Loay hoay phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ

	Công nghiệp hỗ trợ và chính sách trên bàn giấy
	Công nghiệp hỗ trợ không có gương mặt mới
	Cơ hội lớn cho ngành công nghiệp hỗ trợ

Nhận định nguyên nhân khiến ngành công nghiệp hỗ trợ (CNHT) nước ta chưa phát triển, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cho rằng là do nguồn vốn đầu tư chưa thỏa đáng, việc phát triển của các DN còn dựa vào khai thác tài nguyên khoáng sản, lao động giá rẻ... Hiện cơ cấu giá trị sản phẩm, nhất là sản phẩm công nghiệp nội địa, rất thấp. Với những cơ cấu giá trị sản phẩm lớn thì Việt Nam chỉ mới tham gia khâu gia công.

“Thời gian qua, ngành CNHT mới chỉ đạt được những kết quả bước đầu, ví dụ như đã chủ động nguồn nguyên liệu, ngành da giày nội địa hóa cao. Tuy nhiên, kết quả này chưa như mong muốn bởi có nhiều nguyên nhân, trong đó có việc các DN Việt Nam chỉ chú trọng gia công, chưa quan tâm nghiên cứu phát triển, đào tạo nhân lực, vai trò đầu tàu của DN lớn chưa thể hiện rõ”, ông Dũng nói.

Đồng quan điểm này, ông Trương Thanh Hoài, Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng, Bộ Công Thương cũng cho rằng, hiện nay, ngành CNHT tại Việt Nam phát triển khá mờ nhạt. Chẳng hạn trong lĩnh vực CNHT ngành ôtô, tỷ lệ nội địa hóa đối với xe cá nhân đến 9 chỗ ngồi mục tiêu đề ra là 40% vào năm 2005, 60% vào năm 2010, tuy nhiên đến nay mới đạt bình quân khoảng 7-10%.

Tương tự, trong lĩnh vực CNHT ngành dệt may - da giày, tỷ lệ giá trị gia tăng trong sản phẩm dệt may đạt thấp (tỷ lệ giá trị gia tăng năm 2015 đạt 51,1%). Ngành da giày tỷ lệ cung ứng của các DN CNHT chỉ khoảng 20-25%, còn lại phải nhập khẩu, năng lực thiết kế mẫu mã còn yếu...

“Sở dĩ ngành CNHT chưa phát triển là do dung lượng thị trường nhỏ, phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu. Bên cạnh đó, nguồn lực đầu tư của Nhà nước còn hạn chế (tín dụng, ưu đãi và hỗ trợ…); các tập đoàn sản xuất, lắp ráp thường sử dụng các nhà cung cấp cùng quốc gia...”, ông Hoài cho biết.

Muốn phát triển CNHT cần phải tư duy lại con đường mình đi

Trước thực trạng này, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, việc phát triển CNHT hiện nay là rất cần thiết và cấp bách. Năng lực của các DN chế tạo trong nước còn rất lớn. Song còn nhiều điểm chưa gặp nhau giữa chính sách của Nhà nước và thực tiễn hoạt động sản xuất của DN. Đặc biệt là những chính sách liên quan đến thuế nhập khẩu linh kiện sản xuất, hỗ trợ đầu tư bước đầu cho DN khi tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

TS. Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, muốn phát triển CNHT cần phải tư duy lại con đường mình đi. “15 năm qua, chúng ta miệt mài bàn luận để phát triển ngành này, nhưng cái quan trọng nhất là nhìn nhận cơ hội để tìm hướng đi đúng thì lại không nhắc đến. Bây giờ khoa học công nghệ thay đổi nhiều, cần phải nhìn ra cơ hội và tập trung bàn về tầm nhìn, chứ không nên mổ xẻ những vấn đề manh mún, chắp vá”, ông Thiên góp ý.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, Nghị định 111/2015/NĐ của Chính phủ về phát triển CNHT và chương trình phát triển CNHT từ 2016 - 2025 được ban hành kịp thời đã giúp ngành CNHT Việt Nam phát triển bền vững. Nhưng, để chính sách được thực hiện hiệu quả, cần một chiến lược rõ hơn trong phát triển ngành cơ khí, máy móc thiết bị, xu hướng phát triển ngành nghề; có danh mục ngành nghề CNHT được ưu đãi, khuyến khích đầu tư một cách cụ thể để các hiệp hội ngành hàng căn cứ vào đó xây dựng chiến lược phát triển. Cần có một cổng thông tin quốc gia về CNHT cho những ngành công nghiệp chủ lực, cập nhật thường xuyên các thông tin liên quan, kết nối với cơ sở dữ liệu về các DN CNHT trong nước, nhu cầu khách hàng trong và ngoài nước...

Trong khi đó, ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết, năm 2015, ngành dệt may xuất khẩu trên 27 tỷ USD, thặng dư thương mại là trên 12 tỷ USD. Trên thế giới, các tiến bộ khoa học công nghệ đang được áp dụng một cách nhanh chóng trong ngành, đã có robot sản xuất áo sơ mi. Vì vậy, nếu không có chiến lược phát triển, Việt Nam sẽ mất cơ hội phát triển.

Chúng ta cần có trường/viện nghiên cứu khoa học để tập trung hỗ trợ cho DN sản xuất. Ngành dệt may cũng nên được quy hoạch thành các khu công nghiệp lớn để tập trung các DN nhằm quản lý tốt vấn đề môi trường. Cũng nên dành nguồn vốn ODA thích hợp cho các dự án công trình trọng điểm về xử lý nước thải; các bộ, ngành rà soát, bãi bỏ văn bản pháp lý không còn phù hợp để tạo điều kiện cho DN phát triển...

Ông Nguyễn Đức Thuấn, Chủ tịch Hiệp hội Da Giày Việt Nam thì cho biết, mặc dù là ngành có giá trị kim ngạch xuất khẩu cao, song lâu nay, việc đáp ứng nguyên phụ liệu cho ngành da giày tại thị trường nội địa là rất yếu. Hiện nguyên phụ liệu cho sản xuất giày da mới đáp ứng được 65-70%, giày thể thao 54-60%, túi xách 60-65%; thiết bị công cụ giày da chỉ khoảng 6-10%, giày thể thao 8-12%, túi xách 7-12%...

Khó khăn khi đầu tư vào CNHT ngành da giày là nguồn vốn đầu tư rất lớn, từng DN sẽ không kham nổi khi làm riêng lẻ. Bên cạnh đó, nguồn nhân lực làm chủ được các công nghệ mới trong CNHT cho ngành này còn thiếu, các chính sách cho ngành CNHT thiếu cụ thể và chưa phát huy tác dụng…

Ông Thuấn kiến nghị, Chính phủ cần xây dựng các chính sách hỗ trợ thiết thực, phù hợp; quy hoạch các địa điểm thành lập khu công nghiệp; đầu tư các công trình xử lý chất thải, nước thải... Về phía các DN, cần tham gia vào công cuộc xây dựng và phát triển ngành CNHT; ủng hộ chủ trương tập trung sản xuất tại các khu công nghiệp; ủng hộ việc mua nguyên vật liệu sản xuất trong nước cũng như ký hợp đồng hợp tác, hình thành các chuỗi liên kết trong sản xuất, kinh doanh.