TP. Hồ Chí Minh: Phát triển TOD làm động lực thúc đẩy kinh tế - xã hội

TP. Hồ Chí Minh đã công bố kế hoạch triển khai 11 vị trí TOD dọc tuyến metro và tuyến Vành đai 3

Theo dự thảo Đồ án điều chỉnh quy hoạch chung thành phố đến năm 2040, tầm nhìn đến năm 2060, TP. Hồ Chí Minh quy hoạch nhiều vị trí phát triển TOD. Thành phố đã công bố kế hoạch triển khai 11 vị trí TOD dọc tuyến metro và tuyến Vành đai 3 trong tương lai gần, tận dụng lợi thế từ các cơ chế, chính sách đặc thù.

Ông Bùi Xuân Cường, Phó chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh cho rằng, với quy mô dân số hơn 10 triệu dân, quy hoạch giao thông, quy hoạch đô thị tại thành phố đặt ra yêu cầu phải phát triển nhanh, hài hòa, gắn kết, đồng bộ cơ sở hạ tầng. Trong đó, đường sắt đô thị được xác định là trục chính, xương sống của giao thông công cộng, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo định hướng phát triển bền vững của TP. Hồ Chí Minh.

Về vấn đề này, ông Nguyễn Anh Tuấn, Trưởng phòng Quản lý Hạ tầng kỹ thuật (Sở Xây dựng) cho biết, thành phố hình thành, phát triển hệ thống đô thị vệ tinh cửa ngõ, gắn với các hành lang kinh tế, các trục không gian chủ đạo; đẩy nhanh triển khai mô hình TOD gắn với chỉnh trang đô thị. Quỹ đất tiềm năng phát triển theo mô hình này tại TP.Hồ Chí Minh hiện còn khoảng 32.000 ha thuộc các khu vực đất nông nghiệp, đất trống không ảnh hưởng hoặc ít ảnh hưởng tới dân cư hiện trạng; khoảng 9.000 ha thuộc các khu đất công nghiệp, sản xuất, đất chuyển đổi chức năng; 23.000 khu vực đất khuyến khích tái phát triển gắn với TOD thuộc các khu vực hiện hữu, cải tạo, chỉnh trang có dân cư hoặc các khu chức năng hiện tại. Cơ chế đặc thù được thành phố vận dụng nhằm thu hút và sử dụng tất cả các khoản thu trong khu vực TOD để phát triển hệ thống đường sắt đô thị, hệ thống giao thông công cộng, hạ tầng kỹ thuật kết nối với hệ thống vận tải hành khách công cộng.

Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 188/2025/QH15 về việc thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển mạng lưới đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, trong đó, chú trọng mô hình TOD dọc theo các tuyến metro và các tuyến đường vành đai. Theo đề án phát triển hệ thống đường sắt đô thị, TP. Hồ Chí Minh sẽ tập trung đầu tư đồng loạt và hoàn thiện 7 tuyến metro với tổng chiều dài 355km trong khoảng 10 năm tới. Sơ bộ tổng mức đầu tư giai đoạn này khoảng 40,2 tỷ USD. Đến năm 2045, mạng lưới này sẽ tăng lên 510 km. Các tuyến metro sắp tới được định hướng tăng chiều dài đi ngầm để giảm chi phí đền bù, đẩy nhanh thi công và khai thác hiệu quả không gian ngầm, kết hợp chỉnh trang đô thị theo mô hình TOD.

“Thành phố có thể thí điểm một vài vị trí phát triển TOD, sau đó rút kinh nghiệm từ thực tế để hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách... Đồng thời, thực hiện công tác rà soát điều chỉnh quy hoạch, thiết kế đô thị xung quanh các nhà ga và xác định quỹ đất, điều chỉnh các phân vùng chức năng để tăng hiệu quả sử dụng đất và tích hợp cao”, ông Nguyễn Anh Tuấn cho biết.

Dẫn kinh nghiệm quốc tế trong quy hoạch và triển khai thực hiện mô hình TOD, TS.Nguyễn Hoàng Tùng - Phó trưởng nhóm TOD thuộc Chương trình hạ tầng và thành phố xanh (FCDO GCIP) cho biết, các bước tạo nên một mô hình TOD hoàn chỉnh gồm quy hoạch - thiết kế - đầu tư xây dựng và vận hành trong giai đoạn nào cũng có liên kết chặt chẽ giữa đường sắt và đô thị. Mỗi quốc gia có một mô hình phát triển TOD khác nhau. “Thể chế và thủ tục hành chính phức tạp là rào cản lớn trong triển khai TOD. “Để thực hiện mục tiêu theo hướng làm TOD dọc hành lang các tuyến vận tải hành khách khối lượng lớn, tạo nên một chuỗi khu vực TOD tại TP. Hồ Chí Minh sẽ khá khó khăn. Thành phố cần có những giải pháp mang tính đột phá, tập trung ngay vào quy hoạch TOD ở cấp độ nhà ga”, TS.Tùng góp ý.

Phó chủ tịch UBND thành phố Bùi Xuân Cường cho rằng, TOD là lĩnh vực khá mới mẻ đối với TP. Hồ Chí Minh nói riêng cũng như các đô thị tại Việt Nam nói chung. TP. Hồ Chí Minh rất cần sự hỗ trợ về tri thức, công nghệ, kinh nghiệm huy động nguồn vốn đầu tư từ bạn bè quốc tế để chuyển đổi từ mô hình xây dựng đường sắt đô thị truyền thống sang tích hợp TOD ngay từ giai đoạn hiện nay - giai đoạn xây dựng nền tảng pháp lý, phương án tài chính, chính sách thu hút nhà đầu tư chiến lược...

“Thành phố hướng tới quy hoạch giao thông và quy hoạch đô thị phải đồng bộ, gắn kết. Đường sắt đô thị phải trở thành xương sống của mạng lưới vận tải hành khách công cộng, tạo thêm động lực cho phát triển kinh tế-xã hội bền vững cho thành phố”, ông Cường khẳng định về chiến lược phát triển TOD của thành phố.