Ký ức Lịch sử tiền tệ Việt Nam Lịch sử tiền tệ thế giới Ký sự ngân hàng Hình ảnh ngân hàng xưa

Tiền triều Tây Sơn (1778 - 1802) Kỳ I - Tiền đời Thái Đức Hoàng Đế - Nguyễn Nhạc (1778 - 1793)

Lâm.TV - 07:20 | 25/08/2025

Từ giữa thế kỷ XVIII, ở Đàng Trong, mâu thuẫn xã hội giữa giai cấp phong kiến thống trị với quần chúng nhân dân trong xã hội ngày càng gay gắt. Khởi nghĩa Tây Sơn đã nổi dậy và phát triển trong bối cảnh lịch sử đó...

Bối cảnh lịch sử

Năm 1771, ba anh em Nguyễn Văn Nhạc, Nguyễn Văn Huệ và Nguyễn Văn Lữ ở vùng Tây Sơn đã liên kết với nhiều người cùng chí hướng, mộ quân nổi dậy lật đổ chính quyền chúa Nguyễn, đánh tan quân xâm lược Xiêm (1785), lật đổ chính quyền Lê -Trịnh ở Đàng Ngoài.

Năm 1778, Nguyễn Văn Nhạc đã tự xưng Hoàng đế, đặt niên hiệu là Thái Đức, lấy thành Đồ Bàn (Bình Định) làm Kinh đô, với tên mới là Thành Hoàng Đế.

Cuối năm 1788, khi quân Mãn Thanh vào Thăng Long. Trước khi cử binh ra Thăng Long đánh đuổi quân xâm lược, ngày 25 tháng 11 năm Mậu Thân (22/12/1788), Nguyễn Văn Huệ tế trời tại núi Bân ở Phú Xuân, lên ngôi Hoàng đế, đặt niên hiệu Quang Trung (1788 – 1792).

Vua Quang Trung đã cho xây dựng chính quyền Trung ương tập quyền, đề ra các chính sách khôi phục và phát triển kinh tế, chủ trương khuyến khích phục hồi và mở rộng các làng thủ công cũng như việc trao đổi buôn bán trong và ngoài nước; xây dựng nền văn hóa tự chủ với việc chủ trương đưa chữ Nôm vào giáo dục và khoa cử, thiết lập quan hệ ngoại giao hòa hiếu với các nước láng giềng…

Tình hình tài chính, tiền tệ: Ngay từ rất sớm, và trong suốt thời kỳ nắm quyền điều hành đất nước, những người thủ lĩnh của phong trào Tây Sơn đã có ý thức đúc tiền để lưu thông và khẳng định vị trí chính thống của mình, đồng thời, đưa ra các chính sách phát triển kinh tế từ lĩnh vực nông nghiệp đến công thương nghiệp, do đó, tiền tệ có sự phát triển đáng được ghi nhận. Tuy vậy, so với tiền được đúc vào thời Lê sơ và Lê Trung Hưng, tiền thời kỳ này đúc mỏng và nhỏ, chất lượng kém, nét chữ không đẹp, tiền đúc ra nhiều nhưng giá trị nghệ thuật không cao.

Tiền của các đời vua triều Tây Sơn

1. Tiền đời Thái Đức Hoàng Đế - Nguyễn Nhạc (1778 - 1793)

Năm 1778, Nguyễn Nhạc tự xưng Hoàng đế, đặt niên hiệu là Thái Đức. Niên hiệu Thái Đức kéo dài 15 năm, từ 1778 đến 1793. Phạm vi quản lý của Nguyễn Nhạc chủ yếu là vùng Quảng Ngãi, Bình Định trở vào trong. Ông cho đúc tiền Thái Đức thông bảo lưu thông trên địa bàn quản lý của mình. Do đó, ở miền Bắc, tiền Thái Đức rất hiếm gặp.

Tiền triều Tây Sơn (1778 - 1802) Kỳ I - Tiền đời Thái Đức Hoàng Đế - Nguyễn Nhạc (1778 - 1793)

Ảnh 1.10.1.Tiền Thái Đức thông bảo 泰德通寳, kiểu Chân thư, lưng tiền trơn hoặc có ký hiệu trăng sao, đường kính 22,2-23,6mm

Tiền Thái Đức thông bảo 泰德通寳 mang phong cách gần giống như tiền Cảnh Hưng, nhất là tiền Cảnh Hưng thuận bảo. Mặt tiền đúc nổi 4 chữ “Thái Đức thông bảo” -泰德通寳 theo kiểu Chân thư, đọc chéo. Khổ chữ rất nhỏ, nét chữ mảnh hoặc nét chữ đậm. Biên trước và sau đều rất rộng. Tiền rất mỏng. Qua mẫu vật tiền, có thể chia tiền Thái Đức thông bảo 泰德通寳 thành hai loại khác nhau:

- Loại thứ nhất: Lưng tiền trơn, có ký hiệu trăng sao. Loại tiền này thường nhỏ, mỏng, nét chữ không đẹp. Đường kính 22,2 - 23,6mm, dày 0,8 -1mm, nặng 2,2 - 3,5gr.

Ảnh 1.10.2.Tiền Thái Đức thông bảo 泰德通寳, kiểu Chân thư, lưng tiền đúc 2 chữ “Vạn Tuế”- 萬歲, kiểu Thảo thư, đường kính 23,6mm

- Loại thứ hai: Lưng tiền đúc chữ “Vạn tuế” - 萬歲, đúc theo kiểu Thảo thư. Loại này có lẽ được đúc sau khi Nguyễn Nhạc trở về từ Bắc Hà (1787) và được đúc song hành với hiệu tiền Minh Đức thông bảo 明德通寳 mà ở lưng tiền cũng có chữ “Vạn tuế” - 萬歲 tương ứng. Đường kính từ 23,6 mm, dày 0,8 mm, nặng 3 gr.

Ảnh 1.10.3.Tiền Minh Đức thông bảo 明德通寳, kiểu Chân thư, lưng tiền đúc 2 chữ
“Vạn Tuế”- 萬歲, đường kính 25,7mm

Tháng 4 năm Thái Đức thứ 10 (1787), Nguyễn Nhạc xưng Trung ương Hoàng đế ở Quy Nhơn. Để mừng việc lên ngôi, Nguyễn Nhạc cho đúc tiền đồng Minh Đức thông bảo. Mặt tiền đúc nổi 4 chữ “Minh Đức thông bảo”- 明德通寳 theo kiểu Chân thư, đọc chéo. Chữ được bố cục gọn gàng, khổ chữ nhỏ, nét chữ mảnh, rõ ràng. Lưng tiền đúc nổi 2 chữ “Vạn tuế”- 萬歲 theo kiểu Thảo thư ở hai bên lỗ vuông. Biên tiền trước và sau đều rộng. Tiền khá mỏng. So với tiền Thái Đức thông bảo, tiền Minh Đức thông bảo có kích thước to hơn, đường kính 25,7mm, dày 1mm, nặng 4,6gr.

Đón đọc Kỳ II: Tiền đời Hoàng đế Quang Trung - Nguyễn Huệ (1788 - 1792)

Nguồn: Tác phẩm: ''Lịch sử đồng tiền Việt Nam'' của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam

Biên tập: Mạnh - Thắng | Đồ họa:Văn Lâm

Lâm.TV

Tin khác

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1923 - 1939: Phát hành kỳ 3 (1932 -1936)

Năm 1930, cuộc khủng hoảng kinh tế giai đoạn 1929-1933 tại các nước tư bản chủ nghĩa đã lan sang các thuộc địa, nên Việt Nam cũng bị ảnh hưởng trầm trọng do nền kinh tế của nước thuộc địa phụ thuộc vào kinh tế của chính quốc là nước Pháp. Thực dân Pháp đã thi hành một loạt biện pháp kinh tế - tài chính như: rút vốn đầu tư về các ngân hàng Pháp, dùng tiền của ngân sách Đông Dương trợ cấp cho các công ty tư bản đang có nguy cơ bị phá sản… Trước tình hình đó, Ngân hàng Đông Dương phải phát hành thêm năm mẫu giấy bạc mới. Các đồng tiền phát hành dù vẫn được đảm bảo bằng vàng dự trữ trong ngân hàng, nhưng giá trị thực của nó không còn được như trước.

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1923 - 1939

Từ năm 1923 đến năm 1939, Ngân hàng Đông Dương cho phát hành bốn kỳ với 8 loại mệnh giá là 1 piastre (có 2 loại), 5 piastres (có 2 loại), 20 piastres (có 2 loại), 100 piastres (1 loại) và 500 piastres (1 loại). Trong các kỳ phát hành này, tên ngân hàng phát hành là: “Banque de L’Indo-chine” (bỏ gạch nối ở giữa thành “L’Indochine”). Mặt sau có ba thứ chữ là Hán, Việt, Miên (Campuchia).

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 6

Nghị định 06/10/1919, phát hành tiền giấy mệnh giá nhỏ gồm 10 cents xanh, 20 cents nâu và 50 cents đỏ. Tờ 20 cents có hai loại: có và không ghi tên nhà in Chaix.Paris. Chúng được phát hành cùng thời điểm tiền xu bạc bị giảm hàm lượng từ 83,5% xuống 40%. Đến năm 1921, Sắc lệnh 02/3/1921 yêu cầu thu hồi và huỷ bỏ các loại tiền này. Giai đoạn 1922–1924, khoảng 94% đã được thu hồi, chỉ còn 6% lưu thông. Tổng phát hành gồm 1 triệu tờ 10 cents, 6 triệu tờ 20 cents và 3,7 triệu tờ 50 cents.

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 5 (1909 - 1925)

Từ năm 1909 đến 1925, Ngân hàng Đông Dương phát hành tại Sài Gòn và Hải Phòng các loại giấy bạc Đông Dương mệnh giá 5, 20 và 100 piastres trong bốn đợt. Đợt năm 1909 có hai mệnh giá 5 và 20 piastres, mang đậm nét văn hóa “mẫu quốc” Pháp, tiêu biểu là hình Marianne – biểu tượng nước Pháp – ngồi uy nghi trên tờ 20 piastres.

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 4 (1903 -1907)

Căn cứ vào Nghị định ngày 21/01/1875, Nghị định 20/02/1888, 16/5/1900 và Sắc lệnh ngày 10/6/1903, Ngân hàng Đông Dương cho in thêm và phát hành tiền giấy các mệnh giá: 1 piastre, 5 piastres, 20 piastres và 100 piastres.

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 3 (1898-1903)

Căn cứ vào hai Nghị định ngày 21/01/1875 và 20/02/1888, Ngân hàng Đông Dương tiếp tục cho in thêm và phát hành tiền giấy các mệnh giá 1 piastre, 5 piastres, 20 piastres và 100 piastres theo yêu cầu của Bộ thuộc địa Pháp. Về cơ bản, họa tiết, kích thước và chất liệu giấy của các tờ tiền này không thay đổi so với kỳ 2, riêng tờ 1 piastre có nền màu xanh được đổi thành màu đỏ. Ngoài ra, 3 loại mệnh giá 5 piastres, 20 piastres và 100 piastres có in trực tiếp địa danh nơi phát hành trên tờ tiền

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923: Phát hành kỳ 2 (1893-1896)

Hiệp ước Quý Mùi, còn gọi Hiệp ước Hác - Măng (Har-mand), ký ngày 25/8/1883 giữa thực dân Pháp và triều đình nhà Nguyễn đã chính thức thừa nhận sự bảo hộ của Pháp ở Bắc và Trung Kỳ, cắt tỉnh Bình Thuận ra khỏi Trung Kỳ để nhập vào Nam Kỳ thuộc Pháp. Ba tỉnh Thanh - Nghệ - Tĩnh được sáp nhập vào Bắc Kỳ. Triều đình nhà Nguyễn chỉ còn cai quản vùng đất Trung Kỳ, nhưng mọi việc đều phải thông qua viên Khâm sứ Pháp ở Huế. Trên cơ sở 2 Nghị định ban hành ngày 21/01/1875 và 20/02/1888 và để củng cố vai trò cai trị, Ngân hàng Đông Dương tiếp tục in thêm và phát hành ba loại mệnh giá tương tự như tiền giấy giai đoạn 1875 - 1893, nhưng có một số đặc điểm khác như sau:

Tiền giấy phát hành giai đoạn 1875-1923

Một năm sau ngày thành lập chi nhánh Ngân hàng Đông Dương tại Sài Gòn (ngày 10/4/1875), song song với việc phát hành tiền kim loại, Ngân hàng Đông Dương đã cho phát hành tiền giấy. Tiền giấy của Ngân hàng Đông Dương được ấn định giá trị song bản vị vàng và bạc đáp ứng các chức năng của tiền tệ. Ưu điểm của tiền giấy là có thể in nhiều mệnh giá khác nhau, tiện lợi cho việc lưu thông, cất trữ và thu hồi. Vì vậy, trong thời kỳ 10 năm đầu thế kỷ XX, giá trị tiền giấy chiếm tới 85% tổng giá trị tiền đưa vào lưu thông. Tuy nhiên, tại Việt Nam, do người dân vẫn có thói quen tiêu dùng tiền kim loại truyền thống hình tròn lỗ vuông bằng đồng hoặc kẽm hoặc kim loại quý của triều Nguyễn, nên tiền giấy trong giai đoạn đầu chủ yếu chỉ lưu hành ở một vài thành phố lớn như Hà Nội, Sài Gòn, Hải Phòng và thường được đóng dấu hoặc viết tay địa danh phát hành.

Tiền phát hành chung cho ba nước Việt Nam, Lào và Campuchia (1953 - 1955)

Ngày 30/8/1945, sau Cách mạng Tháng Tám, Bảo Đại thoái vị, làm cố vấn Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ngày 8/3/1949, ông ký với Tổng thống Pháp thỏa thuận công nhận Việt Nam, Lào, Campuchia độc lập trong Liên bang Đông Dương thuộc Liên hiệp Pháp. Từ đó, Pháp ngừng phát hành tiền Đông Dương, năm 1951 cho phép ba nước phát hành riêng, lưu thông chung. Ở Việt Nam, thời Bảo Đại có bộ tiền nhôm 1953 mệnh giá 10, 20, 50 xu, hay còn gọi là “đồng xu Ba cô”. Đồng 50 xu: mặt trước ba thiếu nữ, dòng “QUỐC GIA VIỆT NAM” và năm 1953; mặt sau ghi mệnh giá, và chữ “VIỆT NAM”.

Tiền Đông Dương giai đoạn thực dân Pháp xâm lược Việt Nam lần thứ hai (1945 – 1954): Tiền bằng nhôm

Ngân hàng Đông Dương phát hành bộ tiền xu nhôm gồm các mệnh giá 20 cent, 10 cent và 5 cent để thay thế tiền hợp kim trước đó. Đồng 20 cent (1945) giữ nguyên họa tiết cũ, được đúc tại ba xưởng ở Pháp: Paris (không ký hiệu), Beaumont–Le Roger (B) và Castelsarrasin (C), với kích thước 27 mm, dày 1,7 mm và nặng 2,2 g. Đồng 10 cent (1945) có thiết kế tương tự, do Paris và Beaumont–Le Roger sản xuất, đường kính 23 mm, dày 1,5 mm và nặng 2,2 g. Năm 1946, đồng 5 cent được phát hành, vẫn đồng bộ về họa tiết, đúc tại Paris và Beaumont–Le Roger, kích thước 18 mm, dày 1,3 mm, nặng 0,8 g. Bộ tiền xu phản ánh sự thay đổi vật liệu và tiêu chuẩn đúc thời hậu chiến.

Cà phê với CEO

Dự thảo thay thế Thông tư 32/2024/TT-NHNN: Cơ hội “vẽ lại bản đồ” mạng lưới ngân hàng

Dự thảo Thông tư thay thế đã kế thừa hợp lý cấu trúc của Thông tư 32, đồng thời điều chỉnh nhiều nội dung để phù hợp hơn với bối cảnh pháp lý và thực tiễn hiện nay.

Từ "bước ngoặt" nâng hạng đến khát vọng tăng trưởng kép: Cần chiến lược dòng vốn cho kỷ nguyên mới

Thị trường chứng khoán năm 2026 được dự báo sẽ bước vào chu kỳ tăng trưởng mới…

Bất động sản dưỡng lão sẽ là mỏ vàng mới nếu Việt Nam kịp thời mở cửa chính sách

Thị trường dịch vụ chăm sóc người cao tuổi sẽ tăng từ 2,3 tỷ USD năm 2024 lên 3,6 tỷ USD năm 2032.

