Trung tâm Tài chính Quốc tế là quyết định đúng đắn để tăng tốc phát triển

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng

Quá trình chuẩn bị công phu và thách thức ban đầu

Trước khi trình dự thảo Nghị quyết lên Quốc hội, cơ quan chủ trì soạn thảo, ban đầu là Bộ Kế hoạch và Đầu tư, sau chuyển sang Bộ Tài chính, đã trải qua quá trình làm việc đầy thách thức. Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, dự thảo đã được chỉnh sửa tới 30 lần, phản ánh mức độ phức tạp của nhiệm vụ. Chính phủ đã phối hợp chặt chẽ với TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng, tổ chức hàng chục hội thảo, hội nghị, khảo sát quốc tế và gặp gỡ hầu hết các nhà đầu tư, tổ chức tài chính, trung tâm tài chính, quỹ đầu tư, cùng các ngân hàng lớn trên thế giới. Những đối tượng này sẽ là các chủ thể chính tham gia vào Trung tâm Tài chính Quốc tế nếu được thành lập. Mục tiêu là đảm bảo mô hình, cơ chế và sản phẩm tài chính của Việt Nam đáp ứng nhu cầu của các nhà đầu tư quốc tế, một nhiệm vụ được ông mô tả là hết sức khó khăn.

Một trong những yêu cầu trọng tâm từ các đại biểu Quốc hội là làm rõ cơ sở pháp lý để hình thành và vận hành Trung tâm Tài chính Quốc tế, đảm bảo tính vượt trội và cạnh tranh so với các trung tâm tài chính khác trên thế giới. Bộ trưởng khẳng định, Nghị quyết quy định các nội dung mang tính nguyên tắc về tổ chức và hoạt động của trung tâm, bao quát đầy đủ các khía cạnh cần thiết. Các nội dung cụ thể sẽ được triển khai chi tiết trong các nghị định của Chính phủ. Ông nhấn mạnh rằng, Nghị quyết đóng vai trò khung định hướng, trong khi các chính sách và sản phẩm liên quan đến nhiều ngành, lĩnh vực sẽ được quy định rõ ràng trong các văn bản dưới luật.

“Chính phủ đã tiến hành khảo sát, hội thảo và tham vấn ý kiến từ các định chế tài chính lớn, nhà đầu tư, cùng chuyên gia trong và ngoài nước. Kết quả, các cơ chế, chính sách đề xuất được đánh giá là đột phá so với pháp luật hiện hành. Các chính sách về thuế, đất đai, hạ tầng, nhân lực và bảo hiểm vượt trội so với các trung tâm tài chính quốc tế khác. Một số chính sách, như mô hình quản lý, ngôn ngữ, xuất nhập cảnh, kế toán, lao động, việc làm, fintech, sandbox và hợp tác công-tư, tiệm cận thông lệ quốc tế. Riêng hai chính sách quan trọng là ngoại hối và giải quyết tranh chấp được triển khai theo lộ trình có kiểm soát để giảm thiểu rủi ro, như đã nêu trong Tờ trình của Chính phủ”, Bộ trưởng trình bày.

Trung tâm Tài chính Quốc tế tại hai thành phố

Việc thành lập Trung tâm Tài chính Quốc tế tại TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng nhằm đảm bảo phát triển hài hòa, tránh cạnh tranh lẫn nhau. Một số đại biểu đề nghị cân nhắc triển khai tại một hay hai địa điểm. Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, theo kết luận của Bộ Chính trị, Việt Nam sẽ thành lập hai trung tâm: Trung tâm Tài chính Quốc tế tại TP. Hồ Chí Minh và Trung tâm Tài chính Khu vực tại Đà Nẵng. Tuy nhiên, qua nghiên cứu và học hỏi kinh nghiệm quốc tế, Chính phủ nhận thấy việc phân định này có thể khó thành công do ranh giới không rõ ràng, dẫn đến nguy cơ cạnh tranh giữa hai trung tâm.

Do đó, Chính phủ đề xuất với Bộ Chính trị thành lập một Trung tâm Tài chính Quốc tế duy nhất, đặt tại hai địa điểm, tận dụng thế mạnh riêng của mỗi thành phố. Bộ Chính trị đã đồng ý với đề xuất này.

Dẫn chứng kinh nghiệm quốc tế, Bộ trưởng Thắng cho biết, Trung Quốc có hai trung tâm tại Thượng Hải (tập trung thị trường vốn, ngân hàng quốc tế, sàn giao dịch hàng hóa) và Thâm Quyến (đổi mới sáng tạo, fintech, tài chính số); Ả Rập Xê Út có Dubai (thị trường vốn, tài chính, thương mại) và Abu Dhabi (quản lý tài sản, tài chính bền vững); Hoa Kỳ có New York và Chicago cũng với sự phân định rõ ràng. Những ví dụ này cho thấy mô hình một trung tâm tại hai địa điểm là khả thi.

