DN bán lẻ nội vẫn khó cạnh tranh

Trước cuộc đổ bộ của DN ngoại

Saigon Co.op mới đây đã khai trương hai cửa hàng Co.op Food tại TP. Hồ Chí Minh. Động thái này là một bước đi trong kế hoạch mở thêm 30 cửa hàng tiện lợi của công ty này trong năm 2015. Cùng thời điểm đó, Tổng công ty Thương mại Sài Gòn - TNHH Một thành viên (SATRA) đã đưa cửa hàng Satrafoods thứ 60 vào hoạt động. SATRA cho biết, từ đầu năm tới nay đã có 10 cửa hàng trong chuỗi cửa hàng tiện ích Satrafoods được khai trương.

Hay như Vingroup, sau khi mua lại mảng kinh doanh bán lẻ từ Ocean Group và Vinatex đã liên tục mở rộng chuỗi bán lẻ VinMart của mình. Hiện tại, các siêu thị VinMart đã xuất hiện tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng.

Thị trường bán lẻ nước ta đã và đang có sức hút rất lớn đối với nhà đầu tư nước ngoài

Những hoạt động mở rộng chuỗi cửa hàng tiện ích hay siêu thị của các DN nội gần đây phản ánh nỗ lực rất lớn của các DN này trong việc đối chọi lại sự xâm lấn ngày càng mạnh của thương hiệu ngoại. Rõ ràng, nếu xét về quy mô, thị trường bán lẻ Việt Nam còn đầy tiềm năng.

Theo báo cáo của Vụ Kinh tế dịch vụ (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), Việt Nam có thị trường tiêu thụ nội địa rộng lớn với trên 90 triệu dân, đứng thứ 14 trên thế giới và thứ 8 tại khu vực châu Á. Tổng mức bán lẻ hàng năm không ngừng tăng lên, từ 11% giai đoạn năm 1996 - 2000 lên đến 26% giai đoạn 2006 - 2010. Năm 2014, tổng mức bán lẻ cũng đã tăng 10,6% so với năm 2013.

Hiện tại, kênh phân phối theo hình thức hiện đại ở Việt Nam mới chiếm khoảng 20% thị trường bán lẻ, và dự kiến nâng tỷ lệ này lên xấp xỉ một nửa thị trường bán lẻ vào năm 2020. Đây được coi là động lực phát triển cho hình thức phân phối này, đặc biệt là đối với phân phối bán lẻ. Trước khi Việt Nam gia nhập WTO, một số thương hiệu siêu thị hiện đại đã xuất hiện như Fivimart, Citimax, G7, Hapro hay CoopMart. Đây đều là các thương hiệu Việt Nam. Chỉ có hai thương hiệu nước ngoài là Big C và Metro Cash & Carry xuất hiện trên thị trường vào thời điểm đó.

Tuy nhiên, mọi chuyện đã thay đổi kể từ khi gia nhập WTO. Dù Chính phủ đã cố gắng đàm phán kéo dài thời điểm mở cửa thị trường bán lẻ với DN nước ngoài tới tận đầu năm 2009, thì áp lực cạnh tranh với các nhà bán lẻ trong nước là rất lớn.

Tính đến năm 2014, đã có 10 tập đoàn bán lẻ lớn đang đầu tư và hoạt động tại Việt Nam, nổi bật là Tập đoàn Metro Cash & Cary, kinh doanh bán buôn với 19 cơ sở tại 13 tỉnh, thành phố trên cả nước; hệ thống 26 siêu thị Big C, hệ thống 9 trung tâm thương mại Parkson và 7 trung tâm thương mại của Tập đoàn Lotte. Có thể thấy, thị trường bán lẻ nước ta đã và đang có sức hút rất lớn đối với nhà đầu tư nước ngoài.

Thách thức ngày càng lớn

Sự mở rộng của một số DN nội như Vingroup, SATRA hay Saigon Co.op như nêu ở trên là rất đáng khích lệ. Tuy nhiên, phải thừa nhận rằng dù rất cố gắng, lĩnh vực bán lẻ vẫn đang dần bị lấn át bởi các công ty nước ngoài. Thậm chí, một số DN nội đã phải rút khỏi thị trường chỉ sau một thời gian ngắn.

