Cần hướng tới xuất khẩu chính ngạch

	Kết nối cung cầu tiêu thụ trong nước để giảm ùn tắc tại cửa khẩu
	Cần giải pháp đồng bộ để giải quyết hàng hoá ùn tắc tại cửa khẩu phía Bắc
	Tận dụng cơ hội xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp Việt Nam

Tắc nghẽn đã trở thành “điệp khúc”

Năm hết, Tết đến nhưng cả chục nghìn lái xe vẫn đang “ăn chực, nằm chờ” tại nhiều cửa khẩu biên giới phía Bắc để chờ thông quan. Hàng hoá bị tắc nghẽn trong đó chủ yếu là nông sản đã gây ra những thiệt hại nặng nề. Ông Trần Đức Nghĩa - Giám đốc Công ty TNHH Quốc tế Delta cho biết, một xe container trung bình chứa 20 tấn thanh long, trong khi hiện một cân thanh long có giá 10.000 đồng. Vì vậy nếu cứ nằm chờ nhiều ngày, khả năng nông sản hư hỏng là rất cao, thiệt hại của bà con nông dân vô cùng lớn, chưa tính đến cước phí vận chuyển đắt đỏ.

Thống kê mới nhất của Tổng cục Hải quan cho thấy, lượng hàng hóa thông quan qua cửa khẩu thời gian gần đây trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn giảm, chỉ khoảng 300 - 400 xe/ngày. Trong khi lượng hàng hoá từ nội địa lên các cửa khẩu thuộc địa bàn rất lớn cộng với năng lực bến bãi có hạn dẫn đến tình trạng ùn tắc tại các cửa khẩu trên địa bàn tỉnh. Tính đến sáng ngày 21/12/2021, tổng lượng xe tồn tại ba khu vực cửa khẩu Hữu Nghị, Tân Thanh, Chi Ma là 4.461 xe. Tổng lãnh sự quán Việt Nam tại Nam Ninh, Trung Quốc cũng cho biết, tính đến ngày 16/12 tại phía bên Trung Quốc, lượng phương tiện hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam cũng tồn 2.400 xe.

Hàng nghìn xe container hàng hoá đang ùn tắc tại các cửa khẩu biên giới phía Bắc

Đánh giá nguyên nhân ùn tắc hàng hóa xuất khẩu tại địa bàn tỉnh Lạng Sơn và Quảng Ninh, theo ông Âu Anh Tuấn - Cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan, Tổng cục Hải quan, một phần do phía Trung Quốc tiếp tục áp dụng các biện pháp phòng chống dịch Covid-19, dẫn đến tình trạng lái xe hàng hóa qua lại khu vực biên giới hạn chế, có những cửa khẩu chỉ đáp ứng 20- 25% so với lưu lượng thông quan hàng hóa bình thường. Mặc dù hiện trên toàn tuyến biên giới đất liền của Việt Nam - Trung Quốc đã mở bảy cửa khẩu quốc tế, sáu cửa khẩu song phương, 21 cửa khẩu phụ, 37 lối mở biên giới. Nhưng do phía Trung Quốc đang theo đuổi chính sách “Zero Covid” nên việc đưa hàng hoá qua các đường mòn, lối mở, cửa khẩu kiểm soát rất chặt, hàng hoá dồn lên cửa khẩu chính cũng là nguyên nhân gây ra tình trạng ùn tắc gần đây.

Đặc biệt từ ngày 1/1/2022, Lệnh số 248 ngày 12/4/2021 và 249 ngày 14/4/2021 của Tổng cục Hải quan Trung Quốc có hiệu lực cũng là nguyên nhân khiến lượng hàng hóa hoa quả, nông sản thực phẩm đổ dồn về các cửa khẩu biên giới phía Bắc chờ xuất khẩu sang Trung Quốc để tranh thủ từng ngày trước khi các chính sách này được áp dụng.

