“Mềm hóa” các quy định về quản lý thuế

Tháo gỡ nhiều quy định cứng nhắc, bất cập

Đầu tiên có thể kể đến các quy định đối với người nộp thuế. Dự thảo Luật mới đang được xây dựng theo hướng tạo tối đa điều kiện để người dân, doanh nghiệp có thể linh hoạt lựa chọn các hình thức khai, nộp thuế.

Chẳng hạn, tại Điều 16 của Dự thảo Luật, Bộ Tài chính bổ sung các quy định pháp lý cho phép cá nhân là người nộp thuế được ủy quyền cho cá nhân khác khai thuế, nộp thuế thay theo quy định của pháp luật về dân sự. Điều 7 của Dự thảo Luật cho phép người nộp thuế được lựa chọn loại ngoại tệ tự do chuyển đổi để kê khai và nộp vào ngân sách nhà nước.

Trong khi đó, các điều khoản cứng trước đây về “địa điểm nộp thuế”, “thứ tự thanh toán” đều được loại bỏ. Cụ thể, các Điều 56-57 cho phép người nộp thuế được quyền lựa chọn khoản tiền thuế, tiền chậm nộp hoặc tiền phạt… để thanh toán trước theo khả năng tài chính tại thời điểm nộp tiền. Người dân, doanh nghiệp nộp thuế cũng không cần đến các cơ quan thuế, Kho bạc Nhà nước để nộp các loại thuế phát sinh, do các quy định về “địa điểm nộp thuế” được bãi bỏ, thay vào đó chỉ còn quy định về các hình thức nộp thuế.

Đối với những vướng mắc liên quan đến đăng ký mã số thuế, tạo lập, xuất, chỉnh sửa hóa đơn điện tử… Dự thảo Luật mới cũng mở hơn. Theo đó, Điều 34 của Dự thảo Luật bổ sung quy định cơ quan thuế không phải cấp thông báo mã số thuế đối với cá nhân sử dụng mã số định danh cá nhân thay thế cho mã số thuế. Thay vào đó, Luật yêu cầu cơ quan thuế phải tự động cập nhật thông tin đăng ký trên hệ thống cơ sở dữ liệu dân cư của Bộ Công an, đảm bảo ngay khi người dân được cấp mã số định danh là có thể sử dụng mã này để khai nộp ngân sách khi phát sinh tiền thuế.

Đối với những bất cập của Luật Quản lý thuế hiện hành liên quan đến thu, nộp thuế xuất nhập khẩu; hoàn thuế các loại, ban soạn thảo cũng đã bổ sung thêm nhiều quy định mang tính vừa bao quát, vừa chi tiết hóa.

Cụ thể, Dự thảo Luật mới rút ngắn thời gian kiểm tra hồ sơ hoàn thuế từ 3 ngày xuống 2 ngày làm việc; rút ngắn thời hạn kiểm tra hồ sơ khai thuế từ 3 ngày xuống còn 1 ngày làm việc. Các quy định về xử lý hồ sơ thuế có vướng mắc về thời điểm xuất hóa đơn so với thời điểm chuyển giao quyền sở hữu hàng hóa, dịch vụ cũng được quy định cụ thể hơn.

Đặc biệt, các quy định mới bổ sung các trường hợp không xử phạt vi phạm hành chính về quản lý thuế đối với các hành vi vi phạm thủ tục thuế. Quy định này tạo ra tính linh hoạt, có lý, có tình trong các trường hợp vi phạm bất khả kháng liên quan đến kỹ thuật đường truyền ảnh hưởng đến việc thực hiện thủ tục hành chính của người nộp thuế.

Người dân, doanh nghiệp kỳ vọng việc chấp hành pháp luật về thuế sẽ đơn giản và đỡ tốn kém thời gian chi phí hơn khi Luật Quản lý thuế mới được ban hành

Ràng buộc trách nhiệm quản lý và phối hợp

Trong khi nhiều quy định mới trong Luật Quản lý thuế (thay thế) hướng đến cởi mở hơn đối với các điều khoản về quy trình, cách thức, thủ tục hồ sơ khai nộp thuế thì các quy định về quyền, trách nhiệm của cơ quan thuế và các bộ, ngành khác được Dự thảo Luật mới quy định chặt chẽ, cụ thể hơn nhằm tăng tính chủ động và giảm tình trạng quan liêu trong quản lý nhà nước trong lĩnh vực này.

Theo đó, Dự thảo Luật đưa vào quy định bắt buộc cơ quan thuế phải chủ động khôi phục lại mã số cho người nộp thuế trong trường hợp cơ quan này đã thực hiện chấm dứt hiệu lực mã số thuế chưa đúng quy định. Đối với trường hợp đề nghị hoàn thuế, cơ quan thuế cũng có trách nhiệm “tự động hoàn trả” người nộp thuế phần thuế nộp thừa mà không cần phải yêu cầu nộp hồ sơ đề nghị hoàn thuế như pháp luật hiện hành.

Đối với quy định về trách nhiệm của người đứng đầu trong hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế, Dự thảo Luật bổ sung các quy định mới về nhiệm vụ, quyền hạn của trưởng đoàn kiểm tra thuế khi ban hành các quyết định thanh, kiểm tra và các quyết định xử lý từng vụ việc. Đây là một trong những điều khoản mới, chưa được quy định trong Luật Quản lý thuế hiện hành, được bổ sung để tăng tính trách nhiệm người đứng đầu và minh bạch trong xử lý các vi phạm liên quan đến lĩnh vực thuế.

Riêng đối với các bộ, ngành, tổ chức, cơ quan nhà nước hỗ trợ khai nộp thuế, dự thảo Luật cũng xác định rõ ràng vai trò, trách nhiệm của từng cơ quan, đơn vị. Theo đó, bổ sung trách nhiệm của Bộ Công an; quyền hạn, trách nhiệm của ngân hàng thương mại trong hoạt động phối hợp cung cấp thông tin liên quan đến dữ liệu định danh công dân; thông tin tài khoản người nộp thuế. Quy định rõ hơn về thời hạn bảo lãnh của ngân hàng thương mại đối với việc nộp tiền thuế thay cho người dân, doanh nghiệp và tổ chức kinh tế. Đồng thời cũng bổ sung các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của ngân hàng thương mại trong việc nộp thuế thay khi xử lý tài sản thế chấp là hàng hóa miễn thuế…

Có thể nói, với những điểm sửa đổi, bổ sung tích cực, đáng chú ý như kể trên, hiện nay, dự thảo Luật Quản lý thuế (thay thế) được đánh giá là có nhiều đột phá theo hướng tinh gọn quy trình thủ tục hành chính và bám sát những bất cập pháp lý trên thực tiễn để đề xuất giải pháp tháo gỡ.

Theo lộ trình, dự thảo Luật này sẽ được hoàn thiện và trình Quốc hội cho ý kiến vào phiên họp tháng 10/2025 và dự kiến thông qua vào tháng 5/2026.