Điều kiện thị trường khó khăn, chỉ số BCI quý 2 tiếp tục đà giảm nhẹ

BCI quý I/2023 ổn định, triển vọng tương lai tích cực hơn

EuroCham Việt Nam, Hiệp hội đại diện cho cộng đồng các doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam vừa công bố kết quả Chỉ số Niềm tin Kinh doanh (BCI) quý 2/2023. Cuộc khảo sát do Decision Lab thực hiện cho thấy, chỉ số BCI quý vừa qua giảm nhẹ 4,5 điểm so với mức 48 điểm trong BCI quý 1, phản ánh bối cảnh thị trường hiện nay.

Bối cảnh thách thức hơn

Chỉ số BCI được thực hiện hàng quý được xem là thước đo hàng đầu để đánh giá góc nhìn của cộng đồng doanh nghiệp và các nhà đầu tư châu Âu về thị trường Việt Nam. Bằng cách thu thập phản hồi từ mạng lưới rộng lớn gồm 1.300 thành viên của EuroCham Việt Nam trong nhiều lĩnh vực, báo cáo cung cấp những đánh giá sâu sắc về bối cảnh kinh doanh hiện tại ở Việt Nam và đưa ra cái nhìn tổng quan về những kỳ vọng trong tương lai.

Sự lạc quan về nền kinh tế tăng nhẹ. Báo cáo cho thấy tỷ lệ doanh nghiệp dự đoán sự ổn định hoặc cải thiện kinh tế đã tăng 2%, nâng tổng số doanh nghiệp dự đoán điều này lên gần một phần ba.

Bối cảnh thách thức với sự thận trọng ngày càng tăng và việc lập kế hoạch chiến lược. BCI cho thấy một bối cảnh đầy thách thức, số lượt phản hồi bi quan liên quan đến tình hình kinh doanh hiện tại tăng tới 10%. Sự thận trọng ngày càng tăng được phản ánh rõ hơn qua tâm lý bi quan tăng 6% trong quý sắp tới.

Tuy nhiên, báo cáo cũng cho thấy những tín hiệu khích lệ giữa bối cảnh thách thức. Số lượng các nhà lãnh đạo doanh nghiệp đánh giá tích cực về triển vọng kinh doanh trong quý 3/2023 đã tăng 9% so với đánh giá của họ trong quý 2.

Các doanh nghiệp đang thận trọng đánh giá toàn cảnh, tập trung vào việc tối ưu hóa doanh thu và đơn hàng, với mức tăng nhẹ 4% trong tỷ lệ các công ty dự đoán sự sụt giảm trong hai lĩnh vực trên.

Ngoài ra, số lượng các công ty có kế hoạch quản lý chặt chẽ các khoản đầu tư trong quý tới đã tăng thêm 7%. Dù vậy, việc lập kế hoạch cho lực lượng lao động vẫn ổn định, phản ánh cam kết duy trì sự ổn định trong bối cảnh hiện tại.

Động lực tăng trưởng then chốt cho các doanh nghiệp là cải cách quy định và lao động lành nghề. Với sự thận trọng trong bối cảnh kinh doanh hiện nay, những người tham gia khảo sát nhấn mạnh cải cách quy định và sự sẵn có của lực lượng lao động lành nghề là động lực tăng trưởng then chốt cho các công ty của họ. Cải cách quy định được xem là yếu tố hàng đầu góp phần vào tăng trưởng trong lĩnh vực dịch vụ, trong khi sự sẵn có của lực lượng lao động lành nghề được ưu tiên trong lĩnh vực sản xuất.

Khó khăn trong vấn đề thị thực và giấy phép lao động cho người lao động. Đảm bảo thị thực và giấy phép lao động cho lao động nước ngoài vẫn luôn là một thách thức đối với các doanh nghiệp, với hơn 80% doanh nghiệp được khảo sát gặp khó khăn ở các mức độ khác nhau. Thời gian xử lý kéo dài là vấn đề cấp bách nhất.