ĐỌC NHIỀU

NHTW Nhật sẽ tăng lãi suất vào ngày 19/12 tới

Giới chuyên gia và thị trường gần như chắc chắchNHTW Nhật (BOJ) sẽ tăng lãi suất ngắn hạn lên 0,75% vào ngày 19/12 tới sau khi kết quả cuộc khảo sát “tankan” của BOJ cho thấy, niềm tin kinh doanh của các nhà sản xuất lớn Nhật Bản đã đạt mức cao nhất trong

Chung kết SEA Games 33 nữ bóng đá Việt Nam - Philippines: Duyên nợ chưa khép và bài kiểm tra bản lĩnh cuối cùng

Một lần nữa, tuyển nữ Việt Nam lại đứng trước Philippines ở trận đấu cuối cùng của SEA Games 33. Nhưng khác với vòng bảng, nơi một khoảnh khắc muộn đã khiến thầy trò HLV Mai Đức Chung "trả giá", trận chung kết này không còn chỗ cho sai lầm. Khi mọi toan tính chiến thuật, thể lực và bản lĩnh hội tụ trong 90 phút, “duyên nợ” giữa hai đội sẽ được định đoạt bằng khả năng chịu đựng và tận dụng chi tiết nhỏ nhất.

USD rơi sát đáy hai tháng, triển vọng u ám khi Fed sẽ giảm tiếp lãi suất

Đồng USD rơi xuống sát mức đáy hai tháng trong sáng thứ Ba (16/12) khi Fed được dự báo sẽ tiếp tục giảm lãi suất trong năm 2026, trong khi nhiều NHTW lớn khác đã kết thúc chu kỳ nới lỏng.

Sóng cổ tức cổ phiếu ngân hàng cuối năm

Từ đầu tháng 12 đến nay, thị trường liên tiếp ghi nhận các ngân hàng công bố kế hoạch chi trả cổ tức bằng cổ phiếu, phát hành cổ phiếu thưởng cho cổ đông hiện hữu, qua đó gia tăng vốn điều lệ. Làn sóng tăng vốn diễn ra trong bối cảnh các ngân hàng cần củng cố năng lực tài chính, đáp ứng yêu cầu an toàn vốn và mở rộng dư địa tăng trưởng tín dụng.

NHNN tăng cường giải pháp tín dụng, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đạt mục tiêu hai con số

Phát biểu tại Phiên chuyên đề tài chính – ngân hàng tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025, triển vọng 2026 với chủ đề “Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính cho mục tiêu tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2026 – 2030” diễn ra sáng ngày 16/1, bà Hà Thu Giang, Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế cho biết, bám sát các chủ trương, định hướng, chỉ đạo của Đảng, Quốc hội, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ, NHNN đã triển khai đồng bộ các giải pháp về tiền tệ và tín dụng nhằm thực hiện đồng thời các mục tiêu vừa kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an toàn hệ thống, vừa hỗ trợ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.

VN-Index bật mạnh nhờ dòng tiền bắt đáy lan tỏa

Phiên giao dịch ngày 16/12 khép lại với cú đảo chiều đáng chú ý của thị trường chứng khoán Việt Nam. Sau buổi sáng giằng co và có lúc lùi sâu về vùng hỗ trợ quanh 1.630 điểm, VN-Index bất ngờ tăng tốc trong phiên chiều, đóng cửa tại 1.679,18 điểm, tăng hơn 33 điểm so với phiên trước. Trên các sàn còn lại, HNX-Index tăng gần 6 điểm, trong khi UPCoM-Index giảm 0,25 điểm.

Huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính cho mục tiêu tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2026 - 2030

Phát biểu khai mạc Phiên chuyên đề tài chính – ngân hàng tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025, triển vọng 2026 với chủ đề “Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính cho mục tiêu tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2026 – 2030” diễn ra sáng ngày 16/12, Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà nhấn mạnh, Đảng và Nhà nước đã đặt mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên trong năm 2025 và tăng trưởng “hai con số” trong giai đoạn 2026 – 2030, hướng tới nhóm nước thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và thu nhập cao vào năm 2045. Đây là những mục tiêu chiến lược, thể hiện quyết tâm, ý chí, khát vọng phát triển của dân tộc Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Những bộ phận nào trên cơ thể bắt đầu giãn ra đầu tiên khi chúng ta già đi?

Quá trình lão hóa không tác động đến mọi bộ phận trên cơ thể cùng một lúc. Một số vùng bắt đầu giãn, chảy xệ hoặc cứng lại sớm hơn những vùng khác, thường là rất lâu trước khi một người cảm thấy mình già đi từ bên trong. Hiểu được những bộ phận nào trên cơ thể có xu hướng thay đổi trước tiên có thể giúp quá trình này bớt đáng sợ hơn và trở nên dễ chăm sóc hơn.