Đã đến lúc thay đổi tư duy xuất khẩu

Trong buổi làm việc mới đây với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, ông Hồ Tỏa Cẩm - Tham tán thương mại Trung Quốc tại Việt Nam cho biết, Tổng cục Hải quan Trung Quốc cũng đang rất lưu ý đến việc nhập khẩu nông sản từ Việt Nam, yêu cầu các cơ quan có liên quan, các địa phương tại Trung Quốc khẩn trương tìm giải pháp tháo gỡ. “Trung Quốc đang thực hiện chính sách “Zero Covid”. Mong các bạn thông cảm và ủng hộ chính sách của Trung Quốc. Chúng tôi có 1,4 tỷ dân, nếu sống chung với Covid-19 thì dễ vỡ trận. Chúng tôi không dám tưởng tượng đến hậu quả. Do đó Trung Quốc vẫn kiên trì chính sách này, bởi nếu sống chung với Covid-19 thì có khả năng không kiểm soát được”, ông Hồ Toả Cẩm nhấn mạnh, đồng thời đề nghị Việt Nam cần tăng cường phòng chống Covid-19 ở biên giới.

Về phía Việt Nam, để kịp thời có giải pháp hỗ trợ người dân, doanh nghiệp, phía Tổng cục Hải quan đã chủ động chỉ đạo đơn vị trực thuộc bám sát diễn biến hiện tượng ùn tắc hàng hóa xuất khẩu sang Trung Quốc để thực hiện các giải pháp phù hợp. Đối với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Tổng cục Hải quan đề nghị cần đàm phán với cơ quan chức năng phía Trung Quốc để thống nhất thủ tục kiểm dịch đối với hàng hóa nông, lâm, thủy sản, hoa quả tươi trong giai đoạn hai nước đẩy mạnh phòng dịch Covid-19, không để tình trạng đóng cửa khẩu hoặc tạm dừng nhập khẩu nông sản, hoa quả như thời gian vừa qua.

Đặc biệt, Tổng cục Hải quan đề nghị Bộ Ngoại giao cần đàm phán, trao đổi với cơ quan chức năng phía Trung Quốc đảm bảo việc thực hiện theo đúng Hiệp định thương mại biên giới giữa hai nước đã ký kết để hoạt động thương mại biên giới phát triển lành mạnh, liên tục và ổn định. Trường hợp khi có thay đổi về chính sách đối với hàng hóa xuất, nhập khẩu cần thông báo trước ít nhất 10 ngày trước khi áp dụng để phía Việt Nam có thời gian chuẩn bị.

Tuy nhiên về dài hạn, theo chuyên gia nông nghiệp TS. Đặng Kim Sơn - nguyên Viện trưởng Viện Chính sách và chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn, đã đến lúc hàng Việt cần đi thẳng vào thị trường nội địa của Trung Quốc bằng đường hàng không, đường biển chứ không chỉ đi qua trung gian, đường bộ. Cụ thể đó là xuất khẩu chính ngạch. Bởi trong những thời điểm khó khăn nhất, xuất khẩu chính ngạch vẫn lưu thông bình thường, trong khi xuất khẩu tiểu ngạch tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Còn theo bà Nguyễn Thị Thành Thực - Chủ tịch HĐQT CTCP Bagico - để tránh việc ùn ứ, địa phương có thể chặn xe ngay từ đầu tỉnh, không cho lên cửa khẩu hoặc có thông báo sớm từ đầu để các lái xe, chủ hàng nắm được thông tin, không đưa hàng lên nữa. Việc hàng hoá đang không thể thông quan nhưng các chuyến hàng vẫn dồn lên cửa khẩu là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng ùn tắc kỷ lục như hiện nay.

Các chuyên gia cũng cho rằng cần có các dự án đầu tư công để có thể xây dựng hạ tầng logistics hiện đại tại các cửa khẩu, có trung tâm bảo quản, kho lạnh hiện đại để doanh nghiệp tự tin đưa nông sản lên biên giới. Đồng thời người nông dân nên điều chỉnh mùa vụ, làm ra nhiều sản phẩm trái vụ để tránh bị dư thừa do trùng thời điểm phía bên Trung Quốc cũng thu hoạch. Các doanh nghiệp cũng đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, tổ chức nhiều hội chợ, triển lãm để quảng bá sản phẩm, thúc đẩy nhiều thị trường xuất khẩu mới để tránh “bỏ trứng trong một giỏ”, phụ thuộc quá mức vào một thị trường.