Khơi nguồn và sử dụng hiệu quả vốn cho BOT giao thông

Đó là thông điệp của Toạ đàm “Khơi nguồn và sử dụng hiệu quả tín dụng BOT giao thông” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức ngày 17/12/2020.

Tại tọa đàm, các doanh nghiệp đã và đang đầu tư vào các tuyến đường BOT cho biết, nhiều doanh nghiệp đã đầu tư vào dự án giao thông BOT đang đứng trước nguy cơ “sập sàn” vì thua lỗ. Nợ xấu trong các dự án BOT, BT trong lĩnh vực giao thông liên tục tăng nhanh.

Ngân sách hạn hẹp thì BOT là phương thức phù hợp để phát triển giao thông đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước

Kể từ dự án BOT đầu tiên là cầu Cỏ May trên quốc lội 51 thực hiện năm 1999 đến nay, sau 21 năm, cả nước mới có 62 dự án BOT giao thông với tổng mức đầu tư gần 190.000 tỷ đồng.

Riêng trong giai đoạn 2011-2016 đã triển khai 59 dự án BOT với số vốn là 154.481 tỷ đồng bằng 90,2% vốn đầu tư cho các dự án giao thông đường bộ.

Và theo báo cáo của 43 tỉnh thành phố cho biết đã huy động hơn 80.000 tỷ đồng cho các dự án BOT, như vậy bình quân mỗi tỉnh huy động được 2.000 tỷ đồng đầu tư BOT giao thông.

Tại Toạ đàm, các chuyên gia, các đại biểu Quốc hội và các doanh nghiệp đã đầu tư vào BOT đều khẳng định các dự án BOT giao thông mang nhiều ý nghĩa và đóng góp quan trọng cho sự phát triển của đất nước.

TS.Bùi Sỹ Lợi – Chủ nhiệm Uỷ ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội khẳng định 4 lợi ích và ý nghĩa nổi bật của các dự án BOT giao thông. Đó là đã thay đổi diện mạo hạ tầng ở nhiều địa phương và nhiều vùng kinh tế.

Các dự án BOT giao thông đã tạo nên sự kết nối giao thông thúc đẩy phát triển kinh tế, rút ngắn thời gian vận chuyển và đi lại qua đó giảm giá thành tăng sức cạnh tranh. Các dự án BOT giao thông đã nâng cao hiệu quả kinh tế và chất lượng cuộc sống cho cả doanh nghiệp, người dân và đất nước.

“BOT đã mang lại những lợi ích tốt đẹp đó. Nhưng từ năm 2016 đến nay không có dự án BOT nào được triển khai đó là điều đáng buồn”, ông Lợi nói.

Tại toạ đàm, các doanh nghiệp đã và đang đầu tư vào BOT giao thông nói rằng “nhà đầu tư đang nhụt chí với BOT”, không ít dự án đang thua lỗ nặng vì tiền phí thu về khác xa với phương án tài chính ban đầu.

Theo số liệu của Bộ Giao thông vận tải, Bộ đang quản lý 61 dự án, trong đó có 60 dự án đã đưa vào khai thác nhưng 45 dự án trong đó có doanh thu thấp hơn phương án tài chính. Các doanh nghiệp cho biết ở nhiều dự án doanh thu thực tế giảm tới 50% phương án tài chính. Năm 2020 này do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, các dự án BOT còn khó khăn hơn nữa.

Đại tá Nguyễn Đăng Giáp – Tổng giám đốc Công ty 36 của Bộ Quốc phòng thẳng thắn chỉ ra tình trạng “kẻ ăn không hết người lần không ra” khi nhiều dự án BOT như tuyến đường Pháp Vân – Cầu Giẽ nườm nượp xe qua nhưng có những tuyến đường lên biên giới tới vùng sâu vùng xa thưa thớt xe qua lại.

Bên cạnh đó là hành xử của chính quyền một số địa phương đang làm khó cho dự án BOT. Điển hình như tuyến đường BOT trên quốc lộ 19 đi qua Bình Định tới Gia Lai sang biên giới Lào và Campuchia, tỉnh Bình Định không đồng ý đặt trạm thu phí trên địa bàn tỉnh này, vì thế vị trí đặt trạm cứ bị đẩy lùi nên phải đặt giữa rừng thông trên địa bàn Gia Lai…

Nhưng lưu lượng xe ở địa bàn Gia Lai thưa vắng hơn nhiều lại có tuyến đường huyện không mất phí vì thế phần lớn xe đi qua đường huyện. Còn xe đi lại trên đoạn BOT trong địa phận Bình Định rất nhiều lại không mất phí và nhà đầu tư đường này cũng không thu được phí.

Vị trí đặt trạm bất cập, mức phí thu thấp, phương án tài chính bị phá vỡ là tình hình chung của nhiều dự án BOT.

Ông Trần Như Hoàng – Tổng giám đốc CTCP đầu tư quốc lộ 91 Cần Thơ – An Giang cho biết, theo hợp đồng ký với Bộ Giao thông vận tải về tuyến BOT này thì đặt 2 trạm thu phí T1 và T2.

Do sự phản đối của người dân và mất an ninh trật tự ở trạm T2 nên cơ quan quản lý đã quyết định dừng thu phí ở trạm T2 từ tháng 5/2019. Đây là nguyên nhân khiến doanh thu bị giảm 50%, các phương án tài chính bị phá vỡ hoàn toàn, ông Hoàng cho biết.

Theo thông tin từ ông Lê Kim Thành, Vụ trưởng Vụ Đối tác công tư, Bộ Giao thông vận tải, trên tổng thể các dự án của ngành giao thông thì có khoảng 20 dự án bất cập trong vị trí đặt trạm. Bộ Giao thông Vận tải đã đưa ra các giải pháp nhằm khắc phục bất cập tại các trạm BOT trên các tuyến quốc lộ. Đến nay, 14/20 trạm đã được khắc phục, tình hình an ninh trật tự, an toàn giao thông đã ổn định.

Đối với 6 trạm bất cập còn lại, do tính chất đặc thù nên việc triển khai các giải pháp xử lý gặp nhiều vướng mắc và Bộ Giao thông vận tải đã và đang trình Chính phủ nỗ lực giải quyết bất cập này.

Tựu chung lại, BOT đang gặp rủi ro lớn do sự thay đổi của chính sách, rủi ro thị trường chỉ là một phần.

Các ý kiến tại Tọa đàm cùng thống nhất khẳng định, trong điều kiện nguồn vốn đầu tư công hạn hẹp không đáp ứng được nhu cầu đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng thì cần phải thu hút được mạnh mẽ vốn đầu tư tư nhân cho các dự án giao thông và BOT là một phương thức.

Nhưng để nhà đầu tư không nản chí thì phải hoàn thiện khung pháp lý và sớm giải quyết những khó khăn, vướng mắc cho các nhà đầu tư đã, đang triển khai các dự án BOT. Đặc biệt là phải có quy hoạch giao thông rành mạch, trong đó xác định rõ tuyến nào đoạn nào đầu tư công, tuyến nào đoạn nào là BOT cũng như quy hoạch vị trí đặt trạm thu phí cho khoa học, hợp lý bảo đảm lợi ích của người dân và của cả doanh nghiệp.

Vấn đề với BOT hiện nay là phải có cơ chế chia sẻ rủi ro của Nhà nước với nhà đầu tư và cần định giá phí giao thông sao cho hợp lý để người dân được hưởng lợi, nhà đầu tư có lãi và nhà nước có lợi.