Bên cạnh đó, gần một nửa số công ty được khảo sát gặp khó khăn với quy trình giải trình cho việc thuê lao động nước ngoài. Những trở ngại này ảnh hưởng tới việc chuyển giao kiến thức cho nhân sự Việt Nam và ảnh hưởng đến 3/4 số công ty được khảo sát.

Báo cáo cũng chỉ ra, tình trạng thiếu điện ảnh hưởng đáng kể đến các doanh nghiệp trong thời gian khảo sát. Mặc dù tình hình đã ổn định hơn, khoảng 60% số người tham gia khảo sát cho biết đã chịu ảnh hưởng bởi sự thiếu hụt điện đối với hoạt động kinh doanh của họ. Thiếu hụt điện làm năng suất hoạt động và năng suất lao động giảm, sản xuất và dịch vụ bị gián đoạn. Đảm bảo các giải pháp dài hạn để giải quyết vấn đề ổn định nguồn cung cấp điện vẫn là ưu tiên hàng đầu để duy trì hiệu quả kinh doanh và khả năng phục hồi kinh tế tổng thể.

Phát triển cơ sở hạ tầng không đầy đủ cũng là vấn đề được nhận diện. Báo cáo nhấn mạnh về góc nhìn của các nhà lãnh đạo doanh nghiệp châu Âu về sự phát triển cơ sở hạ tầng của Việt Nam, với 53% cho rằng cơ sở hạ tầng hiện tại "không tương xứng" hoặc "tụt hậu".

Tuy nhiên, chính phủ Việt Nam đã và đang tích cực thực hiện các biện pháp để giải quyết vấn đề này, đặc biệt là tập trung đẩy nhanh các dự án hạ tầng trọng điểm như lĩnh vực đường cao tốc.

Sức hấp dẫn và rào cản đối với đầu tư nước ngoài

Bất chấp những thách thức trên, Việt Nam vẫn tiếp tục thu hút các nhà đầu tư nước ngoài, với 48% số người tham gia khảo sát kỳ vọng đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của công ty họ vào Việt Nam sẽ tăng trong quý tới.

Tuy nhiên, có tổng cộng 40% doanh nghiệp bày tỏ không có kế hoạch tăng FDI, đánh dấu mức tăng 4% so với BCI quý trước. Dù vậy, Việt Nam vẫn củng cố vị trí một trong năm điểm đến đầu tư hàng đầu của hơn 1/3 doanh nghiệp, cho thấy sức hấp dẫn lâu dài của đất nước.

Về rào cản, các doanh nghiệp được khảo sát nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cải thiện môi trường pháp lý, phát triển cơ sở hạ tầng và đảm bảo khả năng tiếp cận nguồn tài chính để nâng cao sức hấp dẫn của Việt Nam đối với đầu tư trực tiếp nước ngoài.

Báo cáo cũng nhấn mạnh rằng, các quy định không rõ ràng (53%) và thủ tục hành chính rườm rà (50%) là những rào cản pháp lý chính hạn chế hoạt động của các doanh nghiệp tại Việt Nam.

Khảo sát cũng cho thấy, các dự định và thực tế về việc chuyển hoạt động sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam đã giảm đi, với phần lớn (81%) các công ty chưa dịch chuyển bất kỳ hoạt động sản xuất nào. Trong số đó, chỉ có 3% doanh nghiệp đang xem xét việc dịch chuyển, và 2% đã chủ động lên kế hoạch cho việc dịch chuyển.

Báo cáo cũng nhấn mạnh những quan ngại của gần 40% số người tham gia khảo sát về việc triển khai Thuế tối thiểu toàn cầu sắp tới. Tương tự, khoảng 42% doanh nghiệp cho biết họ chưa hiểu đầy đủ về Nghị định Bảo vệ dữ liệu cá nhân của Việt Nam, điều này cho thấy cần phải đào tạo và hướng dẫn thêm về vấn đề này.

Có 27% người tham gia khảo sát có kiến thức về Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM), với chỉ 43% nhận thấy CBAM có liên quan đến hoạt động kinh doanh của họ. Những mối quan tâm hàng đầu liên quan tới CBAM là các yêu cầu tuân thủ, thủ tục hành chính và sự thích ứng cần thiết của các quy trình kinh doanh.

