Để xuất khẩu thủy sản bền vững trong hội nhập

	Gỡ khó cho xuất khẩu nông, thủy sản sang Nga
	Xuất khẩu nông, thủy sản sang Trung Quốc: Đòi hỏi phải cải thiện chất lượng
	Thủy sản nỗ lực để phát triển bền vững

Là ngành hàng trong nhóm xuất khẩu chủ lực của Việt Nam nhưng năm 2021 ngành Thủy sản Việt Nam đã gặp rất nhiều khó khăn. Ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, dưới tác động của dịch Covid-19, cộng đồng doanh nghiệp thủy sản bị tác động tiêu cực rõ rệt.

Ba tác động thấy rõ nhất là thiếu lao động tham gia sản xuất trên toàn bộ chuỗi nên doanh nghiệp không thể cung ứng kịp các đơn hàng. Bên cạnh đó do vận chuyển hàng hóa toàn cầu bị đứt gãy khiến doanh nghiệp phải tích trữ trong kho đông lạnh. Nhưng kho là hữu hạn nên: tôm, cua, cá sẽ bị quá cỡ; hoặc cung sẽ vượt cầu, rất khó khăn cho người dân và doanh nghiệp. Kéo theo đó, là tác động đến doanh số xuất khẩu của doanh nghiệp. Doanh nghiệp không có hàng để trả đơn cho doanh nghiệp nhập khẩu nước ngoài, hoặc nếu có cũng không kịp thời gian.

Ảnh minh họa

Ngoài ra, tác động của Covid cũng khiến hầu hết chi phí của doanh nghiệp như: duy trì lao động, duy trì máy móc, định phí trên đầu sản phẩm đều gia tăng. Cộng đồng doanh nghiệp thủy sản gặp áp lực rất lớn, doanh số tụt rất mạnh khi giảm hơn 20%. “Chưa bao giờ chúng tôi bị giảm mạnh như vậy”, ông Nam cho biết.

Một trong những khó khăn khác mà các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản đối mặt là các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại của nước ngoài. Ông Lê Triệu Dũng, Cục trưởng Cục Phòng vệ Thương mại (Bộ Công thương) cho biết, các biện pháp phòng vệ thương mại như chống bán phá giá (CBPG), trợ cấp hay gần đây là biện pháp lẩn tránh phòng vệ thương mại rất phổ biến trong thương mại quốc tế.

Đối với lĩnh vực thuỷ sản, rất nhiều yêu cầu của các quốc gia trên thế giới liên quan đến các khâu như nuôi trồng, đánh bắt, chế biến… cũng đã được áp dụng với Việt Nam trong một thời gian dài. Đặc biệt, trong thương mại quốc tế, các biện pháp phòng vệ thương mại nói chung đang gia tăng nhanh chóng tại nhiều nước. Nhiều thị trường xuất khẩu lớn của nước ta như: Hoa Kỳ, EU, Canada... đều tăng cường áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại với các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam.

Tuy nhiên, Hoa Kỳ hiện là nước duy nhất điều tra phòng vệ thương mại đối với ngành Thủy sản của Việt Nam với ba vụ việc bao gồm: điều tra CBPG cá tra, basa năm 2002; điều tra CBPG tôm nước ấm năm 2003 và điều tra chống lẩn tránh thuế CBPG với tôm của Công ty Minh Phú. Việt Nam đã trải qua 18 kỳ rà soát thuế CBPG đối với cá tra, basa và 16 kỳ rà soát CBPG đối với tôm nước ấm. Trong các lần rà soát, có những kỳ doanh nghiệp xuất khẩu cá tra và tôm của Việt Nam được hưởng mức thuế suất từ 0-1% nhưng cũng có lúc sản phẩm này của Việt Nam chịu mức thuế CBPG lên đến 15%, hay đối với mặt hàng tôm lên đến 25,76%.

Ông Nguyễn Hoài Nam cho rằng, CBPG có bản chất là doanh nghiệp của quốc gia nhập khẩu kiện doanh nghiệp bên xuất khẩu chứ không phải kiện Chính phủ, tuy nhiên, họ lại thông qua pháp lý của nước nhập khẩu. Trong nền tảng đó, thị trường Mỹ, cộng đồng doanh nghiệp nuôi cá da trơn và nuôi tôm Mỹ dùng luật của Mỹ để kiện các doanh nghiệp xuất khẩu của nước ta.

“Hiện họ vẫn xem nước ta tiếp cận thị trường theo kiểu phi thị trường nên Mỹ không sử dụng thông số mà nước ta cung cấp mà họ sử dụng thông số từ bản điều tra tổng hợp từ các quốc gia họ lựa chọn để làm tham chiếu. Cách tiếp cận này đã đem lại bất lợi cho doanh nghiệp chúng ta khi cùng một lúc phải chứng minh rất nhiều thứ”, ông Nam cho hay.

Vượt lên những thách thức khó khăn đó, Tổng cục Thủy sản cho biết thủy sản vẫn giữ được vị thế của ngành với kim ngạch xuất khẩu năm 2021 ước tính đạt 8,89 tỷ USD, tăng 5,7% so với năm 2020. Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu hàng đầu đối với mặt hàng thủy sản của nước ta. Còn theo thống kê của VASEP, xuất khẩu thủy sản sang Hoa Kỳ năm 2021 đạt trên 1,45 tỷ USD, trong đó tôm, cá tra, cá ngừ là ba dòng sản phẩm chính xuất khẩu sang thị trường này.

Tuy nhiên, ông Lê Triệu Dũng, cho rằng để ứng phó với các thách thức, rào cản phòng vệ thương mại của thị trường xuất khẩu, các doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản, VASEP, các cơ quan quản lý nhà nước cần tiếp tục thực hiện có định hướng một số giải pháp như: tiếp tục theo dõi sát những diễn biến tại các thị trường xuất khẩu lớn, đặc biệt là Hoà Kỳ. Bên cạnh đó, phải phối hợp đoàn kết giữa các bên liên quan, trong đó có kinh nghiệm rất lớn của ngành thuỷ sản, thép... trong việc có thể ứng phó hiệu quả đối với các biện pháp phòng vệ thương mại của nước ngoài. Cuối cùng, doanh nghiệp nên tập trung định hướng nâng cấp quản lý và phát triển ngành nguyên liệu của mình để chúng ta có thể khai thác hiệu quả các cam kết về hội nhập.

Ông Nguyễn Hoài Nam cũng cho biết, các doanh nghiệp trong VASEP đã rút ra được nhiều kinh nghiệm, đó cũng là quá trình lớn dần khi hội nhập. Thực tế cũng cho thấy, một doanh nghiệp đứng lẻ loi sẽ không thể làm được hoặc rất khó để đối phó khi có các vụ kiện xảy ra. Quan trọng hơn, khi doanh nghiệp có sự đầu tư thực hiện nghiệp vụ về kế toán thống kê trong sản xuất và bán hàng một cách bài bản tốt sẽ đem lại hiệu quả cho chính doanh nghiệp và cộng đồng khi thực hiện các cuộc điều tra.