Phát triển kinh tế tư nhân “xanh”

Từ xu hướng đến bước đi “sống còn”

Kinh tế tư nhân luôn là động lực quan trọng của nền kinh tế Việt Nam, được khẳng định trong Nghị quyết 10-NQ/TW (3/6/2017) và tiếp tục cụ thể hóa qua Nghị quyết 68-NQ/TW (4/5/2025) cùng nhiều văn bản chỉ đạo khác, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp phát triển, đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, suy giảm tài nguyên và áp lực môi trường gia tăng, Việt Nam đã ban hành Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050, hướng tới tái cấu trúc kinh tế theo hướng bền vững, giảm phát thải, thúc đẩy tiêu dùng và sản xuất xanh. Do đó, kết hợp hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế tư nhân và bảo vệ môi trường vừa là yêu cầu cấp bách, vừa là cơ hội để doanh nghiệp tạo lợi thế cạnh tranh bền vững thông qua các mô hình kinh doanh xanh, kinh tế tuần hoàn, năng lượng sạch, góp phần vì lợi ích kinh tế, trách nhiệm xã hội và tương lai thế hệ mai sau.

Thực tế, nhiều doanh nghiệp tư nhân đã bắt tay vào công cuộc phát triển xanh, bền vững từ rất sớm. Đơn cử, với địa bàn rộng, nguồn lực đa dạng, tỉnh Phú Thọ xác định công nghiệp là mũi nhọn đột phá, tạo động lực tăng trưởng, thay vì phát triển ồ ạt, tỉnh lựa chọn hướng đi bền vững. Tại Cụm công nghiệp Tân Phú (huyện Tân Sơn), CTCP Gemmy Tân Sơn đã chọn con đường đầu tư nguyên liệu gỗ đạt chứng chỉ FSC. Không chỉ giúp sản phẩm đồ gỗ của họ có mặt ở Châu Âu, Mỹ mà còn tạo dựng hình ảnh một thương hiệu biết trân trọng thiên nhiên và trách nhiệm với cộng đồng. Tương tự, Công ty TNHH Toàn Cầu Xanh Vina từ khi lắp đặt hệ thống điện mặt trời áp mái, doanh nghiệp này không chỉ giảm tới 30% chi phí điện hàng tháng mà còn tự tin công bố với đối tác quốc tế rằng họ đang chung tay cắt giảm khí nhà kính.

Để tạo cơ hội cho kinh tế tư nhân phát triển theo hướng xanh và bền vững, TS. Lại Văn Mạnh, Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng, hỗ trợ công nghệ và hạ tầng để khuyến khích doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp tư nhân nói riêng phát triển xanh. Các ngành ưu tiên gồm nông - lâm - thủy sản, năng lượng tái tạo, chế biến - chế tạo, xây dựng, giao thông và quản lý chất thải. Khu vực tư nhân có nhiều cơ hội đầu tư vào năng lượng tái tạo, hạ tầng điện, công nghệ xanh, mô hình kinh tế tuần hoàn. Doanh nghiệp cũng có thể tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi, bảo hiểm xanh và các sản phẩm tài chính xanh từ các tổ chức quốc tế. “Đây là cơ sở để khu vực tư nhân tận dụng cơ hội, nâng cao năng lực cạnh tranh và đóng góp vào mục tiêu phát triển bền vững”, TS. Lại Văn Mạnh khẳng định.

Dẫu vậy, doanh nghiệp tư nhân muốn chuyển đổi xanh vẫn còn nhiều thách thức. Theo đánh giá của Viện Chiến lược, chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), hiện nay, quy mô nền kinh tế xanh của Việt Nam chỉ chiếm khoảng 2% GDP, phần lớn nền kinh tế vẫn dựa vào mô hình phát triển truyền thống (kinh tế “nâu”). Do đó, quá trình chuyển đổi xanh vẫn là một thách thức lớn, đòi hỏi nâng cao năng lực sản xuất, tối ưu hóa chi phí và gia tăng năng suất lao động để đảm bảo quá trình chuyển đổi diễn ra hiệu quả và bền vững.