Khảo sát cho thấy, hơn một nửa số doanh nghiệp cho biết được hưởng lợi từ Hiệp định EVFTA. Trong số đó, 35% lãnh đạo doanh nghiệp cho biết thu được lợi ích từ việc cắt giảm thuế quan. Mặc dù vậy, các doanh nghiệp vẫn tiếp tục đối mặt với những thách thức trong việc tận dụng tối đa các thỏa thuận của Hiệp định. Các thủ tục hành chính và việc hiểu biết không đầy đủ về Hiệp định này vẫn là những rào cản chính đối với việc phát huy tối đa các lợi ích mà Hiệp định mang lại.

Bình luận về BCI quý 2, Giám đốc điều hành Decision Lab Thue Quist Thomasen nói: "Trong báo cáo BCI, đội ngũ Decision Lab nhận thấy chúng ta đang ở một bước ngoặt quan trọng, khi các công ty áp dụng cách tiếp cận thận trọng để đánh giá hướng đi của nền kinh tế. Báo cáo BCI mới nhất cho thấy sự lạc quan đã giảm so với quý trước”.

Kết quả khảo sát chỉ ra, lĩnh vực dịch vụ cho thấy khả năng phục hồi, trong khi lĩnh vực sản xuất vẫn tồn tại nhiều thách thức. Điều quan trọng là phải giải quyết những hạn chế về quy định và cơ sở hạ tầng để thúc đẩy tăng trưởng bền vững và thu hút đầu tư nước ngoài.

Bên cạnh đó, ông Thue Quist Thomasen lưu ý: “Các doanh nghiệp cho rằng, việc giảm bớt khó khăn hành chính và nâng cao trình độ của lực lượng lao động sẽ tạo điều kiện cho tăng trưởng. Một lực lượng lao động chất lượng cũng rất quan trọng để các doanh nghiệp duy trì sự tự tin vào chính doanh nghiệp của họ và nền kinh tế”.

Chủ tịch EuroCham Gabor Fluit nhận định: "Nền kinh tế Việt Nam chủ yếu dựa vào sản xuất và xuất khẩu, và đang phải chịu tác động lớn bởi tình hình khó khăn toàn cầu. Sự sụt giảm về xuất khẩu và các đơn hàng đã tác động lớn đến các doanh nghiệp châu Âu và cộng đồng doanh nghiệp nói chung. Chỉ số BCI cho thấy rõ viễn cảnh ảm đạm hiện nay.”

Theo ông Gabor Fluit, để giải quyết những thách thức này, Chính phủ Việt Nam đã nhanh chóng thực hiện các giải pháp thiết thực, đặc biệt là bằng cách đẩy nhanh các dự án cơ sở hạ tầng quan trọng. “Chúng tôi đánh giá cao những nỗ lực này và tin rằng điều đó sẽ mang lại sự thúc đẩy đáng kể cho nền kinh tế trong dài hạn", ông nói và cho biết: “Tuy nhiên, các doanh nghiệp thành viên của chúng tôi đã bày tỏ sự quan ngại sâu sắc về các vấn đề được nêu ra trong báo cáo BCI và chúng tôi đã hợp tác chặt chẽ với Chính phủ để tìm ra các giải pháp hiệu quả”.

Chủ tịch EuroCham nêu ví dụ về vấn đề thiếu điện, cho rằng Chính phủ nên tập trung vào việc phát triển các kế hoạch dài hạn vì việc này có khả năng xảy ra theo chu kỳ. “Bằng cách hành động nhanh chóng và toàn diện, chúng ta không chỉ thu hút đầu tư nước ngoài mà còn đảm bảo một nền kinh tế vững mạnh và có khả năng vượt qua trở ngại trong tương lai. Vấn đề thời gian rất quan trọng, vì vậy chúng ta phải hành động nhanh chóng và quyết liệt để đảm bảo một tương lai thịnh vượng cho Việt Nam. Và EuroCham luôn sẵn sàng hỗ trợ thông qua đối thoại và tham vấn chính sách”, ông Gabor Fluit cho biết.