Công ty Sơn Hà có thể coi là một ví dụ điển hình. Năm 2012, khi Sơn Hà chính thức bước chân vào lĩnh vực bán lẻ và khai trương siêu thị mang thương hiệu Hiway Supercenter đầu tiên tại Hà Nội, công ty này đã tuyên bố sẽ rút khỏi thị trường bất động sản và coi bán lẻ là một lĩnh vực cốt lõi trong tương lai. Nhưng chỉ ba năm sau, Sơn Hà tuyên bố sẽ thoái toàn bộ vốn khỏi Hiway Supercenter. Khi mới thành lập, Sơn Hà đặt mục tiêu sẽ phát triển 10 siêu thị Hiway vào năm 2015 và 20 siêu thị vào năm 2016. Tuy nhiên, đến nay chuỗi siêu thị Hiway chỉ vẻn vẹn có ba cơ sở tại Hà Nội.

Cuối năm ngoái, thương hiệu Hiway đã được chuyển thành thương hiệu Sapomart nhằm tạo ra sự khác biệt. Trong đại hội cổ đông năm 2015 mới được tổ chức gần đây, Chủ tịch Sơn Hà là ông Lê Vĩnh Sơn lại tuyên bố lĩnh vực cốt lõi của công ty này không còn là bán lẻ. Thay vào đó, Sơn Hà sẽ thoái vốn khỏi Hiway Supercenter để tập trung vào lĩnh vực chính là sản xuất các sản phẩm inox như ban đầu.

Cũng giống như thế, một công ty có tên tuổi khác của Việt Nam là Trung Nguyên gần đây cũng quyết định dừng “cuộc phiêu lưu” trên thị trường bán lẻ. Trong thông báo gần đây của Ministop, công ty vận hành chuỗi cửa hàng tiện ích Ministop của Nhật Bản, thì liên doanh giữa Trung Nguyên và Ministop phát triển chuỗi cửa hàng tiện ích G7mart đã chấm dứt.

Khi mới hợp tác, cả Ministop và Trung Nguyên đều hào hứng tuyên bố sẽ phát triển chuỗi G7 lên tới 500 cửa hàng tại Việt Nam, nhưng kế hoạch đó đã tan thành mây khói khi mới chỉ dừng ở 17 cửa hàng trên cả nước. Các siêu thị khác như Fivimart và Citimart hồi đầu năm nay cũng đã bán một phần cổ phần của mình cho Aeon, tập đoàn bán lẻ lớn nhất Nhật Bản.

Trong khi đó, các công ty bán lẻ nước ngoài đang tận dụng sự yếu kém của đối thủ Việt Nam để mở rộng thị trường. Ministop sau khi chấm dứt hợp tác với Trung Nguyên đã tuyên bố kế hoạch phát triển chuỗi 800 cửa hàng tiện ích tại Việt Nam cùng với Sojitz. Kế hoạch này còn lớn hơn cả kế hoạch phát triển 500 cửa hàng mà trước đó chính Ministop và Trung Nguyên đã lập ra. Aeon thậm chí còn có ý định biến Việt Nam thành trung tâm của tập đoàn này tại khu vực Đông Nam Á.

Còn TCC Holding Limited của Thái Lan đã tỏ rõ quyết tâm sẽ tự mình mua lại Metro Cash & Carry Việt Nam, sau khi các cổ đông của Berli Jucker Public Company Limited hai lần liên tiếp phủ quyết thương vụ này.

Xét trên bối cảnh thị trường hiện nay, báo cáo từ Vụ Kinh tế dịch vụ cho rằng, cạnh tranh trên thị trường phân phối, mà đặc biệt là phân khúc phân phối hiện đại sẽ ngày càng khốc liệt và các DN Việt Nam rất dễ bị thâu tóm hoặc mất thị phần vào tay các nhà đầu tư nước ngoài.