Mở rộng đối tượng mua tín chỉ carbon Việt Nam

Bộ Nông nghiệp và Môi trường (Bộ NN&MT) đang lấy ý kiến đóng góp dự thảo nghị định quy định về dịch vụ hấp thụ và lưu giữ carbon của rừng.

Một trong những điểm đáng chú ý là mở rộng bên sử dụng dịch vụ. Cụ thể, tại Luật Lâm nghiệp năm 2017, bên sử dụng dịch vụ là tổ chức, cá nhân hoạt động sản xuất, kinh doanh gây phát thải khí nhà kính lớn. Tuy nhiên thực tế, bên sử dụng dịch vụ không chỉ là cơ sở phát thải lớn mà còn có những doanh nghiệp bị thiếu hạn ngạch, cần mua tín chỉ carbon để bù trừ tối đa 30% hạn ngạch.

Theo Bộ NN&MT, nếu tiếp tục hạn chế đối tượng mua như quy định cũ, thị trường tín chỉ carbon rừng sẽ kém hấp dẫn, khó cạnh tranh với các tín chỉ carbon trong lĩnh vực năng lượng, giao thông, nông nghiệp hay xử lý rác thải - vốn đã có hệ sinh thái thị trường rõ ràng và quy mô lớn.

Bên cạnh việc mở rộng cho các tổ chức quốc tế, dự thảo Nghị định cũng bổ sung thêm đối tượng doanh nghiệp trong nước có phát thải thấp nhưng có nhu cầu mua tín chỉ carbon nhằm phục vụ chiến lược giảm phát thải tự nguyện. Đây được xem là cú hích thúc đẩy hình thành thị trường tín chỉ tự nguyện trong nước, góp phần lan tỏa hành động khí hậu đến nhiều lĩnh vực.

Đối với rừng không thuộc sở hữu toàn dân như rừng trồng thuộc sở hữu của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư..., quy định mới cũng khuyến khích áp dụng hướng dẫn định giá carbon

Hoàn thiện pháp lý, hướng tới sàn giao dịch carbon trong nước

Hiện nay, Việt Nam đã ghi nhận những thành công ban đầu trong việc chuyển nhượng tín chỉ carbon rừng. Điển hình là chương trình thí điểm tại khu vực Bắc Trung Bộ, nơi 10,3 triệu tấn CO₂ đã được bán thành công cho Ngân hàng Thế giới (World Bank) vào năm 2022, mang về 51,5 triệu USD. Sáu tỉnh tham gia gồm Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế. Bên cạnh đó, hai tỉnh Lào Cai và Sơn La cũng được phê duyệt thí điểm nhưng chưa thể triển khai do thiếu khung pháp lý đầy đủ.

Để giải quyết vướng mắc này, dự thảo mới đã đề xuất các quy định chi tiết về phương thức chuyển nhượng, định giá tín chỉ và hình thức thanh toán dịch vụ hấp thụ carbon. Đối với diện tích rừng thuộc sở hữu toàn dân, mọi giao dịch phải tuân thủ nguyên tắc đảm bảo đóng góp đủ lượng NDC (đóng góp do quốc gia tự quyết định) được phân bổ cho ngành lâm nghiệp. Theo đó, lĩnh vực này được giao giảm 3,5% lượng phát thải trong tổng mức cam kết NDC đến năm 2030 (giảm 15,8%), tập trung chủ yếu vào rừng thuộc sở hữu nhà nước.

Về cơ chế giá, Bộ NN&MT sẽ xây dựng phương pháp định giá tín chỉ carbon, trong khi UBND các tỉnh có trách nhiệm ban hành bảng giá cụ thể tại địa phương. Đây sẽ là căn cứ để thiết lập mức giá sàn trên thị trường giao dịch carbon trong nước. Trường hợp địa phương chưa có bảng giá, Bộ sẽ trực tiếp đàm phán và trình Thủ tướng phê duyệt. Cơ chế này cũng được khuyến nghị áp dụng cho rừng trồng thuộc sở hữu tổ chức, hộ gia đình.

Bên cạnh đó, dự thảo đề xuất hai hình thức thanh toán dịch vụ hấp thụ và lưu giữ carbon gồm có chi trả trực tiếp thông qua hợp đồng hoặc sàn giao dịch carbon và chi trả gián tiếp thông qua Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng, với sự ủy thác từ bên mua dịch vụ.

Việc hoàn thiện khung pháp lý và xác lập cơ chế vận hành minh bạch thị trường tín chỉ carbon rừng không chỉ giúp Việt Nam thu hút nguồn vốn xanh quốc tế mà còn thúc đẩy doanh nghiệp trong nước chuyển dịch theo hướng bền vững. Đây cũng là công cụ tài chính hiệu quả để bảo vệ tài nguyên rừng, cải thiện sinh kế người dân và khẳng định vị thế của Việt Nam trong cuộc chiến ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu.