bố mới đây cho thấy, sau khi các tập đoàn đa quốc gia rút khỏi Trung Quốc thì Việt Nam sẽ là điểm đến được lựa chọn nhiều nhất. Theo NH này, có khoảng 44% đơn vị tham gia nghiên cứu cho biết họ sẽ chọn Việt Nam vì thị trường tiêu thụ lớn, 47% khác chọn nơi này vì chi phí hoạt động tại đây cạnh tranh hơn các quốc gia trong khu vực, đồng thời có nguồn lao động trẻ dồi dào.

Trong khi đó, các DN Hàn Quốc cũng cho rằng, hiện nay chi phí trả lương cho công nhân tại Việt Nam khá thấp. Mức lương trung bình mà Tập đoàn Samsung trả cho một nữ công nhân đã tốt nghiệp THPT ở đây (bao gồm cả phụ cấp làm thêm giờ) vào khoảng trên 300 USD/tháng, thấp hơn rất nhiều so với tại Hàn Quốc.

Cùng như vậy, Tổ chức Xúc tiến thương mại Nhật Bản (JETRO) cũng nhận định rằng, nếu chuyển các nhà máy từ Trung Quốc sang Việt Nam thì các DN Nhật Bản sẽ tiết kiệm được rất nhiều chi phí trả lương công nhân, vì bình quân lương công nhân tại TP.HCM, Bình Dương khoảng 145-150 USD/người/tháng, trong khi đó mức phổ biến ở Bắc Kinh là khoảng 450-466 USD/người/tháng.

Ngoài ra, chi phí điện, nước ở Việt Nam cũng rẻ hơn. Chính phủ Việt Nam lại đang tích cực mời gọi đầu tư của các công ty công nghệ với nhiều ưu đãi.

Nhiều ý kiến cho rằng lợi thế chi phí nhân công rẻ và thị trường tiêu thụ lớn sẽ là cơ sở để Việt Nam cạnh tranh thu hút nguồn vốn FDI rời đi từ Trung Quốc. Tuy nhiên, một số chuyên gia kinh tế lại cho rằng việc tận dụng các lợi thế này để thu hút đầu tư không phải là hướng đi bền vững, bởi chúng sẽ thay đổi theo thời gian. Ban đầu có thể nguồn vốn sẽ chảy vào ồ ạt, nhưng nếu chiến lược tăng năng suất lao động không được đầu tư bài bản thì cũng khó giữ khách đầu tư ở lại để tìm doanh lợi cao hơn.

Ở mức độ ngắn hạn, giới phân tích cho rằng, hiện nay cũng không có nhiều lạc quan vào việc hút nguồn vốn FDI rời đi từ Trung Quốc. Bởi mặc dù rơi vào thời kỳ thoái trào, nhưng hầu hết các tổ hợp quốc tế Âu-Mỹ-Nhật đã đầu tư vào đây từ nhiều năm trước. Họ đã xây dựng được chu trình cung cấp hội nhập, tức là xây dựng được chuỗi sản xuất hàng hóa ngay tại Trung Quốc trước khi xuất khẩu đi nước ngoài. Vì thế, khi dịch chuyển vốn ra thị trường khác họ cũng sẽ phải bỏ đi những thành quả đã dày công xây dựng.

Do vậy, chưa chắc là các tập đoàn đầu tư đã nhìn sang Việt Nam nếu không thấy được các thế mạnh nổi bật so với các nước khác, nhất là các ưu thế liên quan đến hạ tầng cơ sở và môi trường kinh doanh mang tính cạnh tranh thị trường, vốn là những điểm trừ mà Việt Nam gặp phải khi thu hút đầu tư so với các nước trong khu vực, kể cả với chính Trung Quốc-nơi các nguồn vốn đang rục rịch rời đi.