Mỹ áp thuế đối ứng 20%: Cơ hội để doanh nghiệp Việt tái cấu trúc, nâng cao năng lực

Tranh thủ cơ hội lợi thế hơn đối thủ

Chuyên gia kinh tế, PGS. TS Ngô Trí Long đánh giá, Mỹ áp mức thuế đối ứng 20% đối với doanh nghiệp Việt Nam không chỉ là thách thức trước mắt, mà còn là “phép thử” quan trọng cho sức đề kháng và khả năng thích ứng của doanh nghiệp Việt Nam. Ở ngắn hạn, các doanh nghiệp cần nhanh chóng rà soát danh mục sản phẩm, tính toán kỹ tác động của thuế, đồng thời tái cơ cấu thị trường xuất khẩu, ưu tiên những mặt hàng có giá trị gia tăng cao.

Doanh nghiệp tận dụng lợi thế để xuất khẩu cá ngừ sang Mỹ

Ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết, Việt Nam là nhà cung cấp dệt may lớn thứ hai tại Mỹ, chỉ sau Trung Quốc. Sáu tháng đầu năm 2025, xuất khẩu dệt may sang Mỹ đạt 9,2 tỷ USD, tăng 8,5% so với cùng kỳ.

Điểm đáng chú ý là Trung Quốc và Ấn Độ - hai đối thủ lớn đang chịu mức thuế cao hơn Việt Nam, tạo ra khoảng trống thị trường đáng kể. Cơ cấu hàng xuất khẩu của Việt Nam khá tương đồng với Trung Quốc, vì vậy chúng ta hoàn toàn có thể bù đắp một phần nguồn cung bị thu hẹp. Bangladesh - đối thủ có cùng mức thuế 20% tuy có lợi thế nhân công rẻ nhưng Việt Nam mạnh hơn ở chất lượng, khả năng đáp ứng đơn hàng lớn và đặc biệt là tốc độ giao hàng nhanh. Do đó, nếu doanh nghiệp nhanh chóng áp dụng sản xuất xanh, tối ưu chi phí và đầu tư vào thiết kế sáng tạo, xuất khẩu dệt may Việt Nam hoàn toàn có thể giữ vững thị trường và mở rộng thị phần tại Mỹ.

Thủy sản (chủ yếu là tôm và cá ngừ) là nhóm hàng chủ lực của Việt Nam tại thị trường Mỹ. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang Mỹ đạt hơn 1,8 tỷ USD, chiếm khoảng 20% tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của cả nước. Xuất khẩu thủy sản vào Mỹ trong tháng 7 và 7 tháng đầu năm vẫn tăng khoảng 10%, đạt trên 1,5 tỷ USD.

Theo đại diện các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản, mức thuế 20% mà Mỹ áp dụng với Việt Nam cần được đặt trong bối cảnh tôm Ấn Độ chịu thuế tới 25%, Ecuador chỉ 15% nhưng tập trung ở tôm sơ chế, trong khi Việt Nam lại mạnh ở tôm chế biến sâu - phân khúc có giá trị gia tăng cao và ít đối thủ trực tiếp. Nếu tận dụng được lợi thế chế biến sâu, doanh nghiệp Việt vẫn giữ được khách hàng Mỹ và thậm chí mở rộng thị phần khi một số đối thủ gặp khó về thuế hoặc nguồn cung.

Ở mảng cá ngừ, dù Ecuador đang lợi thế ở mức thuế 15%, nhưng Việt Nam có thể củng cố vị thế nhờ công nghệ chế biến đa dạng, sản phẩm đóng hộp và fillet chất lượng cao, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Giới chuyên gia cho rằng, trong giai đoạn này, việc đẩy mạnh tiếp thị thương hiệu quốc gia và quảng bá sản phẩm chế biến cao cấp sẽ là “vũ khí” giúp thủy sản Việt trụ vững.

Doanh nghiệp linh hoạt tìm cách thích ứng

Chia sẻ câu chuyện thực tế, ông Phan Minh Thông, Chủ tịch HĐQT Phúc Sinh Group cho biết, Việt Nam là quốc gia xuất khẩu hạt tiêu lớn nhất trên thế giới và tại Mỹ, riêng Phúc Sinh là một trong những doanh nghiệp xuất khẩu nhiều nhất vào Mỹ. Khi Mỹ bắt đầu thông báo về chính sách thuế quan, người tiêu dùng cũng như đối tác của Phúc Sinh tại Mỹ bày tỏ sự hoang mang, bởi họ dùng rất nhiều loại gia vị nhập khẩu từ Việt Nam như: hạt tiêu, quế, hoa hồi... Mỹ không trồng hạt tiêu nhưng các chuỗi cửa hàng như McDonald's, Kentucky, Burger King… không thể thiếu gia vị từ Việt Nam. Vì thế, các đối tác phái Mỹ vẫn nhập hàng Việt Nam, tuy nhiên, với mức thuế mới, khách hàng phải cân nhắc rất kỹ về lượng hàng và thời gian nhập khẩu, thay vì trước đây Phúc Sinh có thể xuất khẩu 50-70 container hàng mỗi ngày.

Ông Phùng Quốc Mẫn, Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP.HCM (HAWA) cũng cho biết, số lượng đơn hàng có phần giảm trong giai đoạn đầu chính sách thuế quan của Mỹ được công bố. Tuy nhiên, các doanh nghiệp trong ngành đã thích ứng bằng cách tranh thủ giao hàng trong giai đoạn hoãn thuế. Hiện nay, khoảng 4/10 sản phẩm nhà bếp của gia đình Mỹ có nguồn gốc từ Việt Nam. Hiện nay đang có làn sóng doanh nghiệp Trung Quốc sang Việt Nam mua doanh nghiệp gỗ và tiếp tục sản xuất với bộ máy cũ. Trong khi một số doanh nghiệp gỗ lớn của Việt Nam đang tìm hướng mở rộng đầu tư sang đầu tư sản xuất tại Mỹ hay Colombia.

Theo đại diện HAWA, từ khi thuế đối ứng có hiệu lực, để duy trì chuỗi cung ứng, thuế đã được chia thành 3 "phần" để nhà sản xuất, nhập khẩu và bán lẻ cùng chia sẻ rủi ro. Về dài hạn, ông Mẫn đề xuất doanh nghiệp cần đa dạng hóa thị trường, tăng năng lực quản trị, giảm giá thành. Để tránh tình trạng "bỏ trứng vào một giỏ", các doanh nghiệp cần nâng cao năng lực quản trị cũng như giảm giá thành để tiếp tục ứng phó với các chính sách thuế Mỹ.

Bên cạnh đó, một điều cần thiết nhưng ít công ty chú trọng chính là làm mới những thị trường cũ. Việt Nam xuất khẩu khoảng 80-90% sản phẩm gỗ vào các thị trường Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, nhưng không phải mặt hàng nào cũng đi vào hết các thị trường này.

"Các doanh nghiệp có thể chào bán thêm các mặt hàng mới cho nhiều thị trường cũ như Nhật Bản không chỉ có dăm gỗ, viên nén; Hàn Quốc không chỉ có ván công nghiệp; châu Âu không chỉ có hàng ngoài trời...", ông Mẫn cho hay.

TS. Cấn Văn Lực chỉ ra thực tế, tỷ lệ nội địa hóa trong một số ngành hàng xuất khẩu của Việt Nam còn quá thấp, ngoại trừ ngành nông sản tự chủ 90%, thì ngành gỗ chỉ đạt 30-31%; dệt may, da giày 40-45% và đặc biệt ngành điện tử chỉ 10%. Hiện, phía Mỹ chưa có tiêu chí cụ thể để xác định hàng hóa trung chuyển. Tuy nhiên, theo thông lệ quốc tế, hàng hóa có hàm lượng giá trị gia tăng tại Việt Nam khoảng 30-37% có thể được xem là sản xuất tại Việt Nam. Để an toàn tuyệt đối, TS. Lực khuyến nghị các doanh nghiệp phấn đấu đạt tỷ lệ nội địa hóa trên 50%.

Đồng tình với quan điểm này, ông Nguyễn Ngọc Hòa - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM, cho biết xuất khẩu đóng góp quan trọng vào GDP Việt Nam. Mỹ là nước chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu xuất khẩu nhiều mặt hàng của Việt Nam. Việc Mỹ áp dụng thuế đối ứng tác động trực tiếp đến tình hình đơn hàng, hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và công ăn việc làm người lao động.

Theo ông Hòa, việc Mỹ áp thuế đối ứng đặt ra nhiều thách thức cho doanh nghiệp Việt. Doanh nghiệp cần đặc biệt quan tâm vấn đề phải nâng cao tỷ lệ nội địa hóa của sản phẩm, việc này vừa tránh rơi vào tầm ngắm trung chuyển - mục tiêu quan trọng của thuế đối ứng, và tạo công ăn việc làm cho doanh nghiệp Việt.

Ông cho rằng mỗi doanh nghiệp cần phải có giải pháp, chiến lược cụ thể cho việc thích nghi với thách thức, đồng thời tăng cường liên kết, khai thác hiệu quả các thị trường ngách nhằm duy trì tăng trưởng. HUBA kiến nghị TPHCM cần có những nghiên cứu sâu và chính sách cụ thể để hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình này.