Cải cách mạnh mẽ tại Dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh

Kỳ vọng về một đạo luật cải cách mạnh mẽ

Góp ý tại hội thảo Dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức mới đây, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký, Trưởng Ban Pháp chế VCCI đánh giá, Luật Đầu tư đã thúc đẩy vốn tư nhân và FDI, phát triển kinh tế tư nhân, đóng góp cho tăng trưởng GDP, tạo việc làm và nâng cao năng lực cạnh tranh. Luật Đầu tư 2020 xác lập cơ sở pháp lý cho đầu tư trong, ngoài nước; quy định ngành, nghề có điều kiện và cơ chế kiểm soát soạn thảo, ban hành, sửa đổi nhằm bảo đảm nguyên tắc tự do kinh doanh.

Đại diện Bộ Tài chính, cơ quan chủ trì soạn thảo cho biết, mục tiêu của Luật Đầu tư kinh doanh là kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, điểm nghẽn về thể chế. Đồng thời, đơn giản trình tự, thủ tục đầu tư; rà soát cắt giảm các yêu cầu, điều kiện đầu tư không cần thiết để tạo thuận lợi cho nhà đầu tư, doanh nghiệp khơi thông và thu hút các nguồn lực cho đầu tư phát triển. Theo đó, dự thảo có nhiều nội dung liên quan ngành, nghề có điều kiện, dự án phải chấp thuận chủ trương, ưu đãi đầu tư và đầu tư ra nước ngoài, và sẽ tác động lớn tới nhà đầu tư. Dự thảo đề xuất 5 chính sách trọng tâm: đơn giản hóa thủ tục; tăng cường phân cấp chấp thuận chủ trương; hoàn thiện quy định ngành, nghề có điều kiện; hoàn thiện quy định ưu đãi và địa bàn ưu đãi; quản lý đầu tư ra nước ngoài và tháo gỡ vướng mắc triển khai dự án.

Ông Tuấn đánh giá, dự thảo thể hiện tinh thần cải cách: cắt giảm ngành, nghề có điều kiện; đơn giản hóa thủ tục chấp thuận; thu hẹp diện dự án bắt buộc phải thực hiện thủ tục; phân cấp mạnh thẩm quyền. Dự thảo cho phép nhà đầu tư nước ngoài thành lập doanh nghiệp trước khi có dự án; ưu đãi tập trung vào ngành giá trị gia tăng cao, sáng tạo, chuyển đổi số và phát triển bền vững; cải cách quản lý đầu tư ra nước ngoài, bỏ Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư.

Tuy nhiên đại diện VCCI đề nghị làm rõ ranh giới thẩm quyền giữa luật đầu tư và các luật chuyên ngành (đất đai, xây dựng, nhà ở, bất động sản, quy hoạch) vì có thể gây chồng chéo - nguyên nhân khiến dự án bị treo và thẩm định nhiều lần, gây lãng phí thời gian và chi phí. Bên cạnh đó, về thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, nhiều doanh nghiệp phản ánh quy trình phức tạp và kéo dài; do đó cần cân nhắc duy trì hay bãi bỏ thủ tục này, và nếu duy trì thì xác định rõ phạm vi và đối tượng áp dụng. Ông Tuấn lưu ý cơ chế kiểm soát ngành, nghề có điều kiện vì việc bổ sung ngành nghề mới thời gian qua diễn ra khá dễ dãi, thiếu giải trình thuyết phục và tiềm ẩn rủi ro.

Mục tiêu của Luật Đầu tư thay thế là tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, điểm nghẽn về thể chế

Cần thực chất, không hình thức

Cũng lo ngại Luật Đầu tư kinh doanh sẽ chồng chéo với các luật chuyên ngành khác, bà Nguyễn Thị Cúc, nguyên Phó Tổng cục Trưởng Tổng cục Thuế (Bộ Tài chính), Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam kiến nghị, trong quá trình xây dựng luật, cơ quan soạn thảo cần lưu ý đến vấn đề đồng bộ với các luật chuyên ngành khác và chi tiết hơn nữa các nội dung để doanh nghiệp dễ thực thi, áp dụng.

Bà Nguyễn Minh Thảo, Trưởng ban Môi trường kinh doanh (CIEM) lại tập trung vào phân tích danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Bà nhấn mạnh, thay vì chỉ giảm điều kiện, cần giảm hẳn số ngành nghề. Bởi lẽ, khi một ngành đã bị đưa vào danh mục, nguy cơ phát sinh thêm nhiều điều kiện con là rất lớn. Bà Thảo cũng cho rằng, tiêu chí xác định ngành nghề có điều kiện cần quy định rõ ràng để tránh lạm dụng.

Để giúp doanh nghiệp chủ động hơn, Luật sư Nguyễn Hồng Chung, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Liên chi hội Tài chính Khu công nghiệp Việt Nam (VIPFA) góp ý, dự thảo Luật cần phân biệt rõ nhà đầu tư trong nước và nước ngoài để có cơ sở pháp lý áp dụng chính sách ưu đãi, phù hợp cam kết quốc tế. Ông cho rằng, luật phải có chính sách đột phá, đủ sức thu hút dự án công nghệ cao, R&D và thân thiện môi trường. Về thủ tục, cần rà soát, cắt giảm chồng chéo, áp dụng quy trình tinh gọn, minh bạch, triển khai cơ chế một cửa liên thông trên nền tảng số, chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Ông Chung đề xuất những ưu đãi vượt trội về thuế, đất đai, nhân lực cho dự án chiến lược, đồng thời hoàn thiện quy định hiện có theo hướng minh bạch, công bằng, tạo khung pháp lý thông thoáng, hiện đại, nâng sức hút đầu tư.

Ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam thì cho rằng, cần giữ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư. Theo ông, đây chính là “giấy khai sinh” của dự án. Tuy nhiên, cần làm rõ nội hàm, rút ngắn thời gian xử lý, đồng thời đảm bảo các dự án sử dụng đất đều phải có quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư.