Minh bạch để tạo tính cạnh tranh trong đấu thầu

Phơi bày nhiều vấn nạn

Theo đó, Công ty TNHH MTV Minh Cường Bạc Liêu - đơn vị trúng thầu dự án được xác định có dấu hiệu gian lận, cố ý cung cấp thông tin không trung thực trong hồ sơ dự thầu làm sai lệch kết quả lựa chọn nhà thầu; kê khai doanh thu bình quân lớn hơn nhiều lần thực tế; kê khai không trung thực về 2 hợp đồng thi công; tổ chuyên gia đấu thầu và đánh giá hồ sơ dự thầu của huyện không có chứng chỉ hành nghề hoạt động đấu thầu; công tác thi công, thực hiện gói thầu, chất lượng công trình không được đảm bảo...

Trước đó, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Ninh Thuận đã tống đạt quyết định khởi tố 2 bị can về tội danh “Vi phạm quy định về đấu thầu” liên quan đến các dự án đấu thầu tại Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường Nông thôn (NS - VSMTNT) tỉnh Ninh Thuận sau khi có kết quả thanh tra 163 gói thầu mua sắm tài sản, vật tư, hóa chất với tổng số tiền hơn 29,4 tỷ đồng và phát hiện có dấu hiệu tội phạm trong một số gói thầu chỉ định.

Thanh tra Chính phủ cũng đã công bố kết luận thanh tra trên nhiều lĩnh vực và thanh tra chuyên ngành trong đó có lĩnh vực y tế. Đánh giá của Thanh tra Chính phủ cho thấy, công tác đấu thầu mua sắm trang thiết bị, vật tư y tế còn nhiều thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm trong việc lập kế hoạch lựa chọn nhà thầu, tổ chức đấu thầu và thực hiện hợp đồng mua sắm tại nhiều địa phương. Thống kê tại 54/61 tỉnh, thành phố trên cả nước, có 4.992/15.909 gói thầu vi phạm. Nhiều địa phương có số gói thầu vi phạm cao, trong đó có một số vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự, gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước.

Minh bạch và xử lý nghiêm

Theo các chuyên gia, những sai phạm trong đấu thầu được phát hiện và xử lý nêu trên cho thấy, thực tế đã có không ít thủ đoạn móc ngoặc, bắt tay giữa chủ đầu tư với đơn vị tham gia đấu thầu. Nếu không minh bạch và xử lý nghiêm, bỏ lọt các nhà thầu làm trái quy định, không đúng đối tượng và tiêu chuẩn sẽ gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho các dự án, công trình và tài sản, kinh tế quốc gia.

Nhằm nâng cao tính cạnh tranh, minh bạch, công khai, việc áp dụng công nghệ trong quá trình đấu thầu là một trong những giải pháp được nhiều chuyên gia hướng đến. Hiện hệ thống mạng đấu thầu quốc gia (Hệ thống e-GP) đã triển khai một số chức năng mới nhằm nâng cao năng lực quản lý, tìm kiếm, tổng hợp thông tin và thêm công cụ phân tích để hỗ trợ nhà thầu trong quyết định tham dự thầu. Đáng chú ý, từ tháng 7/2023, Hệ thống chính thức triển khai tính năng lựa chọn nhà thầu đối với các gói thầu sử dụng vốn Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) và vốn của Ngân hàng Thế giới (WB). Đây là dấu mốc quan trọng trong việc hoàn tất chuyển đổi các quy trình đấu thầu từ Hệ thống e-GP cũ sang Hệ thống e-GP mới, giúp thống nhất việc quản lý đấu thầu trên một nền tảng duy nhất, tăng tính cạnh tranh, hiệu quả trong lựa chọn nhà thầu qua mạng.

Cùng với công nghệ, một số bộ, ngành còn đưa ra các giải pháp rất quyết liệt trong vấn đề này. Đơn cử, Bộ Y tế vừa có văn bản chấn chỉnh, tăng cường năng lực và hiệu quả công tác đấu thầu lựa chọn nhà thầu. Theo đó, yêu cầu gắn trách nhiệm người đứng đầu với kết quả thực hiện công tác đấu thầu trong phạm vi phụ trách, nhất là người đứng đầu những cơ quan, đơn vị nhiều năm liền có tỷ lệ tiết kiệm đấu thầu thấp, có nhiều kiến nghị, khiếu nại, tố cáo phức tạp; thường xuyên, theo dõi, giám sát nội dung hồ sơ mời thầu được đăng tải trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, nhằm phát hiện những gói thầu có biểu hiện thiếu công bằng, thiếu minh bạch, làm cơ sở để kiểm tra, xác minh và xử lý vi phạm.

Ngoài ra, Luật Đấu thầu (sửa đổi) có hiệu lực từ ngày 1/1/2024 cũng đưa ra các giải pháp căn cơ, đổi mới, vừa tháo gỡ khó khăn, vướng mắc thực tiễn, vừa bảo đảm tính công khai, minh bạch, sẽ thúc đẩy tính hiệu lực, nâng cao hiệu quả trong quản lý hoạt động đấu thầu thời gian tới. Thông qua hoạt động đấu thầu, các dự án sẽ lựa chọn được nhà thầu có đủ năng lực, kinh nghiệm thực tế phù hợp với thông tin cung cấp trong hồ sơ dự thầu, tạo cạnh tranh, công bằng, minh bạch; nguồn lực của Nhà nước được sử dụng hiệu quả, là động lực quan trọng tạo nên tăng trưởng kinh tế, phát triển đất nước.

Dẫu vậy, ông Phan Mạnh Dũng, chủ một doanh nghiệp cho rằng, yêu cầu, điều kiện để lựa chọn nhà thầu vẫn chủ yếu do bên mời thầu đặt ra. Do đó, cần rà soát, chấn chỉnh công tác lập hồ sơ mời thầu, bảo đảm tính công khai, minh bạch, tránh tình trạng đưa ra các yêu cầu, tiêu chí mang tính chất chủ quan, không đảm bảo tính cạnh tranh. Từ đó, dẫn đến hạn chế sự tham gia của nhà thầu, hoặc tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu đã gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng.