Nền tảng để bứt phá về năng lực cạnh tranh quốc gia

Tại diễn đàn mới đây về phát triển logistics thông minh, các chuyên gia trong và ngoài nước cùng chung nhận định: Việt Nam đang đứng trước cơ hội rộng mở để bứt phá, nhưng “cánh cửa” sẽ đóng lại rất nhanh nếu không kịp thời đầu tư, chuẩn hóa và tích hợp công nghệ vào mọi khâu vận hành.

Theo ông Lê Minh Tuấn (Viện Nghiên cứu và Phát triển kinh tế số), số hóa không chỉ dừng ở việc ứng dụng phần mềm quản lý mà cần được hiểu là “khả năng kết nối toàn chuỗi”. Từ dữ liệu hàng hóa, lịch trình phương tiện, năng lực kho bãi cho tới tình trạng thời tiết, mọi yếu tố đều được số hóa và chia sẻ đồng bộ trong thời gian thực. Ngày nay, doanh nghiệp nào kiểm soát được dữ liệu sẽ kiểm soát được chuỗi cung ứng. Các nền tảng số không chỉ tăng tốc độ xử lý, mà còn giảm sai sót, giảm thời gian chờ tại cảng từ 20 - 30%.

Việt Nam cần phát triển chuỗi logistics tích hợp

Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp logistics Việt Nam đã bắt đầu chuyển mình. Các cảng lớn tại Hải Phòng, TP. Hồ Chí Minh đang triển khai hệ thống cổng thông minh (smart gate), tự động nhận diện container, giảm đáng kể thời gian làm thủ tục. Một số đơn vị logistics đã đưa vào vận hành công nghệ định vị theo thời gian thực (RTLS), giúp khách hàng theo dõi trạng thái đơn hàng từng phút.

Nếu số hóa giúp minh bạch dòng chảy thông tin, thì tự động hóa lại giải quyết bài toán chi phí-vốn là yếu tố mà doanh nghiệp Việt Nam vẫn chịu áp lực lớn.

Chuyên gia Nhật Bản Toru Sakai lưu ý, các cảng biển hiện đại trên thế giới đang dần chuyển sang mô hình bãi quản lý bằng robot, cần cẩu tự động và phương tiện không người lái. Việt Nam muốn rút ngắn khoảng cách thì không thể mãi dựa vào lao động thủ công.

Hiện một số doanh nghiệp logistics lớn tại Việt Nam cũng đang thử nghiệm xe tự hành trong khu bãi, tự động hóa xếp dỡ để rút ngắn chu kỳ container. Đại diện công ty TNHH Việt Nhật cho biết, việc tự động hóa một công đoạn cũng giúp giảm 15 - 20% chi phí vận hành, tốc độ lưu chuyển hàng hóa tăng lên rõ rệt. Tuy nhiên, để làm được điều này yêu cầu quy mô đầu tư lớn nên rất cần cơ chế hỗ trợ.

Bên cạnh số hóa và tự động hóa, một xu hướng không thể đảo ngược nữa là xanh hóa, đặc biệt khi các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản đang đưa ra hàng loạt tiêu chuẩn môi trường nghiêm ngặt.

Theo bà Nguyễn Thu Hà, chuyên gia từ Hội đồng Doanh nghiệp vì sự Phát triển bền vững Việt Nam (VBCSD), doanh nghiệp logistics không chỉ vận chuyển hàng hóa mà còn vận chuyển “dấu chân carbon” của nền kinh tế. Nếu chuỗi cung ứng không xanh, doanh nghiệp sẽ không thể tham gia sâu vào thị trường toàn cầu. Các giải pháp xanh được khuyến nghị gồm: chuyển đổi sang phương tiện tiết kiệm nhiên liệu; tăng tỷ lệ vận tải đa phương thức; áp dụng container tái sử dụng và sử dụng điện mặt trời trong kho bãi. Một số doanh nghiệp đã triển khai hệ thống pin mặt trời giúp tiết kiệm tới 20% chi phí điện vận hành.

Trong lĩnh vực cảng biển, xu hướng “cảng xanh”, “cảng trung hòa carbon” cũng đang được thúc đẩy mạnh mẽ. Cảng Cái Mép - Thị Vải và một vài cảng container lớn đang thí điểm sử dụng điện bờ (shore power) cho tàu cập cảng nhằm giảm khí thải từ máy phát diesel.

Các chuyên gia cho rằng, Việt Nam có vị trí địa chiến lược thuận lợi, nằm trong tuyến hàng hải sầm uất bậc nhất thế giới. Tuy nhiên, lợi thế địa lý chỉ thực sự phát huy khi doanh nghiệp chủ động đổi mới, thay vì duy trì mô hình truyền thống.

Ông David Walker, chuyên gia logistics của Singapore chia sẻ, Việt Nam cần phát triển chuỗi logistics tích hợp thay vì manh mún. Các doanh nghiệp phải liên kết, chia sẻ dữ liệu và tiêu chuẩn hóa quy trình. Không thể có logistics thông minh nếu mỗi đơn vị chạy một hệ thống riêng lẻ.