Luật Điện lực sửa đổi sẽ mở đường cho hoạt động mua bán điện trực tiếp

Việc triển khai thành công DPPA sẽ đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao tính khả thi của các dự án điện gió và điện mặt trời tại Việt Nam

Ông Dương Đức Hiếu - Chuyên gia phân tích cao cấp Công ty CP Xếp hạng Tín nhiệm Đầu tư Việt Nam (VIS Rating) cho biết, kể từ tháng 7/2024 cho đến nay, vẫn chưa có hợp đồng DPPA nào được thực hiện theo quy định mới.

Các bên tham gia thị trường vẫn đang chờ các hướng dẫn từ cơ quan quản lý về nhiều khía cạnh kỹ thuật, như mức phí truyền tải, phí truyền tải, phí dịch vụ hệ thống điện, cũng như quy trình theo dõi và giám sát hoạt động các bên tham gia DPPA….

DPPA qua lưới điện quốc gia không chỉ bao gồm các hợp đồng kỳ hạn giữa các đơn vị phát điện năng lượng tái tạo và khách hàng sử dụng điện lớn, mà còn yêu cầu sự tham gia của các trung gian như Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và Công ty vận hành Hệ thống điện và Thị trường điện Quốc gia (NSMO).

Từ ngày 21/10/2024, Quốc hội sẽ xem xét các đề xuất sửa đổi Luật Điện lực, bao gồm cả khung pháp lý liên quan đến hợp đồng DPPA. Những sửa đổi này là cần thiết cho các yếu tố kỹ thuật của DPPA, đảm bảo quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan.

Theo ông Dương Đức Hiếu: “Chúng tôi kỳ vọng rằng Bộ Công Thương sẽ ban hành thêm các quy định và quy trình chi tiết nhằm hỗ trợ các đơn vị phát điện và đơn vị mua điện sau khi luật mới được thông qua. Việc triển khai thành công DPPA sẽ đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao tính khả thi của các dự án điện gió và điện mặt trời tại Việt Nam, đồng thời thúc đẩy hoạt động vận hành thương mại của các dự án chuyển tiếp trong 5 năm qua”.

DPPA sẽ cho phép các đơn vị phát điện năng lượng tái tạo trực tiếp thỏa thuận giá bán điện với các bên mua tư nhân và tiến hành vận hành thương mại. Trước khi có cơ chế DPPA, các dự án năng lượng tái tạo như các dự án chuyển tiếp chỉ có thể dựa vào EVN làm đơn vị mua điện và quyết định giá bán.

Theo số liệu thống kê trước đây do NMSO và Tổng công ty Truyền tải điện Quốc gia công bố, cơ sở hạ tầng lưới điện quốc gia hỗ trợ truyền tải điện năng lượng tái tạo không thể truyền tải đủ sản lượng điện lớn khi các nhà máy năng lượng tái tạo hoạt động hết công suất. Các nhà máy năng lượng tái tạo phải đối mặt với việc cắt giảm công suất khi các đường dây và trạm biến áp đạt đến mức tải tối đa. Do đó, các nhà máy phải hoạt động ở công suất dưới mức tối ưu, dẫn đến tổn thất kinh tế.

Ngoài ra, các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp vẫn đang gặp khó khăn để hoàn thiện các thủ tục pháp lý và quy định cần thiết để bắt đầu hoạt động thương mại. Những khó khăn này không chỉ ảnh hưởng đến dòng tiền của các dự án này mà còn hạn chế dòng vốn đầu tư mới trong hai năm qua.

Các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp bao gồm 85 dự án điện mặt trời và điện gió đã hoàn thành xây dựng vào năm 2021-2022 nhưng không đáp ứng được các yêu cầu và thời hạn để đủ điều kiện hưởng giá điện ưu đãi (FIT) của chính phủ.

Để có thể vận hành, các dự án này phải chấp thuận giá bán mới dành riêng cho các dự án chuyển tiếp mà EVN và Bộ Công Thương đã hoàn thiện vào tháng 1/2023. Nhiều dự án cũng cần phải hoàn thiện các hồ sơ cần thiết liên quan đến giấy phép hoạt động điện, chấp thuận xây dựng của các cơ quan chức năng và gia hạn giấy phép đầu tư trước khi vận hành thương mại.

Từ tháng 1/2023 đến tháng 10/2024, chỉ có 29 trong số 85 dự án có thể hoàn thiện các thủ tục liên quan và bắt đầu hoạt động thương mại. 29 dự án này bán điện cho EVN với mức giá tạm theo cơ chế giá mới, tương đương với 50% giá trần. Mức giá tạm sẽ được áp dụng cho đến khi EVN xác định được giá bán cuối cùng cho sản lượng của các dự án này.

Đại diện VIS Rating cho biết: “Chúng tôi lưu ý rằng mức giá tạm này thấp hơn đáng kể so với giá FIT ban đầu khi chủ đầu tư đánh giá tính khả thi của dự án, vì thế mức giá thấp này sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến dòng tiền và khả năng trả nợ của các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp”.

Theo VIS Rating, dòng tiền yếu là nguyên nhân khiến nhiều trái phiếu năng lượng tái tạo bị chậm thanh toán gốc/lãi và tỷ lệ thu hồi nợ ở mức thấp.

Trong 2 năm qua, 19.000 tỷ đồng trái phiếu từ 16 doanh nghiệp năng lượng tái tạo đã gặp tình trạng chậm trả, với 90% trong số này là các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp chưa thể vận hành thương mại hoặc phải bán điện với giá thấp hơn dự kiến. Một số trái phiếu đã được gia hạn lên đến 2 năm trong kỳ vọng dòng tiền sẽ cải thiện dần.

Trong dài hạn, DPPA sẽ hỗ trợ nhu cầu năng lượng sạch của Việt Nam và giúp thực hiện các mục tiêu của Quy hoạch điện VIII (PDP8), đồng thời tạo điều kiện cho hoạt động đầu tư mới và phát hành trái phiếu ngành năng lượng.

Ngoài ra, các doanh nghiệp có thể mua điện trực tiếp từ đơn vị phát điện năng lượng tái tạo, thúc đẩy quá trình chuyển dịch năng lượng và thu hút vốn đầu tư để đáp ứng nhu cầu trong Quy hoạch điện VIII.