Muốn vươn xa, nông sản Việt phải giải được bài toán xanh, sạch, an toàn

Ông Lương Quốc Đoàn và ông Nguyễn Hồng Diên điều hành Diễn đàn

Từ nông dân sản xuất đến thương nhân số

Ngày 1/10/2025, tại Hà Nội, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ X năm 2025: Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam và Bộ trưởng Bộ Công Thương - Lắng nghe nông dân nói, với chủ đề “Kết nối thị trường - Xây dựng thương hiệu - Thúc đẩy tiêu thụ nông sản, góp phần tăng trưởng kinh tế đất nước 2 con số”.

Phát biểu tại diễn đàn, bà Vương Thị Thương - Giám đốc Hợp tác xã Nông sản Toàn Thương chia sẻ, hợp tác xã của chị không chỉ dừng lại ở sản xuất và chế biến hồng treo gió - một trong những đặc sản nổi tiếng của Lạng Sơn – mà còn mở rộng cách tiếp cận thị trường. Nếu như trước đây sản phẩm chỉ tiêu thụ qua kênh bán hàng truyền thống, thì nay hợp tác xã đã tận dụng Facebook, Zalo, YouTube và đặc biệt là TikTok để quảng bá và bán hàng.

Những buổi livestream bán nông sản của chị và các thành viên hợp tác xã nhận được hàng nghìn lượt xem, góp phần đưa sản phẩm hồng treo gió đến tay người tiêu dùng cả nước. “Chúng tôi mong muốn không chỉ dừng lại ở thị trường trong nước, mà còn mở rộng ra các sàn thương mại điện tử quốc tế để sản phẩm OCOP có chỗ đứng vững vàng”, chị Thương bày tỏ.

Trước băn khoăn đó, Bộ Công Thương khẳng định đã và đang triển khai hàng loạt giải pháp. Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, đánh giá cao những nỗ lực của Hợp tác xã Toàn Thương với hai sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 4 sao. Theo ông Phú, đây là “tấm hộ chiếu” quan trọng để xây dựng thương hiệu, mở rộng thị trường và hướng tới xuất khẩu.

Các chương trình hỗ trợ tập trung vào việc cải thiện chất lượng và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế. Bộ đã tích cực hỗ trợ các hợp tác xã trong việc hoàn thiện bao bì, nhãn mác chuyên nghiệp, đồng thời tăng cường áp dụng các giải pháp truy xuất nguồn gốc sản phẩm, qua đó tạo dựng niềm tin và nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.

Hoạt động quảng bá sản phẩm được đẩy mạnh thông qua các chương trình xúc tiến thương mại quy mô lớn. Nông sản Việt được giới thiệu rộng rãi tại các sự kiện uy tín như hội chợ VIETNAM OCOPEX, hay các ngày hội mua sắm trực tuyến như Online Friday và ASEAN Online Sales Day, giúp tiếp cận hàng triệu khách hàng tiềm năng trong nước và quốc tế.

Theo ông Phú, Bộ Công Thương đặc biệt chú trọng kết nối nông sản với các nền tảng thương mại điện tử hàng đầu. Thông qua việc phối hợp với các "gã khổng lồ" như Amazon, Alibaba, Shopee và TikTok Shop, Bộ đã hỗ trợ xây dựng các gian hàng OCOP chuyên biệt, đồng thời mở rộng mô hình “Sàn Việt”, tạo cầu nối vững chắc đưa nông sản lên không gian số.

Để nông dân và hợp tác xã làm chủ được công cụ số, các chương trình đào tạo kỹ năng số đã được triển khai sâu rộng. Nội dung đào tạo bao quát từ kỹ thuật livestream bán hàng, quy trình quản lý gian hàng hiệu quả cho đến các nghiệp vụ dịch vụ khách hàng trực tuyến, trang bị kiến thức toàn diện cho người sản xuất trong kỷ nguyên số.

Nhờ đó, hàng nghìn sản phẩm OCOP đã được chuẩn hóa, đưa lên sàn thương mại điện tử, góp phần nâng cao uy tín, chất lượng và niềm tin của người tiêu dùng.

Thách thức từ thị trường

Dù đã có những bước đi mạnh mẽ, các chuyên gia cũng cho rằng để sản phẩm OCOP thực sự vươn xa, thách thức lớn nhất vẫn nằm ở chất lượng và sự chuẩn hóa. Bà Lê Hoàng Oanh, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, nhấn mạnh: “Quảng bá chỉ là bước khởi đầu. Điều cốt lõi vẫn là sản phẩm đủ tiêu chuẩn, quy chuẩn, có số lượng ổn định để đáp ứng thị trường quốc tế”.

Quang cảnh Diễn đàn

Bà Oanh dẫn chứng, ngay cả khi tổ chức các phiên livestream bán mật ong ở Lai Châu, chỉ có duy nhất một doanh nghiệp đáp ứng được tiêu chuẩn để xuất khẩu. Điều đó cho thấy khoảng cách lớn giữa tiềm năng và thực tế. Bộ Công Thương vì vậy đã tăng cường hỗ trợ nông dân, hợp tác xã qua các chương trình đào tạo miễn phí, hướng dẫn quy trình sản xuất đạt chuẩn, từ bao bì đa ngôn ngữ đến đăng ký bảo hộ thương hiệu.

