Vĩnh Phúc: Trở trăn bài toán kinh tế - môi trường (Bài 2)

Vĩnh Phúc: Trở trăn bài toán kinh tế - môi trường (Bài 1)

Bài 2: Làm thế nào có được cả hai?

Bò không ra khỏi nhà, người dân sẽ tổn thọ trước khi giàu có

Chúng tôi về huyện Vĩnh Tường và đến xã Vĩnh Thịnh trong một chiều hạ mát trời và lộng gió. Nếu không bị ám ảnh và khó chịu trong bầu không khí khăn khẳn hôi có ở khắp nơi, không tránh đâu được thì khung cảnh cánh đồng cỏ voi xanh ngút mắt đung đưa theo những cơn gió dưới làn nắng vàng ruộm chiều hạ kia sẽ là một bức tranh quê thật đẹp.

Trại bò của Vinamilk

Nhưng những vạt cỏ voi xanh ngát sát làng cũng đang ngâm mình trong một màu sỉn đậm nặng mùi bởi phân bò và rác thải bò. Bầu không khí nơi đây bị ảnh hưởng nghiêm trọng, ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe và sinh hoạt của người dân. Và tôi hiểu vì các ông Đặng Hoàng Hóa, Đặng Quang Hưng, Đặng Quang Luyến đã làm đơn kiến nghị muốn “di dời các chuồng bò ra xa khu dân cư”.

Trong đơn viết: “Trong những năm gần đây mô hình nuôi bò sữa phát triển có hiệu quả kinh tế cao nhưng đang gây ra những tác hại không nhỏ đến sức khỏe người dân. Bản thân gia đình chúng tôi đã phải bán tháo bò để chuyển đổi mục đích sản xuất khác để giữ gìn sức khỏe cho thế hệ mai sau”.

“Khi đã có được nguồn sống ổn định thì sức khỏe quan trọng hơn kinh tế, vì thế cho dù vẫn chưa dư dả gì nhưng chúng tôi vẫn vay tiền đưa chuồng bò ra khu đồng này. Cũng may, tôi được vay vốn ưu đãi NHCSXH để làm chuồng”, anh Nguyễn Văn Thìn ở thôn Trại Trì, xã Vịnh Thịnh cho biết.

Nhưng số người làm được như anh Thìn rất ít. Cả xã có gần 900 hộ nuôi bò với tổng số bò trong xã là 6200 con. Chỉ khoảng 10% hộ nuôi bò ở xã Vĩnh Thịnh (153 hộ) có chuồng xa khu dân cư, 90% số chuồng bò là làm ngay trong sân trong vườn liền với nhà ở của dân.

Hầu hết các hộ tuy tuân thủ quy trình xử lý chất thải, sử dụng chế phẩm sinh học xử lý mùi hôi trong chăn nuôi nhưng phương pháp này chỉ có hiệu quả đối với những hộ chăn nuôi số lượng ít, khoảng 2 - 3 con. Trong khi phần lớn số hộ nuôi bò trong xã nuôi từ 10 – 15 con. Các hộ đều xây hầm biogas và hố thấm theo quy trình nhưng nhưng không đủ để xử lý.

Anh Thìn cho biết mỗi con bò 1 ngày thải ra 25-30 kg phân và 30 lít nước tiểu chưa kể nước tắm, cọ chuồng… nên nước thải vẫn xả thẳng ra cống, rãnh, vườn, ruộng, ao… Số liệu của Chi cục bảo vệ môi trường huyện Vĩnh Tường, lượng chất thải từ nuôi bò thải ra mỗi ngày ở xã Vĩnh Thịnh tới khoảng 275 tấn.

Vậy thì không chỉ là không khí bị ô nhiễm nặng, hậu quả sẽ còn lớn đến đâu khi rác thối ngấm xuống sâu, nước ngầm bị ô nhiễm. “Đấy là nỗi lo của chúng tôi”, ông Nguyễn Ngọc Triển – Huyện ủy viên, kiêm Bí Thư Đảng ủy xã Vĩnh Thịnh trăn trở.

Còn tôi, đã hiểu vì sao nhiều hộ trong xã bị bên thu mua trả giá mua sữa thấp đi vì “chất lượng không bảo đảm, sữa nhiễm vi sinh cao”. Gần đây các công ty sữa như Vinamilk, Cô gái Hà Lan… đang thu mua sữa ở Vĩnh Thịnh đã nâng cao yêu cầu tiêu chuẩn chất lượng, và trả giá cao thấp tùy theo chất lượng.

“Nếu không đưa bò ra khỏi làng thì người dân sẽ chết trước khi trở nên giàu có”, ông Chu Quốc Hải – Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Vĩnh Phúc phát biểu. Theo ông, nếu chuồng bò xen kẽ với nhà dân hiện nay, sẽ không thể giải quyết được vấn đề môi trường. Muốn xử lý được môi trường, thì hệ thống xử lý phân, nước thải, rác thải phải được đầu tư, quy hoạch theo quy mô của một khu dân cư, quy mô xã.

