Khi các TCTD được chấm điểm và xếp hạng

	NHNN thông tin về Dự thảo Thông tư quy định xếp hạng TCTD
	Các TCTD sẽ được xếp hạng theo 5 nhóm dựa trên 6 tiêu chí theo CAMELS
	Hệ thống xếp hạng tín dụng: Bộ lọc mang tên CIC

Thứ hạng rõ ràng, quản lý thuận lợi

NHNN đang lấy ý kiến cho Dự thảo Thông tư quy định xếp hạng TCTD, chi nhánh NH nước ngoài. Theo các chuyên gia, khi thông tư này có hiệu lực sẽ giúp cơ quan quản lý giám sát quản lý tốt hơn, đồng thời giúp các NH sẽ biết họ đang ở đâu và cần phải làm gì để có “thể trạng” tốt nhất có thể. “Đây là một cách tiếp cận tích cực, phù hợp với thông lệ quốc tế”, TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia TC-NH đánh giá.

Xếp hạng tín dụng sẽ góp phần tăng tính công bằng và minh bạch hơn đối với các TCTD

Việc xếp hạng các TCTD, chi nhánh NH nước ngoài theo CAMELS có thể giúp đánh giá được khá toàn diện về các TCTD và từ kết quả xếp hạng đó cơ quan quản lý sẽ có những chính sách quản lý, giám sát phù hợp với từng NH cũng như góp phần làm tăng tính cạnh tranh và nỗ lực phấn đấu của các NH để được trụ hạng hoặc nâng hạng.

Ví dụ, nếu được xếp ở nhóm A thì NH đó có thể tăng trưởng tín dụng cao hơn, có thể được phép mở thêm mạng lưới chi nhánh, điểm giao dịch… Xếp hạng cũng góp phần tăng tính công bằng và minh bạch hơn, như các NH được xếp ở nhóm tốt sẽ được hưởng phí bảo hiểm tiền gửi (BHTG) ở mức độ thấp hơn. Những yếu tố như vậy sẽ góp phần phát triển và lành mạnh hóa các TCTD, nhất là trong bối cảnh chúng ta đang hướng tới lộ trình triển khai Basel 2.

Hoan nghênh động thái này của NHNN, TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia TC-NH cho biết, rất nhiều NHTW ở các nước phát triển trên thế giới đã xếp hạng các TCTD theo chuẩn CAMELS. Dẫn kinh nghiệm tại thị trường Mỹ nơi ông Hiếu cũng từng là chủ một NH, chuyên gia này cho biết việc xếp hạng theo CAMELS sẽ giúp có cơ sở minh bạch và công bằng trong xác định thứ hạng của các NH, từ đó giúp cơ quan quản lý có các biện pháp phù hợp trong quản lý giám sát với từng NH cụ thể.

“Đạt hạng A thì NH đó hoàn toàn tốt, khỏe mạnh thực sự nhưng sang đến hạng B thì NH đã có vấn đề nào đó dù chưa trầm trọng. Hạng C thì NH có vấn đề nhưng vẫn hoạt động bình thường. Như vậy thì ngay cả khi được xếp hạng B hoặc C thì cơ quan quản lý đã có những đề nghị NH đó phải có giải pháp chấn chỉnh chỗ này chỗ kia rồi”, ông Hiếu nói.

Việc xếp hạng này sẽ dẫn đến những động thái quan trọng từ phía cơ quan quản lý đối với các NH. Tại Mỹ, một NH bị xếp hạng D tức là đã rơi vào tình trạng thiếu vốn trầm trọng và khi đó các cơ quan quản lý sẽ đưa ra cảnh báo mạnh mẽ với NH đó, NH bị giám sát chặt chẽ và yêu cầu phải có biện pháp xử lý thích ứng. Còn xấu hơn là rơi vào hạng E thì cảnh báo về khả năng NH đó có thể bị tiếp quản hoặc có thể rơi vào tình trạng phá sản. Bên cạnh đó, NH được xếp hạng ở mức nào cũng là căn cứ quan trọng để Cơ quan Bảo hiểm tiền gửi Liên bang (FDIC) điều chỉnh mức phí BHTG.

Cũng có những “lăn tăn” đặt ra gần đây khi cho rằng kết quả của việc xếp hạng này cần được công khai để mọi người biết. Về điểm này, TS. Hiếu cho rằng, việc NHNN chỉ thông báo kết quả cho các TCTD là hoàn toàn phù hợp với thông lệ quốc tế.

Như tại Mỹ, FDIC phối hợp với các cơ quan quản lý ngành NH của các tiểu bang để đánh giá các NH theo tiêu chuẩn CAMELS và họ chỉ thông báo cho các NH chứ không công khai ra bên ngoài vì việc công khai ra rất nguy hiểm khi các NH đang ở mức yếu có thể “sập tiệm” tức thì. Nên việc xếp hạng này chủ yếu để phục vụ mục đích quản lý giám sát, đảm bảo an toàn hoạt động của hệ thống. Còn để phục vụ mục đích khác như nhu cầu đầu tư thì đã có các tổ chức xếp hạng tín nhiệm bên ngoài đánh giá và công bố công khai.

Nhất quán trong thực hiện

Tuy nhiên, TS. Nguyễn Trí Hiếu cũng cho rằng, những quy định đưa ra mới chỉ là khung khổ cho đánh giá các NH. Để thực hiện xếp hạng được theo mô hình CAMELS cần những nỗ lực rất lớn. Trong đó với mỗi tiêu chí cần phải cụ thể hóa ra thành các bậc thang chấm điểm rõ ràng và biện pháp phải nhất quán. Tức là, khi đã áp dụng các thang bậc rõ ràng, tiêu chí đánh giá cụ thể thì phải áp dụng một cách tuyệt đối và việc xử lý các NH theo xếp hạng của họ phải nhất quán, không để xảy ra tình trạng “dung dưỡng ông này, để lọt ông kia”.

Cùng quan điểm này, TS. Lực cho rằng, cần yêu cầu các TCTD nhất quán với nhau về các báo cáo tài chính, đặc biệt là về việc áp dụng chuẩn mực kế toán. Bên cạnh đó, cũng phải thống nhất với nhau về thời điểm cũng như mẫu biểu và các chỉ tiêu cần phải cung cấp. Có như vậy thì mới có nền chung để so sánh, đánh giá. Ngoài ra, với một số chỉ tiêu tương đối khó lượng hóa, ví dụ như tiêu chí về quản trị điều hành thì cần phải tham khảo theo thông lệ quốc tế. “Nên dùng một số chỉ số đại diện, trong đó đặc biệt quan tâm đến chỉ số “tỷ lệ chi phí hoạt động so với tổng thu nhập hoạt động”, bởi chỉ số này cho thấy năng lực quản lý tài chính của TCTD đó”, TS. Lực khuyến nghị.

Cũng theo các chuyên gia, một trong những yếu tố quan trọng nhất để việc xếp hạng thực sự hiệu quả, minh bạch và công bằng nằm ở yếu tố con người. “Năng lực và phẩm chất của đội ngũ thẩm định, đánh giá xếp hạng là yếu tố cần hết sức lưu ý. Vì nếu nể nang, thiên vị hoặc cảm tính, làm sai thì rất nguy hiểm”, ông Lực cảnh báo. Trong khi đó TS. Hiếu cũng cho rằng, những người trực tiếp đánh giá xếp hạng phải là người có năng lực, được đào tạo và có kinh nghiệm, là những người liêm chính, khách quan, công tâm. Nên vấn đề nhân sự ở khâu thực thi là cực kỳ quan trọng.