Bên cạnh đó, vấn nạn hàng giả, hàng nhái cũng là nỗi lo thường trực. Đại diện Cục Phòng vệ thương mại nhận định, đây là “cuộc chiến tốn kém” mà từng hộ nông dân khó có thể tự chống đỡ. Do đó, cơ quan quản lý kiến nghị dành một phần ngân sách từ thuế phòng vệ thương mại để hỗ trợ bảo hộ thương hiệu cho nông sản Việt.

Ở góc độ hoạch định chính sách, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định, sản phẩm OCOP muốn vươn xa cần ba yếu tố then chốt: chất lượng, bao bì và bảo hộ thương hiệu. Ông ví von: “Sữa tươi rất ngon, nhưng nếu bao bì không đẹp thì trẻ con cũng không uống.” Đó là minh chứng cho vai trò quan trọng của hình thức bên ngoài trong cạnh tranh toàn cầu.

Không chỉ tập trung vào thị trường quốc tế, các chuyên gia còn cảnh báo Việt Nam đang bỏ quên thị trường trong nước với hơn 100 triệu dân – một thị trường giàu tiềm năng nhưng chưa được khai thác đúng mức. Ông Vũ Bá Phú cho biết, Cục Xúc tiến thương mại thường xuyên tổ chức hội chợ cung cầu, kết nối với các chuỗi bán lẻ trong nước như Saigon Co.op để tiêu thụ nhanh sản phẩm OCOP.

Hướng đi cho nông sản Việt

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, thay đổi tư duy là điều tiên quyết. “Người nông dân cần trả lời rõ: sản xuất cái gì, bán cho ai, ở đâu, giá bao nhiêu. Không thể làm xong rồi mới tìm nơi tiêu thụ”. Ông Diên cũng nhấn mạnh việc phải có hợp đồng giao thương minh bạch, có điều khoản chia sẻ rủi ro, để bảo đảm sự bền vững trong sản xuất và xuất khẩu.

Để phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững trong bối cảnh hiện nay, ông Nguyễn Hồng Diên cho rằng, việc cốt lõi là phải xác định và tổ chức các vùng sản xuất chuyên canh theo quy hoạch rõ ràng. Sản phẩm làm ra cần đáp ứng nghiêm ngặt các tiêu chuẩn khắt khe từ thị trường và người tiêu dùng, bắt buộc phải là nông sản "xanh," "sạch," và an toàn tuyệt đối. Thời kỳ sản xuất nhỏ lẻ, tự phát theo kiểu “rau hai luống, lợn hai chuồng” đã hoàn toàn chấm dứt. Nếu không chuyển mình sang sản xuất sạch và tuân thủ các quy chuẩn chất lượng, nông sản sẽ không thể tìm được chỗ đứng trên thị trường, thậm chí không thể bán được cho bất kỳ ai.

TS. Bùi Quý Thuấn, giảng viên Đại học Phenikaa, bổ sung góc nhìn rằng việc ứng dụng công nghệ số, đặc biệt là livestream, là xu thế tất yếu nhưng cần có định hướng để tránh cạnh tranh thiếu lành mạnh. Cơ quan quản lý hiện đã đưa nội dung này vào dự thảo Luật Thương mại điện tử, nhằm quy định rõ ràng, minh bạch, giúp hình thức bán hàng qua mạng trở thành kênh chuyên nghiệp, hiệu quả.

Trong bức tranh tổng thể, các chuyên gia đều thống nhất rằng nông sản Việt muốn vươn xa phải gắn với chuẩn mực quốc tế: từ truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn xanh, sản xuất sạch đến xây dựng thương hiệu mạnh. Điều này không chỉ giúp sản phẩm OCOP bước ra thế giới, mà còn tạo chỗ đứng vững chắc ngay tại thị trường nội địa.

Câu chuyện của chị Vương Thị Thương chỉ là một lát cắt nhỏ trong nỗ lực chung của hàng vạn nông dân Việt. Từ một sản phẩm truyền thống như hồng treo gió, nhờ ứng dụng công nghệ và sự hỗ trợ chính sách, nông dân Việt Nam đã có thể “đứng trên vai người khổng lồ” – đưa đặc sản quê hương ra toàn cầu.

Từ kinh nghiệm thực tiễn và những chính sách được triển khai, có thể thấy: con đường để nông sản Việt chinh phục thị trường quốc tế không chỉ dựa vào sản phẩm ngon, đặc sắc, mà còn đòi hỏi chiến lược bài bản về thương mại điện tử, thương hiệu và bảo hộ pháp lý.

Nếu nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp biết tận dụng sức mạnh của công nghệ, cùng với sự đồng hành của Nhà nước, thì những đặc sản như hồng treo gió Lạng Sơn sẽ không chỉ là niềm tự hào của một vùng đất, mà còn trở thành thương hiệu toàn cầu, góp phần khẳng định vị thế nông sản Việt Nam trên bản đồ thế giới.