Dưới góc độ doanh nghiệp, ông Đinh Hồng Kỳ, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP. Hồ Chí Minh (Huba), các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn trong quá trình xanh hóa, từ tài chính, nguồn nhân lực đến công nghệ và nhận thức. Một trong những rào cản lớn nhất là vấn đề tài chính. Mặc dù đã có các cơ chế hỗ trợ nhưng việc đưa nguồn vốn này đến đúng đối tượng vẫn là một bài toán khó. Bên cạnh đó, nhân lực cũng là một yếu tố đáng lo ngại. Chỉ có khoảng 12% doanh nghiệp tại thành phố sở hữu đội ngũ nhân sự có chuyên môn về môi trường, xã hội, quản trị (ESG). Điều này vô hình trung gây cản trở lớn cho quá trình chuyển đổi.

Chuyển đổi xanh vừa là yêu cầu cấp bách, vừa là cơ hội để doanh nghiệp tư nhân tạo lợi thế cạnh tranh

“Cánh cửa” để chuyển đổi nhanh, hiệu quả hơn

Chia sẻ một số định hướng lớn về thể chế và chính sách phát triển kinh tế tư nhân gắn với tăng trưởng xanh, bảo vệ môi trường bền vững, ông Dương Duy Hưng, Vụ trưởng Vụ Kinh tế tổng hợp, Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương, phát triển kinh tế tư nhân, phát triển kinh tế bền vững gắn với tăng trưởng xanh là chủ đề xuyên suốt của Đảng và Nhà nước. Do đó, doanh nghiệp hãy tăng cường tiếp cận các cơ quan quản lý, tích cực hơn trong việc thể hiện tiếng nói của mình, đóng góp cho việc xây dựng các chính sách phát triển kinh tế. Doanh nghiệp cần thực hiện và hoàn thành tốt công việc của mình; hãy kinh doanh, đầu tư sản xuất bền vững, hãy “đi những bước chắc chắn, lâu dài” để đóng góp một cách hiệu quả cho sự phát triển kinh tế của nước ta. Với những giải pháp trên, doanh nghiệp cũng rất cần có sự hỗ trợ của các cơ quan báo chí - kênh tiếp nhận, phản ánh và thể hiện tiếng nói của doanh nghiệp, đóng góp chung vào sự phát triển kinh tế bền vững của đất nước.

Bên cạnh đó, bà Trần Thị Thúy Ngọc, Phó Tổng giám đốc thường trực Deloitte Việt Nam cho rằng, hành lang pháp lý là “cánh cửa” cần được Chính phủ, Quốc hội, cơ quan quản lý nhà nước đặc biệt quan tâm nhằm mở ra một chương phát triển mới cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam. Một khi khung chủ trương, chính sách được xây dựng đồng bộ và thực thi có hiệu quả, sẽ là động lực lớn để các tổ chức, doanh nghiệp chuyển đổi xanh nhanh chóng về đích. Theo báo cáo của Deloitte, 65% lãnh đạo điều hành doanh nghiệp nhận định sự thay đổi trong môi trường pháp lý đã khiến tổ chức của họ tăng cường hành động vì khí hậu. Một khuôn khổ pháp lý rõ ràng, mang tính thống nhất còn là cơ sở để các ngân hàng thương mại thẩm định khi cấp tín dụng xanh. Việc tập trung nguồn lực để chuyển dịch sử dụng nguồn năng lượng xanh, năng lượng tái tạo sẽ vừa đóng góp bảo vệ môi trường, giảm thiểu các-bon và phát triển nguồn năng lượng sạch. Các ưu đãi về thuế, phí nên được tiếp tục duy trì nhằm khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào đổi mới công nghệ theo hướng xanh hóa.