Đau đầu vì nạn cò lúa giả

Mặt trái của cò lúa

Mỗi năm, cứ vào vụ lúa mới “cò lúa” lại xuất hiện tại các tỉnh, thành có vùng sản xuất lớn, nhất là ở Đồng bằng sông Cửu Long. Trong khi người nông dân đang phải gánh thêm nhiều chi phí tăng cao do ảnh hưởng của dịch Covid-19 thì nhiều đối tượng cò lúa tới ép giá làm giảm lợi nhuận của người nông dân, thậm chí lừa đảo, chiếm đoạt tài sản của các thương lái.

Theo đại diện Cục Trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong kế hoạch đến cuối tháng 12, các địa phương sẽ xuống giống dứt điểm vụ lúa Đông Xuân năm 2021-2022, ước sản lượng vụ lúa này khoảng 11 triệu tấn. Riêng vùng Đồng bằng sông Cửu Long sẽ xuống giống khoảng 1,5 triệu hecta và toàn miền Bắc là hơn 1 triệu hecta. Theo các chuyên gia, chi phí giống, phân bón, lao động đang chiếm tới 60% giá thành sản xuất lúa, trong khi đó do ảnh hưởng của dịch bệnh, giá vật tư đầu vào tăng cao, giá thành sản xuất lúa ở nhiều nơi đã tăng đáng kể ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình sản xuất của nông dân.

Nhiều nông dân từng là nạn nhân của cò lúa giả

Dù phải đối mặt với nhiều khó khăn nhưng “đau đầu” nhất vẫn là nạn cò lúa lừa đảo. Ông Nguyễn Văn Chức (huyện Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang) cho biết, “cò lúa” là tên mà bà con hay gọi những người môi giới nông dân với thương lái. Thường phải đến tháng 2, tháng 3 hằng năm khi lúa vừa trổ chín thì cò lúa mới đến gạ giá, bỏ cọc nhưng năm nay, nhiều đối tượng đã xuất hiện từ khi xuống giống. Từng là nạn nhân của cò lúa giả, ông Chức kể, mấy năm trước ông nhận cọc 1 triệu đồng cho hơn 2 công lúa (1 công lúa bằng 1.269m2) của một cò lúa lạ xưng từ Cần Thơ đến để bao tiêu toàn bộ cánh đồng. Mọi giao kèo được thỏa thuận bằng miệng nên không có bất kỳ giấy tờ ràng buộc. Khi lúa vừa trổ thì người này dẫn theo một vị thương lái đến thăm đồng nên ông yên tâm vụ mùa này sẽ thuận lợi. Nhưng đến sát ngày không có ai đến thu mua, ruộng của ông là ruộng duy nhất trong khu chưa được thu hoạch, ông đành bán lúa giá rẻ cho dân buôn, trừ chi phí ông bị hụt hơn 5 triệu đồng.

Bên cạnh đó, một số nông dân phản ánh, cò lúa thường đặt cọc từ sớm dù chưa xác định được rõ năng suất bao nhiêu. Đến gần sát ngày thu hoạch được, cò lúa sẽ tự sắp xếp máy gặt và hẹn thương lái ngày đến thu mua, giá lúa bao giờ cũng thấp hơn so với giá thị trường. Nếu không bán cho cò lúa, nông dân cũng rất khó tìm được nơi cho thuê máy móc, nhân công và thương lái thu mua. Đến ngày thu hoạch, giá thị trường thấp hơn giá giao hẹn hoặc năng suất, chất lượng thấp hơn so với dự tính, cò lúa sẵn sàng bỏ cọc để thu mua nơi khác. Lúc này, người nông dân lâm vào tình cảnh “đem con bỏ chợ”.

Không chỉ người nông dân, không ít thương lái đã bị các đối tượng cò lúa ảo lừa hàng tỷ đồng. Mới đây, công an tỉnh Hậu Giang đã khởi tố 3 đối tượng làm “cò lúa” về hành vi “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”. Theo đó, các đối tượng đã dựng kịch bản để lừa nhiều nông dân, thương lái ở Đồng Tháp, Kiên Giang và TP. Cần Thơ, chiếm đoạt khoảng 5 tỷ đồng. Tương tự, Công an huyện Phước Long (tỉnh Bạc Liêu) đang củng cố hồ sơ, điều tra một đối tượng làm cò lúa, chiếm đoạt hơn 70 triệu đồng của thương lái.

Tìm hiểu kỹ để tránh rủi ro

Theo các chuyên gia, cò lúa xuất hiện theo đúng quy luật cung - cầu của thị trường và từ lâu đã được coi là một khâu trung gian quan trọng trong hoạt động thu mua lúa gạo. Nhờ cò lúa, người nông dân dễ dàng tìm được đầu ra cho sản phẩm và thương lái được đảm bảo lượng lúa cần sản xuất. cò lúa tăng cao, lợi nhuận hấp dẫn đã tạo ra kẽ hở để không ít đối tượng lợi dụng để thực hiện hành vi lừa đảo, chiếm đoạt tài sản.

Để tránh các rủi ro, nông dân nên ký kết trực tiếp hợp đồng bao tiêu lúa gạo với các doanh nghiệp thu mua lúa. Bên cạnh đó, thành lập các tổ hợp tác, hợp tác xã như một cánh tay nối dài giữa nông dân và doanh nghiệp thay vì phụ thuộc vào đội cò lúa. Khi đó, chuỗi giá trị của lúa gạo sẽ được nâng cao, thị trường sẽ ổn định hơn, người nông dân yên tâm hơn, doanh nghiệp thu mua lúa chủ động nắm bắt được sản lượng và chất lượng lúa.

Đối với các thương lái, Trung tá Lê Quốc Hội, Phó trưởng phòng Cảnh sát hình sự, Công an tỉnh Hậu Giang khuyến cáo, cần phải kiểm tra lại các thông tin với nông dân trên cánh đồng mình mua hoặc thông qua trưởng ấp, hội nông dân để xác định thông tin cánh đồng đã được bán cho cò lúa mình chọn hay chưa để tránh trường hợp bị các đối tượng lừa đảo, chiếm đoạt tài sản.

Quan trọng hơn, muốn xây dựng thương hiệu gạo bền vững cần có cách làm khác để bảo vệ được giá trị của hạt gạo ngay từ trên cánh đồng cho đến lúc thu mua, sản xuất và lên kệ hàng.

Hiện nay, nông dân và doanh nghiệp thu mua lúa tham gia mô hình cánh đồng mẫu lớn là giải pháp được các chuyên gia đưa ra để thoát cảnh phụ thuộc vào cò lúa. Theo đó, nông dân có thể bán lúa trực tiếp cho doanh nghiệp với giá phù hợp với thị trường; doanh nghiệp thu mua lúa trực tiếp ký kết với hợp tác xã thông qua cánh đồng mẫu lớn có thể quản lý giống, diện tích vùng gieo trồng cũng như chất lượng lúa hàng hóa sau khi thu hoạch.