Tại Việt Nam, TP. Hồ Chí Minh sẽ phát triển theo mô hình trung tâm tài chính truyền thống, tập trung vào thị trường vốn, ngân hàng, sản phẩm tiền tệ, sandbox fintech, sàn giao dịch chuyên biệt, thị trường hàng hóa và logistics cảng biển. Đà Nẵng sẽ hướng tới tài chính xanh, tài chính thương mại cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, thương mại xuyên biên giới, tài sản số, tiền số, quỹ đầu tư, và các startup tài chính phục vụ tiêu dùng, du lịch, thương mại.

Về mô hình tổ chức và giám sát, Dự thảo Nghị quyết quy định ba cơ quan thuộc Trung tâm Tài chính Quốc tế: cơ quan điều hành quản lý trực tiếp; cơ quan giám sát thực hiện thanh tra, kiểm tra, phòng ngừa và xử lý vi phạm; cơ quan giải quyết tranh chấp gồm Tòa án chuyên biệt và Trung tâm Trọng tài Quốc tế. Bộ trưởng nhấn mạnh rằng, giám sát trung tâm tài chính là nhiệm vụ phức tạp, nhạy cảm, ảnh hưởng đến ổn định kinh tế vĩ mô, an toàn và an ninh tài chính quốc gia. Trong giai đoạn đầu, cơ quan giám sát sẽ giám sát một số hoạt động, trong khi các bộ, ngành liên quan thực hiện giám sát theo chức năng. Chính phủ sẽ ban hành quy định chi tiết để tránh chồng chéo, giảm thủ tục hành chính.

Về lâu dài, năng lực giám sát cần được nâng cao theo hướng độc lập, chuyên nghiệp, ứng dụng công nghệ, theo mô hình giám sát toàn diện của quốc tế. Việt Nam sẽ thành lập Ban Chỉ đạo do Thủ tướng đứng đầu để đảm bảo hiệu quả.

Rủi ro và giải pháp kiểm soát

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định, việc xây dựng Trung tâm Tài chính Quốc tế là quyết định đúng đắn, nhưng là nhiệm vụ mới, chưa có tiền lệ. Các rủi ro bao gồm: ngoại hối, với áp lực nợ ngoại tệ và nguy cơ rút vốn nóng; sàn giao dịch, với nguy cơ hợp thức hóa dòng tiền bất hợp pháp hoặc tạo bong bóng tài sản. Giải pháp bao gồm quy định giám sát dòng vốn qua tài khoản chuyên dụng, báo cáo nghiêm ngặt và khung pháp lý đồng bộ, minh bạch cho các sàn giao dịch. Ông nhấn mạnh rằng, các sản phẩm tài chính đã tồn tại trên thị trường quốc tế, và Việt Nam cần đa dạng hóa để thu hút nhà đầu tư, với sự phân định rõ ràng giữa vai trò của Nhà nước và thành viên thị trường.

Về giải quyết tranh chấp, cơ chế hiện nay mới tiệm cận thông lệ quốc tế. Các trung tâm tài chính hàng đầu sử dụng Tòa án chuyên biệt hoặc Trung tâm Trọng tài Quốc tế áp dụng Common Law (thông luật, là hệ thống pháp luật dựa trên các án lệ, tức là các phán quyết của tòa án trong các vụ án cụ thể). Việt Nam quy định cả Tòa án chuyên biệt và Trung tâm Trọng tài Quốc tế, với tranh chấp được giải quyết theo pháp luật Việt Nam hoặc thỏa thuận của các bên. Về lâu dài, áp dụng Common Law là bắt buộc để phát triển trung tâm.

Về ngôn ngữ, Bộ trưởng cho biết tiếng Việt là ngôn ngữ quốc gia, nhưng các trung tâm tài chính quốc tế thành công đều sử dụng tiếng Anh, trừ Trung Quốc dùng cả tiếng Anh và tiếng Trung. Ngôn ngữ sẽ được quy định phù hợp, không vi phạm Hiến pháp, nhưng đáp ứng nhu cầu thu hút nhà đầu tư và giao dịch quốc tế.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cũng khẳng định Nghị quyết mang tính khung và các ý kiến về cơ chế giải quyết tranh chấp, đất đai, sàn giao dịch, ưu đãi, kiểm soát, hạ tầng sẽ được tiếp thu để cụ thể hóa trong các nghị định. Ông cảm ơn các đại biểu và mong nhận thêm ý kiến trong quá trình triển khai, nhằm đảm bảo dự án thành công, kiểm soát rủi ro và đóng góp vào sự phát triển mạnh mẽ của dân tộc.