“Môi trường” đang là trăn trở của lãnh đạo tỉnh Vĩnh Phúc, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Phúc, ông Lê Duy Thành cho biết. Ông khẳng định quan điểm của tỉnh là “công nghiệp là nền tảng, nông nghiệp là quan trọng, du lịch là mũi nhọn”. Tỉnh đã chỉ đạo huyện và xã quán triệt tinh thần phát triển kinh tế phải luôn vì chất lượng đời sống nhân dân, không đánh đổi môi trường lấy kinh tế, phải hướng đến mục tiêu chuyên môn hóa trong sản xuất nông nghiệp, sản xuất nông nghiệp quy mô lớn.

Trại bò sẽ là điểm du lịch trải nghiệm

Và một bản dự án xây dựng 3 khu nuôi bò tập trung theo quy mô 10.000 con bò sữa theo tiêu chí “xanh” đã được hoàn thành. “Các chuồng, trại bò sẽ được xây dựng theo quy chuẩn sản xuất xanh và sạch, đáp ứng yêu cầu của vệ sinh, môi trường và an toàn thực phẩm. Phân bò sẽ được xử lý theo quy trình, và được đưa vào máy ép, chế phẩm sẽ được dùng cho sản xuất phân bón sạch”, theo ông Triển.

Dự án này nằm trong quy hoạch tổng thể chuyển đổi cơ cấu kinh tế, gia tăng giá trị sử dụng đất, gia tăng giá trị cho sản xuất nông nghiệp và phát huy tiềm năng du lịch.

“Những trang trại bò sữa này sẽ trở thành một điểm du lịch sinh thái trải nghiệm bên cạnh những resort, khu vui chơi hiện đại, sân golf… trong quần thể khu du lịch An Tường – Vĩnh Thịnh”, vị Phó Chủ tịch kỳ vọng và kêu gọi DN hãy về đây đầu tư.

Bà Bùi Thị Hương, Giám đốc điều hành nhân sự - hành chính và đối ngoại của Vinamilk đã tới Vĩnh Phúc, khảo sát thực tế chăn nuôi bò sữa tại xã Vĩnh Thịnh. Bà cho biết, lượng sữa công ty thu mua ở Vĩnh Phúc trung bình là 42 tấn/ngày. Là 1 trong 50 công ty sữa lớn nhất thế giới nên Vinamilk rất chú ý đến chất lượng sữa thu mua, công ty sẽ ưu tiên mua sữa ở những cơ sở sản xuất quy mô lớn ứng dụng công nghệ cao và đạt quy chuẩn. Bà gợi ý “hãy tham quan mô hình nuôi bò sữa của Vinamilk”.

Và với nhận thức: khi đưa bò sữa được nuôi trong những khu trại tập trung đúng quy trình sẽ vừa tránh ô nhiễm môi trường, vừa nâng cao chất lượng sữa, giá bán sữa sẽ cao, môi sinh được cải thiện, các ông Hóa, Hưng, Luyến trong đơn kiến nghị đã tỏ rõ sự đồng tình với dự án. Nhiều gia đình như anh Nguyễn Văn Định, Nguyễn Thị Hiền ở xã Vĩnh Thịnh cũng nóng lòng có nơi chốn để đưa đàn bò ra xa nhà.

Nhưng, cũng đang có những người chưa ủng hộ. Một số người ở khu vực quy hoạch làm trại bò lại lo bị thu hồi đất và không muốn dự án thực hiện trên diện tích đất mà họ đang sử dụng. Một số người lại lo chuyện chi phí. “Chúng tôi cũng mong đưa hết chuồng bò trong nhà dân ra khu dự án, nhưng tôi không muốn theo. Nhà tôi đã vay để đầu tư vào khu chuồng mới này rất nhiều tiền, giờ mà phải chuyển đi, chúng tôi không có tiền”, anh Thìn nói.

Giải đáp băn khoăn, ông Lê Chí Thái - Phó Chủ tịch UBND huyện Vĩnh Tường cho biết, những hộ sẽ nuôi bò trong các khu trại tập trung sẽ được vay vốn không thế chấp với lãi suất ưu đãi, được hỗ trợ vật tư, lai tạo giống bò sữa, vắc xin, hỗ trợ kinh phí di dời đàn bò là 5 triệu đồng/hộ/trại, hỗ trợ 50% kinh phí mua máy vắt sữa, máy nghiền cỏ trộn thức ăn, phí bảo hiểm nông nghiệp cho bò… được miễn tiền thuê mặt bằng trong 3 năm đầu…

Những mong muốn và suy nghĩ đối lập nhau trong chính những người dân trong xã Vĩnh Thịnh cho thấy, một dự án tốt đẹp đến đâu, dù cầm chắc hiệu quả kinh tế, đem lại lợi ích cho cả người dân và cộng đồng cũng chỉ khả thi khi được người dân ủng hộ. Người dân sẽ ủng hộ khi họ thấy có quyền lợi và cuộc sống tương lai được bảo đảm.

Giải được vấn đề này, tỉnh Vĩnh Phúc, huyện Vĩnh Tường và xã Vĩnh Thịnh không chỉ đạt được cả hai kinh tế - môi trường mà còn tăng khả năng cạnh tranh cho một sản phẩm chủ lực là sữa và đạt được mục tiêu “phát triển kinh tế là để nâng cao chất lượng cuộc sống người dân” mà lãnh đạo tỉnh đang theo đuổi.