Tăng cường phòng, chống rửa tiền từ buôn bán động vật hoang dã trái pháp luật

Hội thảo “Tăng cường Phòng chống rửa tiền từ buôn bán động vật hoang dã trái pháp luật” ngày 13/9

Buôn bán động vật hoang dã (ĐVHD) trái pháp luật được đánh giá là một loại tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia nghiêm trọng, có lợi nhuận hàng tỷ đồng tiền tội phạm mỗi năm. Kết quả một số nghiên cứu cho thấy tội phạm buôn bán ĐVHD có liên quan đến nạn tham nhũng, đe dọa đa dạng sinh học, đặc biệt có tác động tiêu cực đáng kể đến sức khỏe cộng đồng và nền kinh tế.

Thực tế chỉ ra là những kẻ buôn bán ĐVHD đã và đang khai thác các điểm yếu trong lĩnh vực tài chính và phi tài chính để di chuyển, che giấu và rửa tiền thu lợi bất chính. Nếu để tội phạm buôn bán ĐVHD tiếp tục lợi dụng những kẽ hở trong ngành tài chính sẽ gây tổn hại đến tính toàn vẹn tài chính, ông Nguyễn Thanh Sơn - Giám đốc Trung tâm Đào tạo - Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho biết như vậy tại hội thảo “Tăng cường Phòng chống rửa tiền từ buôn bán động vật hoang dã trái pháp luật” do Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam và dự án Bảo vệ các loài động vật hoang dã, nguy cấp, WWF - Việt Nam phối hợp tổ chức ngày 13/9.

Thời gian qua, Việt Nam đã từng bước hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, nâng cao năng lực cho các định chế tài chính tham gia đấu tranh phòng, chống rửa tiền (PCRT) nói chung và PCRT tiền từ buôn bán động vật hoang dã trái pháp luật nói riêng. Như Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2012; Thông tư số 35 năm 2013 của NHNN hướng dẫn thực hiện một số quy định về PCRT (được sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư 31 năm 2014 và Thông tư 20 năm 2019). Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017, quy định rõ các hành vi vi phạm quy định về bảo vệ động vật hoang dã và động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm…

Việt Nam là thành viên của Nhóm châu Á - Thái Bình Dương về phòng, chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố (APG), thành viên liên kết của FATF (là một cơ quan liên chính phủ được thành lập vào năm 1989, đưa ra các chuẩn mực và thúc đẩy việc thực thi có hiệu quả công tác PCRT), là quan sát viên của Nhóm các đơn vị tình báo tài chính (Nhóm Egmont).

Bên cạnh đó, Việt Nam đã gia nhập một số tổ chức quốc tế lớn về phòng, chống rửa tiền trong khu vực, tham gia các công ước quốc tế và phê chuẩn thực hiện các công ước như Công ước về buôn bán Quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp gọi tắt là Công ước CITES Công ước về Đa dạng sinh học. Đặc biệt, Việt Nam đã chính thức gia nhập Mạng lưới liên cơ quan thu hồi tài sản Khu vực châu Á - Thái Bình Dương vào tháng 12/2020.

Ông Nguyễn Thanh Sơn nhấn mạnh, cùng với kiện toàn khuôn khổ pháp lý, hệ thống ngân hàng thương mại thời gian qua đã triển khai mạnh mẽ PCRT trong hệ thống. Đa số các ngân hàng đã ban hành quy định nội bộ về PCRT, hiện đại hóa hạ tầng công nghệ, nâng cao năng lực quản trị theo các chuẩn mực quốc tế để phòng chống tội phạm trong lĩnh vực tài chính, tiền tệ, trong đó có PCRT và phổ biến kiến thức cho các cán bộ nhằm nâng cao nhận thức về PCRT.

Đối với các ngân hàng, rủi ro về buôn bán bất hợp pháp động vật hoang dã phải được xem xét và ghi nhận là một phần trong khuôn khổ về rủi ro của ngân hàng và đánh giá chống rửa tiền. Các ngân hàng cần theo dõi để đảm bảo các loại giao dịch khớp với hồ sơ là bước đầu tiên để kiềm chế hoạt động buôn bán động vật bất hợp pháp. Thêm vào đó, các ngân hàng cũng cần thẩm định chắc chắn khách hàng để đảm bảo các công ty không dùng vỏ bọc để che giấu hoạt động trái phép như buôn bán bất hợp pháp động vật hoang dã cũng là điều cần thiết...

Tuy nhiên, để có thể phát hiện và ngăn chặn rửa tiền từ buôn bán ĐVHD trái phép qua hệ thống tổ chức tài chính, các ngân hàng đối diện với không ít khó khăn, thách thức. Bà Trần Thị Hoài Thu, đại diện Cục PCRT – Cơ quan TTGSNH (NHNN) dẫn chứng, chưa có quy định cụ thể rõ ràng về các dấu hiệu đáng ngờ liên quan tới rửa tiền thông qua buôn bán ĐVHD trái phép; Kênh trao đổi thông tin với cơ quan có thẩm quyền còn khó khăn; Chưa có cơ sở pháp lý rõ ràng và phổ biến rộng rãi đến các tổ chức tài chính; Các ngân hàng chưa bao giờ nhận được công văn yêu cầu rà soát của công an, cảnh sát.

Thêm nữa, nhận thức của tổ chức tài chính đối với vấn đề rửa tiền từ buôn bán ĐVHD còn hạn chế. Chưa có các khung hướng dẫn nội bộ về dấu hiệu nhận biết (red flags), phương pháp, phương thức, thủ đoạn buôn bán vận chuyển ĐVHD trái phép. Bản thân cán bộ các ngân hàng chưa được đào tạo tập huấn hay hỗ trợ của cơ quan chuyên môn nhà nước, sự hỗ trợ của công nghệ…

Từ thực trạng trên, bà Trần Thị Hoài Thu đề xuất nhiều giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống rửa tiền và chống buôn bán ĐVHD trái phép. Trong đó, cần hoàn thiện cơ sở pháp lý, có các hướng dẫn rõ ràng. Phổ biến, cập nhật chính sách; Xây dựng cơ chế hợp tác liên ngành (NHNN, Bộ Công An, hải quan, liên ngân hàng, lâm nghiệp, WWF…). Chú trọng xây dựng cơ sở dữ liệu chung về tội phạm, phương thức thủ đoạn liên quan đến buôn bán động vật hoang dã trái phép.

Đồng thời, thường xuyên tăng cường năng lực chuyên môn cho cán bộ tổ chức tài chính thông qua các hội thảo, chương trình đào tạo chuyên sâu về phòng, chống rửa tiền từ buôn bán ĐVHD trái phép; Ứng dụng công nghệ và data trong phát hiện dấu hiệu đáng ngờ về mua bán trái phép ĐVHD. Chia sẻ thông tin giữa các ngân hàng và các cơ quan quản lý; các dấu hiệu cảnh báo (red flags) về giao dịch liên quan đến buôn bán ĐVHD trái phép…

Thông qua hội thảo này, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam và WWF Việt Nam kỳ vọng nâng cao nhận thức của các tổ chức tài chính, các công ty Fintech về rủi ro rửa tiền liên quan đến buôn bán ĐVHD trái pháp luật; Tuyên truyền thông điệp về nỗ lực phòng chống buôn bán ĐVHD, khuyến khích các tổ chức tài chính, công ty Fintech có lập trường không khoan nhượng đối với buôn bán ĐVHD trái pháp luật.

Từ đó, vận động các nhà lãnh đạo cấp cao, các đại diện ngân hàng trở thành Đại sứ chống buôn bán ĐVHD trái pháp luật và ủng hộ việc áp dụng các biện pháp PCRT đối với tội phạm về động vật hoang dã và tuân thủ theo Quy tắc ứng xử của doanh nghiệp về chống buôn bán ĐVHD trái pháp luật thông qua các trường hợp kinh doanh cụ thể.