Dịch chuyển chuỗi cung ứng trong bối cảnh thương mại mới

Số liệu của Cục Thống kê cho thấy, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa đến hết tháng 4/2025 của Việt Nam đạt 136,55 tỷ USD, tăng 18,6% so với cùng kỳ năm trước, trong đó xuất khẩu tăng 13%; nhập khẩu tăng 18,6%, cán cân thương mại hàng hóa xuất siêu 3,79 tỷ USD. Việt Nam giữ vị thế là một nền kinh tế xuất khẩu chủ lực trong gần 10 năm qua, song đang chịu tác động mạnh mẽ từ địa chính trị thế giới.

“Trước những biến động này, đòi hỏi doanh nghiệp phải có chiến lược thích ứng linh hoạt. Trước tiên, sự thay đổi trong chính sách thương mại quốc tế từ các nền kinh tế lớn như Mỹ, EU và Trung Quốc đang tạo ra những thách thức đáng kể. Các biện pháp bảo hộ thương mại ngày càng gia tăng, khiến dòng chảy hàng hóa trở nên khó đoán và làm gia tăng rủi ro đối với các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam. Bên cạnh đó, chi phí logistics gia tăng cũng là một rào cản lớn. Giá cước vận tải biển không ngừng leo thang, cùng với chi phí kho bãi và vận hành logistics ngày càng cao, tạo áp lực lên khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Điều này buộc các doanh nghiệp phải tối ưu hóa chuỗi cung ứng và tìm kiếm các giải pháp giảm thiểu chi phí” – ông Nam nhấn mạnh.

Theo ông Bùi Văn Quỳ, Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn, dù đứng trước nhiều thách thức, nền kinh tế Việt Nam vẫn đang cho thấy sức bật mạnh mẽ nhờ vào sự chủ động thích ứng, đổi mới sáng tạo và những chiến lược phát triển bền vững. Sự dịch chuyển của chuỗi cung ứng toàn cầu, cùng với những nỗ lực tối ưu hóa logistics và nâng cao năng lực cạnh tranh, đang mở ra những cơ hội to lớn cho doanh nghiệp Việt Nam vươn ra thị trường quốc tế.

Trong bối cảnh đó, việc đầu tư vào hạ tầng logistics hiện đại, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số và thúc đẩy hợp tác chiến lược với các đối tác toàn cầu sẽ là chìa khóa giúp Việt Nam không chỉ duy trì vị thế trung tâm sản xuất và thương mại trong khu vực, mà còn vươn xa hơn trên bản đồ kinh tế thế giới.

Chuyên gia cho rằng, xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng đang tạo ra cơ hội để Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất và xuất khẩu quan trọng trong khu vực. Tuy nhiên, để tận dụng được lợi thế này, các doanh nghiệp cần đầu tư mạnh vào hạ tầng logistics, nâng cao hiệu quả vận hành và tối ưu hóa chuỗi cung ứng nhằm đáp ứng các yêu cầu ngày càng khắt khe từ đối tác quốc tế.

Cùng với đó, các hãng tàu lớn trên thế giới thực hiện tái cấu trúc cùng sự ra đời của các liên minh mới như Gemini, Premier Alliance, với sự điều chỉnh tuyến vận chuyển, sáp nhập hoặc cắt giảm số lượng chuyến, gây ảnh hưởng đến lịch trình xuất nhập khẩu và biến động giá cước vận tải. Không chỉ vậy, các tiêu chuẩn phát triển bền vững cũng đang đặt ra yêu cầu mới đối với hoạt động xuất nhập khẩu.

Việt Nam duy trì vai trò xuất khẩu chủ lực gần 10 năm qua, nhưng đang chịu ảnh hưởng lớn từ bất ổn địa chính trị toàn cầu

Các thị trường nhập khẩu lớn như EU và Mỹ đang siết chặt các quy định liên quan đến chuỗi cung ứng xanh, giảm phát thải carbon và áp dụng các tiêu chuẩn ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị). Điều này đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam phải nhanh chóng thích nghi bằng cách chuyển đổi sang mô hình logistics bền vững, tối ưu hóa năng lượng trong vận tải và sử dụng công nghệ thân thiện với môi trường.

Bàn về vấn đề này, PGS. TS. Hồ Thị Thu Hoà - Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển Logistics Việt Nam cho rằng, việc tối ưu hóa hệ thống logistics bằng những kết nối khu vực sẽ giảm thời gian chờ, giảm chi phí và tăng hiệu quả kết nối, lưu thông hàng hóa, bao gồm mở rộng cảng biển, nâng cấp kho bãi và tăng cường kết nối giữa các trung tâm logistics trong nước. Sự phối hợp hiệu quả giữa các doanh nghiệp logistics, hiệp hội ngành nghề và cơ quan quản lý nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu. Các chính sách hỗ trợ về thuế, ưu đãi tài chính và đơn giản hóa thủ tục hải quan cần được đẩy mạnh để giúp doanh nghiệp giảm chi phí, tăng tính linh hoạt trong hoạt động kinh doanh. Việc xây dựng hành lang pháp lý minh bạch và thống nhất cũng giúp thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành logistics.

Bên cạnh đó, việc tận dụng các FTA và chính sách điều hành kinh tế trong nước để thúc đẩy sản xuất, tiêu dùng và nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường xuất nhập khẩu thế giới sẽ là công cụ quan trọng để Việt Nam thúc đẩy xuất khẩu, giảm thiểu tác động từ chính sách thuế mới của Hoa Kì và giữ vững đà tăng trưởng thương mại.

“Logistics luôn là yếu tố then chốt quyết định sự phát triển của thị trường xuất nhập khẩu. Do đó, các doanh nghiệp cần hiểu rõ chuỗi cung ứng của mình, đa dạng hóa nguồn cung, xây dựng chiến lược logistics dài hạn và tìm kiếm những giải pháp sáng kiến để cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh. Giải pháp tối ưu hóa kết nối và việc hình thành các tuyến vận chuyển nhanh hoặc đặc biệt là những giải pháp mới mang tính sáng kiến của ngành vận tải biển, nhất là với các đơn hàng cần đảm bảo độ chính xác về thời gian giao hàng, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh của thị trường xuất nhập khẩu Việt Nam với các thị trường khác cùng phân khúc”, bà Hòa đưa ra khuyến nghị.